«Didjitalizasiia», «sifrovizasiia» sözderı zamanaui qazaqstandyqtardyŋ leksikonyna tübegeilı enıp, kündelıktı tūrmys-tırşılıgınde jūmysyn jeŋıldetıp, uaqytyn ünemdeuge oŋ paidasyn tigızude. Bügıngı tabiǧi intellektınıŋ ärbır künı jasandy intellektıge telulı zamanynda, memleket tarapynan ärbır salanyŋ sifravizasiialanuyna türlı şaralar jasaluda. Tek perne men ekrandy igere bılseŋız bolǧany.
Ūljan Öte men Nūrai Janbolatqyzy – biyl JOO-nyn aiaqtap, ülken ömırge qadam basqan tülekter. Öner akademiiasynyŋ bır fakultetın qatar bıtırgen ekı qūrby qoldaryna diplom alǧan şaǧynda elımızde ındettıŋ tarauy küşeie tüsıp, karantin rejimı qaita engızıldı. Arman-maqsattaryna bır qadam qalǧan sätınde mūndai jaǧdaidyŋ bolǧany ekeuın abdyratyp qoiypty. Būl biylǧy tülekterdıŋ köpşılıgınıŋ basyndaǧy jaǧdai ekenı anyq. Ekeudıŋ bırı magistraturaǧa tüsıp, ǧylym jolyna tüskısı kelse, ekınşısı tezırek jūmysqa ornalasudy közdegen. Alaida köp mekeme qaşyqtan jūmys ıstep jatqanyn oilap, ekeuı sūrastyra kele, eGov portaly arqyly öz maqsattaryna qarai qūjat tapsyryp, tırkeledı.
Ūljan Öte: eGov-tyŋ boluy tūtas HQKO-nyŋ öz üiıŋde, ne alaqanyŋda boluymen teŋ eken. Bızdıŋ elektrondy ükımet osyndai deŋgeide damyǧanyna quanyştymyn. Eŋ soŋǧy ret HQKO-na üş jyl aldyn şet elge şyǧu üşın pasport jasatuǧa ǧana ısım tüsken edı. Bıraz äbıgerge tüskenımdı älı ūmyta almaimyn. Al būl joly magistraturaǧa oquǧa tüsu üşın, eGov arqyly tırkelıp, qūjatymdy jüktei alady ekenmın. Qūjat tapsyru üşın Almatyǧa barmasam da bolady. Mynadai jaǧdaida özıŋdı oqşaulau üşın de taptyrmas mümkındık eken. Qysqasy, men sekıldı Z buynynyŋ ökılı «offline» ömırge qaraǧanda, «online» ömırdı qūp köredı.
Nūrai Janbolatqyzy: Men oqu bıtırıp, diplomymdy alǧan soŋ, tuǧan qalama keldım. eGovarqyly «jūmys ızdeuşı» retınde tırkele alatynymdy estıdım. Portalǧa kıretın ESQ-m qolymda, eş qiyndyqsyz «Jūmys ızdeuşı», odan keiın «Onlain sūranym» batyrmalaryn bastym. Jaŋadan aşylǧan terezede öz derekterımdı toltyryp, ötınımdı jıberdım. Ertesıne Jūmyspen qamtu ortalyǧynyŋ ökılderı habarlasyp, taǧy bırneşe sūraq qoiyp, ekı apta kölemınde mamandyǧyma säikes bos jūmys ornyna joldama ala alatynymdy aityp quantty. Bızdıŋ elımızde jūmys ızdeudıŋ däl osyndai qoljetımdılıgın bılmeidı ekenmın.
eGov-tyŋ būdan da özge qoljetımdı, lezde aiaqtalar, paidaly qyzmetı köp. Portal 2006 jyly 12 säuırde aşylyp, halyqqa oŋtaily memlekettık qyzmet körsetudı bastaǧan bolatyn. Ol kezde halyq HQKO-nyŋ aldynda tūryp, ūzyn-sonar kezek kütıp, köp uaqyt pen energiiasyn, tıptı, keide jüikesın de qūrtatyn. 14 jyl ışınde Qazaqstannyŋ elektrondy ükımetı köptegen damu satylarynan öttı. Bügınde portal 335 qyzmet türın ūsynady. Elektrondy qol qoiu arqyly kez kelgen jerde talai mäselesınıŋ şeşımın taba alady.
