Mūhtar Äuezov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq drama teatry 95-mausymynyŋ aşylu saltanatyn ötkızıp, jaŋa mausymyn «Abaidyŋ jūmbaǧy» premerasymen aşty.
Jyldaǧy dästür boiynşa aldymen baspasöz ökılderımen jüzdesken ūjym pandemiia kezındegı äreketterı men jaŋalyqtaryn ortaǧa saldy. Teatr direktory E.Juasbek, Qazaqstannyŋ halyq artisı, teatrdyŋ körkemdık jetekşısı A.Äşımov, Qazaqstannyŋ Halyq artisı, direktordyŋ keŋesşısı E.Obaev, Ädebiet bölımınıŋ meŋgeruşısı M.Omarova, rejisser A.Ospanbaevalar qatysqan jiynda teatr akterlerınıŋ «Ūstaz ben şäkırt», «Sahna säulesı», «Newpoeziia», «Jädıger» sekıldı jobalarǧa qatysqany aityldy.
"Bız biylǧy mausymdy Abai älemımen, «Abaidyŋ jūmbaǧy» premerasymen bastap otyrmyz. Abai – ūly dariia. Ärbır rejisser, är buyn özınıŋ Abaiyn ızdeidı. Bızdıŋ teatr ūjymy da Abai älemıne ünemı zer salyp keledı. 21 qazan künı Abaidyŋ «Qara sözderınıŋ» jelısımen qoiylatyn «Qara» spektaklınıŋ premerasy ötedı. Oǧan da bärıŋızdı şaqyramyz. Mänerı de, maǧynasy da bölek hakım turaly ekı qoiylymdy tamaşalaŋyzdar. Jaŋa mausymda körermen qauymdy jaŋa tuyndylarmen quantudy josparlap otyrmyz, – dedı teatr direktory E.Juasbek.
"Men bır jūmbaq adammyn, ony da oila"
Qazaq teatrynyŋ qaraşaŋyraǧy äkem teatry alǧaşqy qoiylymyn «Abaidyŋ jūmbaǧynan» bastauy zaŋdylyq. Basty röl – Abai obrazyn Bolat Äbdılmanovtyŋ somdauy da körermen köŋılınen şyqty. Qalyŋ qazaq Abaidy Äuezov arqyly tanysa, zaldaǧy körermen Abai obrazyn Bolat Äbdılmanov arqyly elestettı. Jas Abaidy – N.Quanyşbaiūly, Qūnanbaidy – S.Merekeūly, Zerenı – G.Tūtyva, Ūljan beinesın Ş.Asqarova, Abai süigen Toǧjandy – D.Üsenova, Äbdırahman beinesın jas akter J.Qonysbai, Ospan rölın E.Tūrysov somdady. Qoiylymnyŋ sahnalyq nūsqasyn jasaǧan – Bolat Äbdılmanov pen Madina Omarova. Qoiuşy rejisserı – Aridaş Ospanbaeva. Qoiuşy suretşı Mūrat Saparov. «Abai joly» roman-epopeiasy men Abai şyǧarmalarynyŋ negızınde daiyndalǧan qoiylym adamdy san türlı oiǧa jeteleidı. Ūlttyŋ bolaşaǧy jarqyn boluyn oilap ılım ızdegenı men ony şama-şarqynşa taratuy, ädıldık üşın küresuı - basty mūraty boldy.
Aridaş Ospanbaeva, rejisser: –Bolat Äbdılmanov aǧamyz «Abai joly» epopeiasynyŋ jelısımen jäne Abaidyŋ özınıŋ şyǧarmalarymen bırıktırıp bır pesa alyp keldı. Körkemdık keŋeske tapsyrylǧan şyǧarma maǧan berılıp, ärı qarai jūmys ıstedık. "Abai jūmbaǧynda" üş qūram - Äbdılmanov, Jandarbek Sadyrbaev jäne Janat Tynbaev qūramy oinaidy. Qoiylymda jas Abaidyŋ filosof deŋgeiıne köterılu prosesın körsettık. «Abaidyŋ jūmbaǧy» būl - jalpy smvolikalyq şeşım. Iаǧni, spektakldıŋ belgılı bır jerıne emes, öne boiyna män berdık. Şyǧarmanyŋ basty kulminasiiasy - tamūq sahnasy. Halyqpen dau-damai sahnasyn bız tozaq retınde alyp, adamdardyŋ degradasiiasyn (qasietınıŋ naşarlauyn - avt.) körsetuge tyrystyq.Asanälı Äşımov, halyq ärtısı: – Abai ömırı eskırmeidı. Ol mäŋgılık tūlǧamyz. Akter mamandyǧy psihologiiamen, filosofiiamen tyǧyz bailanysty. Menıŋ «şyndyqqa är uaqytta jol tar, bıraq bar» degen ofarizımım bar. Sondyqtan bızdıŋ negızgı maqsatymyz - sahnadaǧy qoiylym arqyly şyndyqqa jetu, bıraq ol är akterdyŋ qolynan kele bermeidı. Jalpy Abaidy oinaǧanda onyŋ oiyn oinau kerek. Sözdı emes, söz astaryn oinau kerek. "Qairan elım, qazaǧym, qalyŋ jūrtym, Ūstarasyz auzyŋa tüstau mūrtyŋ". Kördıŋ be? Qalai aitylǧan, ä? Abaida artyq söz joq, bolmaidy. Abaidyŋ öleŋderı men "Qara sözınen" spektakl qūru qiyn. Şyǧarmaşylyq top şamasy kelgenşe bıraz dünie jasady. Bıreuge ūnar, bıreuge ūnamas, talpynys pen ızdenıs bar. Talantty jas akterlar bar, olarmen jūmys ısteu kerek. Būryn rejisser aktermen jūmys ısteitın, daiyndyq jasaityn. Aitar sözınıŋ astaryn aşatyn, ne oinap jatqanyn aitatyn. Qazır mūndai joq - akter öz betımen, rejisser öz betımen. Sondyqtan joq dep aita almaimyn, bar dep aituǧa taǧy da qinalam.
Esmūhan Obaev, rejisser:Aita keteiık, 21 qazanda Abaidyŋ «Qara sözderı» jelısımen jazylǧan "Qara" atty dramasy körsetıledı. Sahnalyq nūsqasyn jasauşy ärı qoiuşy rejisserı – Jūldyzbek Jūmanbai. Qoiuşy suretşı – Quat Tüstıkbaev.
- Abai ne qaldyryp kettı, nenı aŋsan kettı, nege ökınıp kettı, nenı meŋzep kettı? Ūrpaq qalai ösu kerek, adam qalai bılımdar bolu kerek, adam qalai keŋ bolu kerek? Abaidyŋ 150 jyldyǧynda Parijde konferensiia ötkızdık. Sol jerde bır fransuz şal keldı de «maǧan söz berıŋızder, men Abai turaly aitam» dedı. Söz berıldı. Özı tarihşy eken. Abaidyŋ kedeige qandai jer, baiǧa qandai jeru kerektıgın aitatyn jer reformasyn aitty. Onda kedeige şöbı şüigın, suly jerdı, baiǧa qūrǧaq jerdı beru kerektıgın aitqan. Qazır jer bölse ony zam äkım böledı. Ol jerdı bılmeidı de. Sonda Abaidy fransuz ūly sol kezde zerttep jürgen.
Gülvira Asqarqyzy,
"Adyrna" ūlttyq portaly
