Keŋes äskerlerı degende «Zūlymdyq imperiiasynyŋ» şetelderge jasaǧan qandy joryqtary eske tüsedı. KSRO qūramyndaǧy bodan ūlttardyŋ egemendıktı közdegen köterılısterı men qozǧalystaryn aiausyz basyp janyştaǧany da oiǧa oralady. Keŋes äskerlerınıŋ Polşa, Finliandiia (1939), İran (1941), Vengriia (1956), Chehoslavakiia (1968), Auǧanstan (1979-1989) elderıne, Almaty (1986), Tbilisi (1989), Baku (1990), Erevan (1990) t.b. qalalaryna jasaǧan joryqtary men jazalau şaralary älı jadymyzdan öşken joq.
Qazaqstanda Keŋes ükımetın küştep ornatu, ūjymdastyru, kämpeskeleu şaralaryna qarsy köterılgen jergılıktı tūrǧyndardy jüzdep, myŋdap oqqa bailaǧan jazalauşy äskeri jasaqtar jäne aşarşylyq näubetınen bas sauǧalap şetelderge bet būrǧan qaraly köşterdı qyryp tastaǧan şekaraşylar da jadymyzda. Äsırese, 1986 jyldyŋ jeltoqsanynda Almatynyŋ ortalyq alaŋynda aq qar, kök mūz üstınde qansyrap jatqan jıgıtter men itke talanǧan qyzdar Keŋes äskerlerınıŋ zorlyq-zombylyǧyn ūmyta almaidy!
Ärine, Keŋes äskerlerınıŋ qūramynda qazaqstandyqtar men qazaqtardyŋ da qyzmet etkenı ras. Älgındei soǧystar men şaiqastarǧa qatysqan jerlester men qandastardyŋ ary men qoly taza dep eşkımnıŋ kepıldık bere almaityny da şyndyq. İä, olar bar bolǧany būiryqty oryndady...
Endı olardy aiyptau qiyn, al därıpteu mülde aqylǧa syimaidy! Solai bola tūra, Kereku qalasynda Keŋes äskerlerı därıptelıp, olardyŋ qūrmetıne keşendı eskertkış ornatyldy! Bır tüsınıksız jait, eskertkıştıŋ Qazaqstannyŋ küntızbesınde joq KSRO äue desanty äskerlerınıŋ atauly künı 2 tamyzda aşyluy. Däl sol künı Kerekudegı Keŋes desantşylary QR Prezidentı Q. Toqaevtyŋ epidemiiaǧa bailanysty jariialaǧan karantin talaptaryn aiaqasty ete otyryp, ortalyq köşelerde zaŋsyz şeruge şyqty! Kölık qozǧalysyna kedergı keltırgen äreketterı jürgınşılerdıŋ narazylyǧyn tudyryp, polisiianyŋ nazaryna ılındı.
«Barlyq soǧystar jäne şaiqastardyŋ qazaqstandyq jauyngerlerıne olardyŋ erlıkterı men ataqtary üşın! İgılıktı ūrpaqtarynan», «Bız qai jerde bolsaq, jeŋıs sonda!» tärızdı jazbalar jäne keŋestık äskeri forma kigen jauyngerlerdıŋ suretterımen bezendırılgen eskertkışterde qazaqstandyq patriotizmnıŋ isı de joq! Bır surette tıptı RF Qaruly küşterınıŋ ökılı beinelengen siiaqty. Şyny qorap ışıne Keŋes odaǧy kezeŋındegı şekaraşynyŋ, desantşynyŋ, teŋızşınıŋ maŋdai tūsyna qyzyl jūldyz taǧylǧan bas kiımderı qoiylypty.
Osy tūsta aita keteiın, Aqsu qalasynda teŋızşılerge arnalǧan monument ornatylypty. Alty qyrly tūǧyryna «Baltiiskii flot», «Chernomorskii flot», «Tihookenskii flot», «Severnyi flot», «Kaspiiskaia flotiliia» degen sözder orys tılınde jazylǧan! Būdan būl monumenttıŋ Keŋes odaǧy teŋız flotyn därıpteuge arnalǧan nysan ekenı aŋǧarylady. Endı bızdıŋ oblysta Keŋes odaǧy Qaruly küşterınıŋ jaiau äskerlerı men ışkı ıster äskerlerınıŋ, äskeri ūşqyştary men tankisterınıŋ, t.b. qūrmetıne eskertkışter ornatu ısı qolǧa alynatyn şyǧar...
Dūrysyn aitsaq, oblys ortalyǧy men qalalarynda, tıptı auyldyq eldı mekenderde Ūly Otan soǧysynda erlıkpen qaza tapqan bozdaqtar men jeŋıspen elge oralǧan jerles maidangerlerdıŋ, sondai-aq Keŋes odaǧy batyrlarynyŋ qūrmetıne tūrǧyzylǧan monumentter, keşendı eskertkışter, özge de nysandar az emes qoi. Jas ūrpaqty qazaqstandyq patriotizmge baulityn äskeri jäne beibıt şaralar sondai nysandardyŋ janynda ötkızıluge tiıstı.
Menıŋ oiymşa, memlekettık saiasat pen ūlttyq ideologiia tiıstı deŋgeide jürgızılmegen öŋırde Keŋes desantşylary ūiymynyŋ, Keŋes odaǧyn kökseitın äskeri qoǧamdyq bırlestıkterdıŋ mūrat-müddesı joǧary tūrady...
PS: Memleketşıldık ūstanymdaǧy oblystyq qoǧamdyq ūiymdardyŋ bırı jäne otanşyl azamattar maqalada baiandalǧan mäseleler jönınde oblys äkımı, oblys prokurory, ŪQK oblystyq departamentı men oblys polisiia departamentı basşylarynyŋ atyna ötınış hat tapsyrdy.
Arman QANİ, Pavlodar qalasy.
