Koronavirus infeksiiasynyŋ pandemiiasyna bailanysty köptegen elder COVID-19 koronavirus infeksiiasyna qarsy vaksinalardy jedel türde jasai bastady. Qazaqstanda densaulyq saqtau üşın asa qauıptı infeksiialarǧa qarsy vaksinalardy äzırleu. Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymymen (DDSŪ) yntymaqtastyq boiynşa QR Bılım jäne ǧylym ministrlıgı Ǧylym komitetınıŋ Biologiialyq qauıpsızdık problemalary ǧylymi-zertteu institutynyŋ täjıribesı mol. İnstitut vaksinany daiyndauǧa nauryz aiynyŋ ortasynan bastap kırıstı, dep habarlaidy “Adyrna” QazAqparatqa sılteme jasap.
Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ habarlauynşa, būl ǧylymi ūiym qauıptı infeksiialarmen jūmys ısteu üşın 13 biologiialyq qauıpsızdık zerthanasynda jūmys ısteitın elımızdıŋ jetekşı virusolog-ǧalymdaryn bırıktıredı. Qauıptı jäne asa qauıptı jūmystardyŋ barlyq türlerı qauıpsızdıktıŋ 3 deŋgeiındegı zerthanada (BSL-3) jürgızıledı. Būl - 50 jyldan astam nätijelı jūmys atqarǧan jäne vaksinalardy öndırude täjıribesı mol, bıregei institut.
İnstituttyŋ zertteulerı medisina men auyl şaruaşylyǧyna arnalǧan vaksinalardyŋ jaŋa türlerın jasauǧa, immunobiologiialyq preparattardy öndıruge, qauıptı jäne asa qauıptı aurulardy diagnostikalau üşın test jüielerın jasauǧa baǧyttalǧan. Tek soŋǧy 10 jyldyŋ ışınde institut asa qauıptı infeksiialar boiynşa, onyŋ ışınde «qūs» jäne «şoşqa» tūmauyna, noduliarlyq dermatitke, brusellezge qarsy jetı jaŋa vaksina jasau tehnologiiasyn daiyndady.
Qauıpsızdık jäne immunobiologiialyq qasietterı boiynşa soŋǧysy osy auruǧa qarsy özge vaksinalarǧa qaraǧanda edäuır sapaly. Sonymen qatar, 2020 jyly Biologiialyq qauıpsızdık problemalary ǧylymi-zertteu instituty ǧalymdary tüie şeşegıne qarsy vaksina jasady. COVID-19 virusyn jūqtyrǧan alǧaşqy nauqastar nauryz aiynyŋ ortasynda ǧana anyqtalǧandyqtan ǧalymdar patologiialyq materialǧa tek 23 nauryzda qol jetkızdı.
Almaty qalasynyŋ jūqpaly aurular auruhanasynda emdelıp jatqan alǧaşqy nauqastardan materialdar alynyp, BQPǦZİ-ǧa jetkızıldı. BSL-3 qorǧau deŋgeiı bar zerthanada biologiialyq ülgılerden VERO jasuşalarynyŋ kulturasynda SARS-CoV-2 qozdyrǧyşy (koronavirus qozdyrǧyşy) retınde anyqtalǧan virus bölınıp, onyŋ biologiialyq qasietterı zertteldı.
Öte qysqa uaqyt ışınde jürgızılgen ǧylymi zertteulerdıŋ nätijesınde 9 mamyrda BQPǦZİ ǧalymdary alǧaşqy vaksinany şyǧardy. 15 mamyrda Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy (DDSŪ) ony öz saitynda klinikaǧa deiıngı synaqtarǧa arnalǧan kandidattyq vaksina retınde tırkedı. DDSŪ-da tırkelgen künı zerthanalyq januarlarǧa vaksinanyŋ klinikaǧa deiıngı synaqtary bastaldy: syzyqtyq tyşqandar, siriialyq homiaktar, egeuqūiryqtar, gvineia şoşqalary, paromdar men qoiandar jäne t. b.
Bügıngı taŋda synaq nätijelerı DDSŪ reglamenttegen barlyq parametrler boiynşa, atap aitqanda - uyttylyq, pirogendılık, allergendılık, immunogendık, vaksina DDSŪ men Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık farmakopeiasynyŋ talaptaryna säikes keletının körsetedı.
Sonymen qatar, ǧylymi institut vaksinany antideneler titrı joǧary immunogendılıktı körsetken primattarda da synaqtan ötkızıp jatyr. Klinikaǧa deiıngı zertteuler aiaqtalǧannan keiın köp ūzamai vaksinanyŋ klinikalyq synaqtary bastalady. Sondai-aq, atalǧan zertteu instituty ärtürlı platformalarda taǧy üş vaksinany: SOVID-19-ǧa qarsy qosalqy, vektorlyq jäne tırı kandidattyq vaksinalardy daiyndap jatyr.
Eske salsaq, Densaulyq saqtau ministrlıgı vaksinalau - infeksiialyq aurulardan qorǧanudyŋ tiımdı ädısı ekenın jetkızdı. Qazaqstandyq ǧalymdar 7 vaksina daiyndau tehnologiiasyn jasady.
Jalpy Qazaqstanda koronavirusqa qarsy vaksinanyŋ bes prototipı boiynşa jūmys jürgızılıp jatyr. COVID-19 vaksinasyn jasau boiynşa jūmystardyŋ barysyna qyzyǧuşylyq tanytqan azamattar DDSŪ veb-saitynda vaksinaǧa ümıtkerler turaly jalpy şoludy oqi alady. Vaksinaǧa ümıtkerlerdıŋ tızımı ünemı jaŋartylyp otyrady. Qazaqstan ǧalymdary äzırlep jatqan koronavirus infeksiiasyna qarsy kandidattyq vaksina klinikalyq zertteuden küzde ötkızıledı. Sondai-aq, mamandar koronavirusqa qarsy vaksina qaşan daiyn bolatyny turaly da aitty.
Aldyn ala boljamǧa säikes, Qazaqstanda koronavirusqa qarsy vaksina 65 jastan asqan, jürek-qan tamyry auruy, qant diabetı jäne sozylmaly ökpe aurulary bar täuekel tobyna kıretın adamdarǧa jäne medisina qyzmetkerlerıne salynatyn bolady. Vaksina alatyndardyŋ boljamdy sany 2 347 000 adamdy qūraidy.
“Adyrna” ūlttyq portaly
