Bügın, iaǧni 22 qyrküiek - qazaqtyŋ tanymal epik aqyny, näzık te syrşyl jyr kıtaptary arqyly oqyrman jüregın bauraǧan, halyqqa tanymal köptegen än teksterınıŋ avtory Nesıpbek Aitūlynyŋ tuǧan künı. "Adyrna" Ūlttyq portalynyŋ ūjymy aqyndy tuǧan künımen qūttyqtai otyryp, denıne saulyq, otbasyna amandyq tıleidı.
Nazarlaryŋyzǧa aqynnyŋ är jyldary jazǧan toptama öleŋderın ūsynamyz.
Azattyǧym
Atajūrttyŋ qazyǧyna bailanǧan soŋ kındıgım, Arqandauly aryq attai şyrainalǧan tırlıgım. Taŋ atqannan kün batqanşa öz basymen äuıre, Arpalysqan būl jalǧanda ūǧyp jatyr kımdı-kım? Qanatymdy şaŋǧa malyp tırşılıktıŋ qamy üşın, Tauyq ta bır, men de bırmın terıp jegen tarysyn. Bostandyqtyŋ bır tal şaşy tüser bolsa eger de, Qynabynan suyrylar qylşyldaǧan namysym! Jetken jan joq quǧanmenen sūm dünie şetıne, Päni menen baqi barda bölınesıŋ ekıge. Azattyǧym, tier bolsa suyq yzǧar betıŋe, Jüregımdı qalqan etem soqqan jeldıŋ ötıne!Ūly qaiǧy
Ömır öttı arpalyspen, tartyspen, Kezderım köp artyq ketken, kem tüsken. Babalardan – maǧan deiın ūlasqan, Qaiǧym ūzaq ūzyn aqqan Ertısten. Qasıretten qany qainap qaraiǧan, Kün astynda küŋırengen talai jan. Bızden asyp bolaşaqqa jalǧasar, Qalǧan qaiǧy Älışerden, Abaidan. Ūly qaiǧy janymdy jep jegıdei, Jetı tünde ūlidy kep börıdei. Tırlıgıme sonda qatty nalimyn, İttıŋ tısı jyrymdaǧan terıdei.Nalyma beker
Aimalap şuaq maŋdaiyn öpse, Tünergen jartas jadyrar. Tamyry susap, taŋdaiy kepse, Japyraq bıtken jabyǧar. Jabyrqap, jūrtym, nalyma beker, Meiırımge şölıŋ qanbasa. Allanyŋ nūry bärıŋe jeter, Adamnyŋ nūry bolmasa...Asuǧa köz jıbersem
Ainalyp arman qūsy qondy jerge, Şym-şymdap şymyrlaidy şerlı keude. Asuǧa köz jıbersem – qarly boran, Kök taiǧaq, qiia betkei keldık örge. Joq şyǧar tausylmas jol, taimas taban, Artyqpyz aldyŋǧy ötken qai qasqadan? Ne kerek köp aldynda kerdeŋ basyp, Bolmasaq serke qūrly qoi bastaǧan...Tılıŋnen u tamşylar
Aspan asty aşyqta, Közıŋdı sal qaşyqqa. Qarauytsa kökjiek, Tün keledı, asyqpa. Küibeŋdegen tūrmysta, Tün ūzarsa, kün qysqa. Körgenıŋ köp bolǧanmen, Köŋılde joq bır nūsqa. «Ögız attai jelmeidı, Ötken qaita kelmeidı». Tas sanasaŋ, qūm sanap, Zaman yryq bermeidı. Taǧdyr däiım küşınde, Qasarysqan pışınde. Bırge ölgenıŋ özıŋ de, Arman ölse ışıŋde. Aitsaŋ ǧana zar şyǧar, Tılıŋnen u tamşylar. Tän şydasa şydar – au, Qaityp bıraq jan şydar?!ŞÄKIRGE SOŊǦY SAUAL
Armysyŋ, asyl kielım, Özegı altyn jüielım. Eŋkeie bermes özgege, Basymdy saǧan iemın. Aǧytsaŋ jyrdyŋ tiegın, Aryndy, aqpa küi edıŋ. Tılegen jerden tabylǧan, Tabiǧat tartqan syi edıŋ. Degbırıŋdı alǧan dertıŋnıŋ Dauasyn tappai küiemın. Örkeşı atan tüienıŋ, Emşegı mama bienıŋ, Semgendei şögıp qaldyŋ ba, Syqyrlap tozǧan süiegıŋ? Özıŋe özıŋ bi edıŋ, Japanǧa jalǧyz ie edıŋ. Şyŋǧystyŋ şyŋy bolmasa, Arqaŋdy kımge süiedıŋ? Işınen şyqqan appaǧym, Qazandai qara küienıŋ. Qaltyldai basyp tūrsyŋ ba Qūlama jardyŋ jiegın? Öledı eken has tūlpar, Erneuge süiep iegın. Toltyrǧan bar ma aitsaŋşy, Taǧdyrdyŋ tajal büienın? Būdyry bolat bederlım, Baǧasy qymbat bedeldım. Qarasy öşse töbeŋnıŋ, Közımnıŋ jasyn tögermın. Sūqsyrdai sudan suyrylǧan, Tolqynnyŋ tösın sögermın. Kımderdı qalai qylmaǧy, Qolyŋda Täŋır şeberdıŋ. Şoqtyǧy biık kök şoqy, Mūjylyp, mıne, könerdıŋ. Jūrtynda qalǧan könenıŋ, Qaŋqasy edıŋ önerdıŋ. Ainalsaŋ jelge şaŋdatyp, Toqymyn qaqtyŋ kemerdıŋ. Aspandy kezseŋ aq būlttai, Asqarǧa baryp bögeldıŋ. Oralsaŋ jerge opyq jep, Keipıne kırdıŋ şögeldıŋ. Sen de bır kezbe diuana, Däm-tūzyn tatqan köp eldıŋ. Ükıdei ūştyŋ ülpıldep, Üstınen sansyz beleŋnıŋ. Adyrdan oppa kez kelse, Aranyn japtyŋ tereŋnıŋ. Ümıttı quyp qaŋǧyrdyŋ, Ūşynda ketken jebeŋnıŋ. Saǧymdai aǧyp sandalyp, Jürgende, aitşy, ne kördıŋ? Soŋyŋa jastan men erdım, Soqpaqqa tüsıp jöneldım. Jebelei jortqan kök börı, Sürgınge salsaŋ, jelermın. Jelmaia bolsaŋ, jedelmın, Jer tübın şolyp kelermın. Börteden şyqqan boz bolsaŋ, Qasqadan tuǧan töbelmın. Bedeudıŋ belın taldyrsaŋ, Dıŋkesın qūrttym köbeŋnıŋ. Asyryp būdan ne dermın, Artymdy şaŋǧa kömermın. Atamdy aityp kaiteiın, Bataŋdy alyp kögerdım. Aqiqat jolyn nūsqaşy, Oǧyndai tüzu berennıŋ. Jymyna tūiaq ıldırmei Joǧary menen tömennıŋ, Dulat pen Aqtanberdınıŋ Kenışın tauyp keneldıŋ. Şyŋyrauyn kömgen şegennıŋ, Būǧatyn būzǧan bögennıŋ, Dauyl kep dıŋın şaiqady, Ūialy būtaq emennıŋ. Janardan jasyŋ būrşaqtap, Közınen öttıŋ tebennıŋ. Baǧylan moiyn jelkeŋdı Būrşaǧy qidy kögennıŋ. Būlauǧa tüsken tobandai, Beinet pen sorǧa bölendıŋ. Zamanyŋ siqyn tanytty, Meŋıreu, mylqau, kereŋnıŋ. Şalqyǧan kölıŋ tartylyp, Qaŋsyǧan şöldei keberdıŋ. Şeŋgelı bürıp ışıŋdı, Şorlanyp qatqan şemennıŋ, Qobyzyn tarttyŋ küŋırenıp, Qapasta qaiǧy jegennıŋ. Qūtyla qalsaŋ kısennen , Sätınde alaŋ-eleŋnıŋ, Şyǧa almai şarlap şetıne Opasyz dünie degennıŋ, Astyŋa mıngen aq atan, Aparyp tasqa şögerdıŋ. Aitşy, sen sonda ne kördıŋ? Ürkektei qarap aldyǧa, Ümıttı kerı şegerdıŋ. Sen senbei ketken jalǧanǧa, İlanyp qalai senermın? Sen könbei ketken qūryqqa, Juasyp qalai könermın? Sen tärk etken arbanyŋ Därtesın men de tebermın. Janymdy qoimas keler kün, Qaryzdyŋ qūnyn tölermın. Sen jūtqan udyŋ jūǧynyn, Men-daǧy jūtyp ölermın. Tızgının tūldyr pänidıŋ Artqyǧa men de berermın. Keregem kedei – basqūr joq, Önegem ögei – dästür joq. Qoradan tartar qoiymdy, Aŋdyǧan dülei – qasqyr köp. Amalyn aityp ketpeseŋ, Köldeneŋ tūr ǧoi kedergım. Soŋyŋnan jetsem jūrdai bop, Maqşarda saǧan ne dermın?..Ei, taǧdyrym
Aspanymda künım jainap tūrǧanda, Ei, taǧdyrym, tas tünerme, tūldanba! Şapaǧattyŋ şuaǧyna şomyldyr, Janym jylap, janarǧa jas tūnǧanda. Mūŋyn şaǧar mūŋlyq bıtken tıl barda, Qūlaq qaisy ony bıraq tyŋdarǧa? Boztorǧaidy borşalaǧan qyrǧidai, Jüregımdı jūlmalatpa sūmdarǧa. Jügımdı artyp jyljyp ötken jyldarǧa, Synaptaiyn syrǧyp ketsem syn bar ma? Oral tauyn on ainalyp eŋırep, Altai tauyn alty ainalyp tynǧanda. Jarylqaryn özı bıler kımdı Alla, Qūtqararda qaiǧydan da, mūŋnan da. Bolmai ma eken taryqqanda bır tılek, Qūlaq kestı, qara taban qūldan da.Köne qorǧannan tabylǧan tas bosaǧadaǧy jazu
