«Teatr – symbatty önerdıŋ ışındegı eŋ zor önerdıŋ bırı», – deidı Mūhtar Äuezov. Teatr – körkemdık-ideialyq baǧyty bır, oiy sabaqtas bırneşe önerdıŋ basyn bır jerde toqailastyratyn sintezdık öner. Al, osy önerdıŋ bastauynda qaşanda rejisser tūrady.
Rejisserdyŋ mındetı – är akterdyŋ ampluasyn däl anyqtap, qoiylymnyŋ arhitektonikasyn biık deŋgeide jasai alu. Sondai-aq, Baqyt Nūrpeiıs «Rejisser jekelegen spektaklderdı qoiumen ǧana ainalyspaidy, sonymen qatar ideialyq-estetikalyq maqsat-müddelerı bır arnada toǧysatyn adamdardyŋ basyn bırıktırıp, tūtas teatr ūjymynyŋ qalyptasuyna ūiytqy bolady jäne ol – repertuar baǧdarlamasyn tüzıp, jeke şyǧarmaşylyq ädıstemelerdı oilastyratyn dara tūlǧa», – deidı.
«Stanislavskii jüiesınıŋ» qazaq teatr önerınıŋ qalyptasuy men damuyna yqpaly zor bolǧany belgılı. Ötken ǧasyrdyŋ 20-jyldarynan bastau alǧan qazaq teatr önerı älemdık arenaǧa da şyǧa bastady. Būl – ülken jetıstık. Degenmen de, qazırgı qazaq teatryna körkemdık-estetikalyq ızdenıster men ideialyq töŋkerısterden bastap tehnikalyq jaŋalyqqa, körermenmen bailanysqa tüsudıŋ jaŋa türlerı qajet ekenı baiqalady.
Zamanaui älemdık teatr prosessındegı bütındei teatr önerındegı özgerısterge ılesu üşın, eŋ aldymen, elımızdegı sahnalyq şyǧarmaşylyqtyŋ teoriiasy men metodologiiasyn modernizasiialau kerek degen oidamyn.
Halyqtyŋ dästürlı oi sanasymen tereŋ bailanys negızınde ūlttyq teatr önerınıŋ kökjiegın keŋeitu, jaŋa serpılıs ızdeu jolynda Jūmat Şanin, Şäken Aimanov, Asqar Toqpanov, Nūrmūqan Jantörin, Äzırbaijan Mämbetov, Raiymbek Seiıtmetov, Esmūqan Obaevtardan bastap, Nūrqanat Jaqypbai, Janat Qajiev, Äubäkır Raqymov, sondai-aq, soŋǧy onjyldyqta qazaq teatr önerın biıkke köterıp jürgen Ashat Maemirov siiaqty rejisserlardy jäne akterlardy zerttegen jön. Tūtas zertteuler negızınde «Qazaq ūlttyq teatr önerı jüiesı» degen ūǧymdy da qalyptastyruǧa mümkındık bolady.
Teatr – tärbie ordasy. Oidy oiatyp, qiialdy qanattandyratyn qoiylymdar köp bolǧai!
Quanyş Jūmabekūly PhD doktory, «Qazaqstannyŋ 100 jaŋa esımı» jobasynyŋ jeŋımpazy
