"Belarus elındegı qalyptasqan jaǧdai men şielenıs qaşan öz şeşımın tabady?" degen sūraqtar osy eldıŋ azamattaryn ǧana tolǧandyrmaityny belgılı. Bıreuler el tūrǧyndarynyŋ tabandylyǧyna täntı bolyp, Lukaşenkony qaralap jatsa, keibıreuler onyŋ jaǧyna şyǧyp jatyr. Ärine, bızde körşıles el retınde jaǧdai qan tögıssız, beibıt jolmen şeşıluıne tılektespız. Degenmen, Belarussiiadaǧy saiasi daǧdarystyŋ bızdıŋ eldıŋ ekonomikasyna qanşalyqty äser etedı degen sūraqta kökeide qylaŋ beretını jasyryn emes. Osy köpşılıktı tolǧandyrǧan sūraqqa sarapşylar ne deidı eken, pıkırlerın oqyp köreiık.Ekonomist Oljas Tuleuov: Qazaqstan ekonomikasy Reseidıŋ rublıne bailanysty «Belarustegı prosesterdıŋ äserı tiiuı mümkın Qazaqstan ekonomikasynyŋ basqa baǧyty - valiutalyq baǧyt qalai bolatyny qyzyǧyraq», deidı avtor öz pıkırınde. «Eldegı jaǧdaidy baqylau uystan şyǧyp ketetın bolsa, Lukaşenko jaǧdaidy "tūraqtandyru" üşın reseilık resurstardy (qarjylyq, äskeri, äkımşılık, aqparattyq) tartu äreketterıne küş salady. BAQ – da Resei Lukaşenkoǧa qoldau körsetuı mümkın ekendıgı habarlanǧan bolatyn. Būl reseilık baǧaly qaǧazdardyŋ investorlary tarapynan qatty alaŋdauşylyq tudyrady, äŋgıme eŋ aldymen memlekettık obligasiialar nemese FQO turaly bolyp otyr. Jalpy nominaldy qūndy nemese reseilık FQO sūranysyn körsetetın Rgbi indeksınıŋ Belarussiiadaǧy narazylyqtardyŋ basynan bastap Mosbirjada tömendegenı osyny meŋzeidı. Atalǧan indeks qazır 153 belgısıne jettı, būl 8 mamyrdan bastap eŋ tömengı meje bolyp otyr. Reseidıŋ Belarussiiadaǧy saiasi daǧdarysqa aralasuy Batys elderı tarapynan jaŋa sanksiialardyŋ salynuyna äkelıp soǧuy mümkın, 2014 jylǧy Ukrainadaǧy oqiǧalardan keiın solai bolǧan edı, būl öz kezegınde Resei biudjetıne tüsetın qysymdy arttyrady. Barlyq üş faktor (FQO-nyŋ satyluy, salynuy mümkın sanksiialar, biudjet parametrlerınıŋ naşarlauy) özı de älsız rubldıŋ baǧamyna qosymşa qysymnyŋ paida boluyna öte ülken täuekel tudyrady, būl damuşy elder men Reseidıŋ saudalyq serıktes elderınıŋ valiutalaryna äserın tigızedı. Ekı jaǧdaidyŋ da elımız men teŋgemızge qatysy bar. Osylaişa, Belarus saiasatynyŋ Qazaqstan ekonomikasyna tıkelei terıs äserı boluy ekıtalai. Bıraq, Resei tarapynan Belarustıŋ ışkı prosesterıne aralasu mümkın bolǧan jaǧdaida, qūnsyzdanu arqyly soqqyǧa tap bolatyn rubl baǧamynyŋ teŋge baǧamyna qatysty täuekelderı artady», dep sözın tüiındeidı O.Tuleuov. Ekonomist Güldana Sermahanova: Būl eldı ülken toqyrau kütıp tūrǧandai sezıledı «Bügıngı taŋda Belarus elınde jadpyūlttyq narazylyq aksiiasy 23 tamyzǧa josparlanyp otyr degen aqparattar bar. Būl narazylyq negızınde onşaqty künnen berı basylmai tūrǧany belgılı. Halyq qaita sailanǧan Aleksandr Lukaşenkonyŋ jeŋısın moiyndamai, onyŋ bilıkten ketuın talap etude. Būl eldıŋ saiasi ǧana emes, sonymen qatar ekonomikalyq jaǧdaiy da mäz bolmai tūr. Belarus elınıŋ zauyttarynyŋ önımderı negızınen ekportqa şyǧarylatyndyqtan, Euraziialyq ekonomikalyq odaqtaǧy serıktes eldı ülken toqyrau kütıp tūrǧandai sezıledı. Degenmen, Qazaqstan men Belarustıŋ özara tauar ainalymy 900 mln dollardyŋ şamasynda bolǧandyqtan jäne bız odaqtas memleketke negızınen mūnai, türlı-tüstı metall, bidai, kürış, maqta jöneltsek, ol elden auylşaruaşylyq, tūrmystyq tehnikalar, azyq-tülık, jihaz, därı-därmek jetkızıledı. Sondyqtan būl jaǧdai elımızge bıraz äserın tigızgenmen köp zardabyn äkelmeuı de mümkın», deidı Güldana Sermahanova. Ekonomist Beisenbek Ziiabekov: Qazaqstan Respublikasyna äser etetın jaǧdai öte köp «Qai qoǧam bolsa da qaişylyq bolady. Bilıktıŋ danalyǧy sol qaişylyqty köbeitpei, uaqytynda taldap, şeşıp tūruynda. Belarusta da osyndai jaǧdai. Qazaqstan Respublikasyna äser etetın jaǧdai öte köp, Belarusta sonyŋ bıreuı ǧana. Jalpy ömır qozǧalys, sondyqtan ne närsege bolmasyn uaqtyly özgerıs qajet. Tūraqty eş närse joq, ol ömır zaŋy, ony eşkım būza almaidy».
Erkegül TOQTAMŪRAT,
«Adyrna» ūlttyq portaly