Ei, jolauşy, jolyŋ bolsyn äldeqaida asyqqan, Syŋaiyŋ bar suyt jürıp, kele jatqan qaşyqtan. Jortqan janǧa būiyrady tüzden ǧana yryzdyq, Säl aialdap, däm tatyp ket, mynau qara laşyqtan. Tırşılıktıŋ mūndai sätı kele bermes ūdaiy, Atyŋnan tüs, belıŋdı şeş, qonaǧym bol qūdaiy. Pende tūr ǧoi meimanyna qyzmet etken paiǧambar, Bäiek bolyp, myŋ bügılıp, zyr jügırıp jūbaiy. Kökşolaqpen köktei ötıp qazaqtyŋ keŋ dalasyn, Aldy-artyŋa qaramastan, qaida şauyp barasyŋ? Myna joldyŋ bas-aiaǧyn közben körgen eşkım joq, Mäŋgı-baqi sabyldyrǧan adamzattyŋ balasyn. Küimesıne qoŋyraulatyp qos arǧymaq jekkennıŋ, Osy jolmen qūiyndatyp ötkenderın köp kördım. Jaiau qalyp bır-bırıne jete almaǧan mūŋlyqtar, Zar jylaǧan sälem joldap qanatynan kepterdıŋ. Atyŋ aryp, tonyŋ tozyp sergeldeŋge tüstıŋ be, Şaldyqqanda, şöl qysqanda susyn tauyp ıştıŋ be? Taŋyrqama qany būzyq qaraqşyǧa kezıkseŋ, Ömır degen qaterı köp küre joldyŋ üstınde. Barar jerge aman-esen tıregenşe at basyn, Köldeneŋnıŋ qyrsyǧynan Täŋır özı saqtasyn. Bäle-jala baiqamasaŋ balaǧyŋnan kıredı, Qorjynyŋda şiratylyp şūbar jylan jatpasyn. Tiianaqsyz būl ǧūmyrda taǧdyr bärın bilemek, Qaiyrşy da jolǧa şyǧar qūr sülderın süirelep. Aidalada domalanyp basy qalǧan talaidyŋ, Saqalyna qūjynaǧan şybyn-şırkei üimelep. Sendelgenşe saǧym quyp sürleu-soqpaq ızbenen, Sūhbat qūryp, köŋıl köter bırazyraq bızbenen. Sen ǧana emes jūmbaq syrly, joly qiyn jalǧanda, Diuanadai dünie kezıp, dätke quat ızdegen. Avtor turaly: Nesıpbek Aitūly - 1950 jyly Şyǧys Türkıstannyŋ Tarbaǧatai aimaǧynda tuǧan. Aqyn, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty (2012j), Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı (2011), «Parasat» ordenınıŋ iegerı(2004). Taŋdamaly jetı tomdyǧy «Foliant» baspasynan (2015 j.) jaryq körgen epik aqyn. «Bas süiekterı» (1976), «Jasynnyŋ synyǧy» (1977), «Naizaǧai» (1978), «Jürektegı jaŋǧyryqtar» (1979) poemalary kezınde «Jalyn» almanahy jariialaǧan Respublikalyq konkurstardyŋ jüldelerın, «Mūhtar men Abyz» tolǧauy M.Äuezovtıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan müşäiranyŋ bas jüldesın alǧan. «Mūqaǧali-Jeltoqsan» poemasy 2001 jyly Respublikalyq ädebi konkurstyŋ jüldesıne ie bolsa, «Bäiterek» poemasy ädebi qauym tarapynan joǧary baǧalandy. 2004 jyly Mädeniet ministrlıgı jariialaǧan Respublikalyq patriottyq änder konkursynyŋ Bas jüldegerı.«Bäiterek»(2003), «Köz jasym» taŋdamaly (2006), «Börıtostaǧan» (2007), «Erlıkke eskertkış»(2008), «Sardar»(2008), «Qūlanoinaq»(2009), «Arqatırek»(2010), «Nauryzbai»(2011), «Tu»(2012), «Saraiymnan şyqqan söz»(2014), «Dariǧa, däuren»(2018), t.b. kıtaptary jaryq kördı.
