Analardyŋ namysyna tigışter köbeiıp kettı... äsırese köpbalaly Analardyŋ... Anadan tumaǧandar...
"Ber-ber" deidı, tılenşekter, sūranşaqtar, qaiyrşylar.... asyrai almasaŋ, nege tudyŋ?... bydy-bydy...."
Būlai aitatyn adamdar aqyl-parasattan, analitikalyq öreden, meiırımnen jūrdai robottar. Miyna jazylǧan "baǧdarlamamen" ǧana söileidı, jūmys ısteidı...
Būlar alpauyt kompaniialar men bankterdıŋ memleketke 30 jyl boiy "ber-ber" dep, qazynany jan-jaqtan emıp, soryp kele jatqanyn, jyl saiyn millardtar, tıptı trilliondar alatynyn, olardyŋ ailyqtary 1-3-4 millionǧa deiın baratynyn bılse de - bılmegensidı, körse de - körmegensidı... öitkenı özderı solardyŋ süiekterın müjuge mäjbür...
Al sender bılesıŋder me, halyqty, äsırese balapandardy eŋ aldymen memleket asyrauǧa MINDETTI!!! Tūraqty jūmys oryndarymen, tūraqty, laiyqty järdemaqymen!!!
Nebärı 18 mln halqy bar, asty-üstı tūnǧan bailyǧy bar Qazaqstanda nege kedeiler köp? Nege baspanasyzdar köp? Nege jūmyssyzdar köp? Nege memleketke qaryz adamdar köp? Nege qaiyrşylar köp? Nege sauatsyzdar, nadandar, mädenietsızder köp? Nege halyqtyŋ arajıgı barǧan saiyn "bailar" men "kedeiler" bolyp ekı tapqa bölındı? Nege orta tap az? Nege..., nege..., nege?...
Sūraq köp, jauap ta bar...
Ol analarda namys, ar-ūiat joq emes! Bar! (Namys, ar-ūiat bıreude joq bolsa - ol bilıkte joq!!! Memlekettı dūrys basqara almai, bailyqty dūrys igere almai, tek alypsatarlyqpen, jemqorlyqpen ainalysqan bilıkte namys joq! Olarda ar-ūiat, namys bolsa, halyqty, memlekettı, qazaqty osynşalyqty därejege jetkızer me edı??!!... )
Ol Analar memlekettık biudjetten sol balalarǧa bölıngen qarjyny talan-tarajǧa salmai, sol balalardyŋ özderıne jūmsaudy ǧana sūrap jür. Biudjetten qomaqty qarjy alyp, "balalarǧa kompiuter aldyq" dep, är kompiuterdıŋ qūnyn milliondap körsetıp, eskı-qūsqy kompiuter berıp, "ony sosyn qaitarasyŋdar, būzylǧan bolsa, aqşasyn öteisıŋder" dese, äkımdıkke barmaǧanda ne ısteidı? Olar öz qūqyqtaryn qorǧap jür! Vseobuch ta, AÄK de, balalarǧa mektepte tegın tamaq ta - memlekettıŋ özı qabyldaǧan baǧdarlamalar men zaŋdar. Analardyŋ tılegı - sol zaŋdardyŋ oryndaluy!
Onsyz da bū bilık 30 jyl boiy halyqtyŋ bailyǧyn tonap, balapandardyŋ nesıbesın ūrlap keldı!..
Al endı sauatsyzdyqqa, mädenietsızdıkke salynyp, aiǧai-ūiǧai şyǧaratyn äielder bolsa, onyŋ tüpkı sebebıne üŋılıŋızder.
Eŋ aldymen halyqtyŋ sauatsyz, mädenietsız, nadan bolǧany - bilıktıŋ halyqty dūrys oqytyp, tärbielemegenınen. Adamdardyŋ bärı Talǧat Janysbai emes. Ärkım ärtürlı taǧdyrdy basynan keşıredı. Der kezınde oqi almaidy, oqysa da, jūmys tappaidy, ömır boiy qu tırşılıktıŋ küibeŋımen jüredı, basyna tartsa, aiaǧyna jetpeidı, aiaǧyn japsa, basyna jetpeidı, kredit, arenda, kvartplata jan-jaqtan jabylyp jan alqymnan alady, ışkış, sabaǧyş küieu bolady, otyrsaŋ opaq, tūrsaŋ sopaq qylatyn ata-ene, qaiyn äpke, qaiyn sıŋlıler bar.... Sauattylyqty, etika-estetikany mektepten oqytyp üiretpese, ömırınde kıtap oqymasa, ömır süretın ortasy qiyn bolsa, ömırden teperış, qaǧaju, satqyndyq köp körse, ärtürlı jaǧdailar, tragediialar basynan ötse - ondai äielderge tek tüsınıstıkpen qarap, psihologiialyq kömek beru kerek. Bıreu bıreudıŋ "şkurasyna" kıre almaidy. Ärkımde jürek, sana, taǧdyr ärtürlı. Jalpy halyqtyŋ äleumettık psihologiiasyn qalyptastyratyn mehanizm - memlekettıŋ taŋdaǧan joly, jüru baǧyty. Memlekettı basqaruşy bilık adassa, halyq on ese adasady.... Är basşy öz öŋırınıŋ Dankosy bolmasa, halyq qaraŋǧy tünekte qalyp, qūrdymǧa ketedı...
* Bügıngı Analardyŋ äkımdıkterge baryp şyryldap talap qoiyp jürgenınıŋ mänısın erteŋ onlain-sabaq bastalǧanda tüsınesızder! Aldyn-ala sebeptermen küresudı, kemşılıkterdı aldyn-ala boldyrmaudy, joiudy bılmeitın basşylyq erteŋ bır aidan keiın-aq saldarmen "küresken" bolyp, bastary qatyp jüretın bolady. Sol problemalarǧa özderınıŋ jemqorlyǧymen, qate şeşımderımen sanaly türde özderı keledı. Olar aiaǧy solai bolaryn, tübı ülken mäselege ūlasaryn jaqsy bıledı. Bıle tūra, solai ısteidı. Öitkenı olar halyqqa qastandyq jasaudyŋ türlı täsılderın meŋgergen. Parasatty, janaşyr, qaiyrymdy, sauatty, ısker basşylar öte az... ökınışke qarai...
Halyq sany Qytai, İndiia siiaqty 2 mlrd demei-aq qoiaiyn, Özbekstan siiaqty 35 mln bolǧanda qaiter edı???
Säule Äbıldahanqyzynyŋ jazbasynan