2020 jyly Qazaqstan elektrondy ükımet damuynyŋ älemdık reitingısınde 29 orynǧa köterıldı. Būl körsetkış BŪŪ-ǧa müşe 193 eldıŋ soŋǧy ekı jyldyq qyzmet körsetu sapasynanegızdeledı. Iаǧni, 2018-2019 jyldary elektrondy ükımet jürgızgen jūmystyŋ sapasyna bailanysty saralanǧan. Reitingtı bastap tūrǧan memleketterdıŋ alǧaşqy üştıgınde Daniia, Oŋtüstık Koreia, Estoniia syndy memleketter bar. Sondaq-aq, Qazaqstan TMD memleketterınıŋ arasynda 1 orynda köş bastap tūrǧanyn aita ketken de jön.
Qyzmet körsetu sapasy kün sanap artyp kele jatqan portaldyŋ tūtynuşylary da köbeiıp, halyq sifrlyq damudyŋ ekpınıne ılesıp te keledı. Portal aşylǧaly barlyǧy 300 milliondai memlekettık qyzmet körsetılse, ötken aptada, 13 şılde men 19 şılde aralyǧynda, qazaqstandyqtar 1,5 milionnan astam onlain memlekettık qyzmetter men servister paidalanǧan. Onyŋ 969 myŋy – portal arqyly, 198 myŋy – eGov Mobile qosymşasy arqyly, 379 myŋy – Chat-bottar, Telegram, Facebook jäne Vkontakte äleumettık jelılerı arqyly qyzmet körsetılgen. Portaldaǧy eŋ köp sūralatyn qyzmet türlerınıŋ qataryn TJ jäne ekınşı ret engızılgen karantin rejimı kezınde tabysynan airylǧan jandarǧa tölenetın äleumettık kömekke ötınım, jyljymaityn mülıktıŋjoqtyǧy turaly anyqtama, mekenjai anyqtamasy, mekenjai boiynşa tırkeu sekıldı sūranymdar bastap tūr. Al eGov Mobile qosymşasynda sotty bolǧandyǧy ne bolmaǧandyǧy turaly, jyljymaityn mülıktıŋ joqtyǧy turaly anyqtamalar jiı alynyp, aiyppūlyna, qaryzyna bailanysty azamattardy şetelge şyǧuǧa bolatyny jiı tekserılgen.
Pandemiia kezınde sifravizasiianyŋ bügıngı taŋdaǧy maŋyzy arta tüsıp, eGov-ta jaŋa qyzmet türlerı paida bolǧan. Mäselen, Covid-19 dertınıŋ dendep tūrǧan qyzyl aimaqtary körsetelgen karta da qosylǧan.
Elektrondy ükımettıŋ soŋǧy jaŋalyǧynyŋ bırı – endı halyq eGov Mobile qosymşasy arqyly ambulotoriialyq emdeu kezınde qandai därı-därmekter men medisinalyq būiymdardy tegın aluǧa bolatynyn bıle alady. Sonymen qatar «Jyljymaityn mülıktıŋ elektrondy tehnikalyq pasporty» sifrlyq qūjaty da qoljetımdı boldy. Al portaldyŋ özınde Densaulyq saqtau salasynyŋ 37 qyzmetı bar. Keleşekte būl qyzmetterdıŋ basym bölıgı mobildı qosymşada da jüzege asyrylyp, qyzmet sapasy arta tüsedı.
eGov portalynda da, mobildı qosymşasynda da azamattardyŋ qauıpsızdıgı meilınşe qataŋ saqtalǧan. Tek özıŋız alaiaqtarǧa tūtylyp qalyp jürmeseŋız bolǧany.
Aijan Perdebekqyzy, “Adyrna” ūlttyq portaly
