Düniejüzılık bank (DB) arnaiy zertteu jūmysyn jürgızıp pandemiianyŋ saldarynan Orta Aziia elderınıŋ 7 millionnan astam oquşysy men studentı oqyp jürgen sabaqtaryn tastap ketuı mümkın ekenın aitady. Sonymen qatar Düniejüzılık bank zertteuşılerı Sovid-19 eldıŋ ekonomikasyn ǧana emes, bılım salasyn da qūrdymǧa jıberıp, onyŋ zardaby 50-60 jylǧa sozyluy mümkın degen boljam jasap otyr.
Orta Aziia elderınıŋ ışınde, äsırese Qazaqstandaǧy bılım beru jüiesıne jıtı nazar audarǧan DB mamandary «Qazaqstanda sabaq oqityn oquşylar men studentterdıŋ sany kürt tömendep, sapaly bılım alu tek auqatty, bai otbasylardyŋ balalaryna qoljetımdı bolady» degen pıkırde. Pandemiia bastalǧanşa da Orta Aziia elderındegı bılım aluşylardyŋ sauat deŋgeiı europalyq ärıptesterınen 1,5 jylǧa artta bolǧan. Al endıgı jerde būl körsetkış tıptı ūlǧaia tüspek. DB zertteuşılerı 24 jasqa deiıngı jastar Qazaqstan, Qyrǧyzstan, Özbekstan, Täjıkstan elderınde öte köp bolǧanyna qaramastan, olardyŋ barlyǧynyŋ tiıstı bılım aluyna mümkındık te, jaǧdai da joq degen pıkırde.
Eŋ soraqysy, būl jastardyŋ qatarynda mektep oquşylarynyŋ da sany ülken körsetkışte. Oquşylaryn bılım aluǧa kerektı qūral jabdyqtarmen, internetpen tolyqtai qamtamasyz ete almai otyrǧan būl elderdıŋ erteŋı būlyŋǧyr deidı mamandar. Eŋ aqyry, keleşekte ärıp tanyp, sandardy qosyp aluǧa bılımı jetetın ūrpaqty tabu mūŋǧa ainaluy mümkın eken. Sarapşylar sauattylyq deŋgeiın PISA baǧdarlamasy boiynşa anyqtaǧan. Pandemiiaǧa deiın salystyrmaly türde Orta Aziia elderınıŋ 10 oquşysynyŋ 8ı bılımsız degen därejede bolǧan. Al endıgı jerde būl körsetkışke de qol jetkızu qiynǧa soqpaq. Būǧan eŋ aldymen, Orta Aziia elderındegı sandyq tehnologiialarǧa qol jetkızu mümkındıgınıŋ joqtyǧy sebep deidı mamandar.
«Qazaqstanda qaşyqtan bılım alatyn oquşylardyŋ 70 paiyzynda internet gadjetterı bar. Täjık balalarynyŋ būl körsetkışı 1 ǧana paiyzdy qūraidy. Ökınışke qarai, 70 paiyz gadjetı bar qazaqstandyq bılım aluşynyŋ sol gadjetı paidalanuǧa mümkındıgı joq. Öitkenı būl elde internet jyldamdyǧy öte tömen. Qolynda qanşa gadjetı bolsa da, internet dūrys bolmasa, bılım alu mümkın emes. Sonymen qatar Qazaqstanda bır otbasynyŋ bırneşe balasy mektepke baratyn jaǧdailar jiı kezdesedı. Mıne, osyndai otbasynyŋ balasy sabaq oquy üşın, gadjettıŋ kezegın kütuıne tura keledı», deidı DB Ortalyq Aziia elderındegı bılım salasynyŋ bas mamany Aişa VAUDA.
Būl az deseŋız, Orta Aziia elderındegı bılım aluşylardyŋ tehnologiia tılın bılu deŋgeiı de öte tömen eken. 2018 jyly DB jürgızgen zertteuler nätijesı būl elderdegı bılım aluşylardyŋ kompiuter tılın tüsınbeitınderı 54 paiyzdy qūraitynyn körsettı. Saiyp kelgende, tek materialdyq mümkındıgı bar otbasynyŋ balasy ǧana tiıstı bılım ala alady, al künkörısı tömen otbasynyŋ balasyna bılım biıgıne şyǧu tym qiynǧa soǧady. Aitsa, aitqanyndai ras qoi, basqa emes, däl öz elımızde tiıstı bılımdı alu üşın qaltaŋ aqşaǧa, ainalaŋ «köke jäkege» toly boluy kerek. Sonymen qatar şeteldık joǧary bılımdı negızınen auqatty otbasylardyŋ balasy ǧana aluyna barynşa mümkındık jasalǧan. Myŋ jerden bılımıŋ tasyp tūrsa da, sapaly bılımge qol jetkızu üşın eŋ aldymen aqşaŋ boluǧa tiıs. Pandemiiaǧa deiın de bai balasynyŋ bılımı ortaŋqol otbasynyŋ balasynyŋ bılımınen 2,5 jylǧa alda bolypty. Al endı mynau alasapyran jaǧdaidan keiın qarapaiym otbasynyŋ balasynyŋ bılım alu mümkındıgın boljaudyŋ özı qorqynyşty.
Būl az deseŋız, Orta Aziia elderındegı bılım aluşylardyŋ tehnologiia tılın bılu deŋgeiı de öte tömen eken. 2018 jyly DB jürgızgen zertteuler nätijesı būl elderdegı bılım aluşylardyŋ kompiuter tılın tüsınbeitınderı 54 paiyzdy qūraitynyn körsettı. Saiyp kelgende, tek materialdyq mümkındıgı bar otbasynyŋ balasy ǧana tiıstı bılım ala alady, al künkörısı tömen otbasynyŋ balasyna bılım biıgıne şyǧu tym qiynǧa soǧady. Aitsa, aitqanyndai ras qoi, basqa emes, däl öz elımızde tiıstı bılımdı alu üşın qaltaŋ aqşaǧa, ainalaŋ «köke jäkege» toly boluy kerek. Sonymen qatar şeteldık joǧary bılımdı negızınen auqatty otbasylardyŋ balasy ǧana aluyna barynşa mümkındık jasalǧan. Myŋ jerden bılımıŋ tasyp tūrsa da, sapaly bılımge qol jetkızu üşın eŋ aldymen aqşaŋ boluǧa tiıs. Pandemiiaǧa deiın de bai balasynyŋ bılımı ortaŋqol otbasynyŋ balasynyŋ bılımınen 2,5 jylǧa alda bolypty. Al endı mynau alasapyran jaǧdaidan keiın qarapaiym otbasynyŋ balasynyŋ bılım alu mümkındıgın boljaudyŋ özı qorqynyşty.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
