31 mamyr –saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúni

3282
Adyrna.kz Telegram

Qazaq halqynyń tarıhy sonaý eski zamannan qalyptasyp kele jatqandyǵy barlyǵymyzǵa málim. Osyndaı uzaq ýaqyt aralyǵyn qamtıtyn tarıh sahnasynda kóńilge qýanysh qana emes kúdik pen ókinish sezimderin qatar uıalatatyn oqıǵalar qatary jeterlik. Solardyń biri ári biregeıi elimizde XX ǵasyrda birneshe qaıtalana oryn alǵan repressııa jyldary men batyr halqymyzdyń basym bóliginiń jany qıylǵan asharshylyq jyldary. Bul jyldar qazaq halqy úshin sandyq turǵydan da rýhanı turǵydan úlken shyǵynǵa ákeldi.

Táýelsizdik ıelengen jyldarda tarıh zulymdyǵynyń qurbandaryn eske alý umyt qalǵan joq. 1997 jyly 31 mamyr – saıası qýǵyn- súrginge ushyraǵan azamattardy jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni bolyp jarııalandy. Atalmysh kún jyl saıyn qýǵyn-súrginge ushyraǵan azamattardy eske alý is- sharalarymen, rýhtaryna quran baǵyshtaýmen ótkizilip keledi.

«Keshegi saıasat búgingi tarıh, erteńgi tarıh búgingi saıasat» degen sóz bar emes pe? Dál solaı biz qazir qaıǵyra, ókinishpen eske alyp otyrǵan ata- babalarymyz, halqyna janashyr bolǵan azamattarymyz sol tarıhı kezeńniń qatal totalıtarlyq saıası rejıminiń, jeke basqa tabynýshylyqtyń órship turǵan ýaqytynyń qurbanyna aınalyp kete bardy. Ótken oqıǵalardy synaý, onyń durysy men burysyn terý bizdiń quzyrymyzdaǵy is emes bolar, degenmen, halqymyzǵa osyndaı qaıǵy alyp kelgen oqıǵalardyń jaı- japsaryn bile júrý mindetterimiz qataryna kirse kerek.

1928 jyldan bastaý alǵan qýǵyn- súrgin sharalary 30shy, 40shy, 50shi jyldary da óz jalǵasyn tapty. «Ultshyl», «basqasha oılaıtyndar» dep aıyp taǵylyp, qoǵamǵa zııan tıgizedi dep aıdaýǵa ushyraǵandar sany búkil KSRO terrıtorııasynda 1930 jyldan bastap 1953 jylǵa deıin 40 mıllıonǵa jýyq adamdy qurady. Al Qazaqstandyq azamattardyń 103 myńy qýǵynǵa ushyrasa, 25 myńy atý jazasyna kesilgen edi. Bul sandardyń árqaısysynyń astarynda bólek  bir taǵdyr, «Qarańǵy qazaq kógine órmelep shyǵyp,kún bolam»,- dep armanda ketken, eli úshin ólimnen qoryqpaı bilek sybana eńbek etken talaı azamattardyń  rýhtary jatyr. Óner, ádebıet salasynan bastap qoǵam belsendilerine deıingi halqymyzdyń ıntelıgenııa ókilderi kisi qolynan qaza tabý, ózi jasamaǵan aıypty arqalap ketý, tar zymdanda kinásiz bola tura azap shegý jazalaryn kórdi.

Tarıh ózi dáleldep bergendeı atalmysh jyldar kez- kelgen odaqtas el úshin jeńil bola qoıǵan joq. Halqymyzdyń birinshiden sany jaǵynan azaıýy, ekinshi jaǵynan elim dep emirener zııaly qaýymynan aıyrylýyna alyp keldi.

Táýelsizdik jyldarynda qýǵynǵa ushyraǵan azamattar aqtalyp, olar jazasyz dep tabyldy, biraq, qazaqtyń mańdaıyna bitken baq bolatyn alyp azamattar halqynyń basyna baq ornatamyz degen, táýelsizdik tańyn kóremiz degen armanmen ketti.

Iá, bul taqyrypty qozǵaý ońaı emes, biraq júrip kele jatqan kóshtiń durys bolmaǵy tarıhtaǵy qatelikti qaıtalamaý, olqylyqtyń ornyn toltyra bilýden bolmaq. Qazaǵa ushyraǵan, el taǵdyry jolynda jany qıylǵan azamattardyń rýhyna taǵzym etý, olardyń eńbekteri úshin alǵys bildirý táýelsiz eldiń kez- kelgen turǵynynyń paryzy.

31mamyr – saıası qýǵyn- súrgin qurbandaryn eske alý kúni bolyp jarııalanǵan jyldan bastap osy taqyrypta túrli zertteýler júrgizilip, atalmysh oqıǵalardan shynaıy habar berer, urpaǵyna ónege etetin talaı kitaptar jaryq kórdi. Endigi kezeńde osyndaı zulmattyń oryn almasy úshin sanaly is- áreketter jasamaq kerek. Eli úshin qurban bolǵan ult zııalylary, asharshylyqtyń jazyqsyz qurbandaryn eske alý tek belgili kúnge emes, popýlısttik is- áreketterge emes tarıhtan taǵylym alý men olqylyqtyń ornyn toltyrýǵa baǵyt alsa eken...

Omarbaı Aqjana Ernurqyzy,

Qoja Ahmet Iassaýı atyndaǵy № 123  mektep-gımnazııasynyń 11 synyp oqýshysy

Pikirler