16.11.2020 jyly Qazaqstan Prezidentı Ükımet müşelerımen, bırqatar organ basşylarymen, qalalar men oblystardyŋ äkımderımen videokonferensiia rejimınde koronavirus ındetınıŋ taraluyna qarsy ıs-qimyl şaralary jönınde keŋes ötkızdı, dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly Aqordaǧa sılteme jasap. Keŋes barysynda Prezident tömendegıdei şaralardyŋ jürgızıluın tapsyrdy.
Qazır köptegen elderge ındettıŋ ekınşı tolqyny taraluda.
Būl memleketterde qataŋ şekteu şaralary qaita engızılıp jatyr.
Soŋǧy statistikalyq mälımetterge qarasaq, Qazaqstanǧa da pandemiianyŋ ekınşı tolqyny taiap keldı deuge bolady.
Ötken kezeŋde bız osy derttıŋ negızgı belgılerın aiqyndap, onymen küresu joldaryn üirendık.
Därıgerlermız tiıstı täjıribe jinaqtady.
Elımızdıŋ densaulyq saqtau salasy bırşama nyǧaiyp, jappai testıleu jūmysy jolǧa qoiyldy.
Nauqastarmen bailanysta bolǧandardy anyqtau ısı jetıldırıldı. Sondai-aq, aimaqtardaǧy qataŋ şekteu şaralaryn tiıstı deŋgeide ūiymdastyruǧa daǧdylandyq.
Biznes ökılderı de jaŋa ahualda jūmys ısteuge beiımdele bastady.
Eŋ bastysy, azamattarymyzdyŋ pandemiiaǧa degen közqarasy özgerdı, iaǧni halyq osy qauıptı dertten sanaly türde saqtanu kerek ekenın tüsındı. Būl – jahandyq ındettı jeŋu üşın asa qajettı şart.
Degenmen, pandemiianyŋ ekınşı tolqyny köptegen belgılerı boiynşa özgeşe bolmaq jäne el ekonomikasy üşın kürdelı kezeŋde ötpek. Osyny eskeruımız kerek.
Bügıngı taŋda bükıl älem belgılı bır salalardyŋ tıkelei şyǧyndaryn ǧana emes, sonymen bırge jūmyssyzdyq pen oqudaǧy olqylyqtar ärtürlı jaǧymsyz saldarǧa, sonyŋ ışınde qylmystyŋ ösuıne äkeluı mümkın "kovid teŋdeuın" şeşudıŋ aldynda tūr.
Sondyqtan qazırgı mındet – pandemiiaǧa qarsy tūru, köktemgı masştabtaǧy karantinge jügınbeu.
Bırınşıden, älemdık ürdısterdı eskeru qajet.
Köptegen elderde pandemiia, eŋ aldymen, ırı qalalardy şarpydy.
Būǧan damyǧan kölık qatynasy sebep bolǧany anyq.
Qazır infeksiia öŋırlerge de jettı.
Būl – şyn mänınde, aimaqtar üşın ekınşı emes, bırınşı tolqyn. Osyndai ahualdy bızdıŋ elımız de bastan ötkerude.
Bırneşe oblysta dertke şaldyqqandar sanynyŋ kürt ösıp ketuı – sonyŋ dälelı.
Qazır ındetke qarsy tūru üşın barlyq ūiymdastyru jūmystaryn qolǧa alyp, tiıstı şaralar qabyldau asa maŋyzdy.
Būl virustyŋ syrttan keluıne tosqauyl qoiyp, onyŋ taraluyn boldyrmau üşın kerek.
Ärı qarai. Virus jūqtyrǧandardyŋ sanyn däl körsetu viruspen küreste absoliuttı talap bolyp tabylady. Būl talap oryndalmaidy.
Bırqatar oblystarda koronavirustyq infeksiianyŋ jaŋa jaǧdailaryn jasyru faktılerı anyqtaldy. Äŋgıme Şyǧys Qazaqstan, Soltüstık Qazaqstan, Pavlodar, Aqmola, Qostanai jäne basqa da oblystar turaly bolyp otyr.
Qalaǧan närsenı şyndyqqa ainaldyru öte qauıptı qūbylys ekenın tüsınu kerek, öitkenı ol naqty qauıpterdıŋ körınısın būrmalaidy, sonymen qatar bükıl el boiynşa koronaviruspen küresu strategiiasyn būzady.
Qazırgı jaǧdaiǧa nemqūraily qarau baiqalady, qabyldanǧan şaralardyŋ jartysy oryndalmai jatyr, azamattar arasynda epidemiologiialyq qauıpsızdık tömendeidı. Būl qazırdıŋ özınde älemnıŋ köptegen elderıne qatysty aksioma, onda mūndai ürdıs baiqalady.
Būl problema bızdıŋ densaulyq saqtau jüiesınde sozylmaly sipatqa ie bolǧanyn moiyndau kerek.
Densaulyq saqtau ministrlıgıne Ūlttyq statistika biurosymen bırlesıp, däiektı medisinalyq statistikany qalyptastyru, baǧalau jäne taldau jönınde keşendı täsılder äzırleudı tapsyramyn.
Ekınşıden, barlyq densaulyq saqtau ūiymdarynyŋ tolyq daiyndyq rejimın qamtamasyz etu qajet.
Būl äskeri medisinaǧa da qatysty, ol infeksiiamen küresu üşın küşter men qūraldardy jedel ornalastyruǧa daiyn boluy kerek.
Şalǧai audandarda karantindık jäne emdık ıs-şaralardy oryndau üşın qorǧanys jäne kölık medisinasy ministrlıgınıŋ tolyq daiyndyǧyn qamtamasyz etu maŋyzdy.
Jaqynda jürgızılgen medisinalyq ūiymdardy baǧalau olardyŋ daiyndyq deŋgeiınıŋ jetkılıksızdıgın körsetedı.
Densaulyq saqtau obektılerınıŋ jartysynan astamy talapqa sai kelmeitını anyqtaldy. Auruhanalardy tolyq aimaqtarǧa bölu jürgızılgen joq, nätijesınde pasientter men qyzmetkerlerdıŋ jūqtyru qaupı saqtalyp qalady.
Is jüzınde barlyq öŋırlerde reanimasiia bölımşelerınıŋ jasaqtalmaǧany baiqalady.
Atap aitqanda, koronavirus infeksiiasy bar auyr nauqastardy emdeuge arnalǧan jeke därı-därmekter men bırqatar medisinalyq önımder jetıspeidı.
Öŋırler emdeu hattamalaryn esepke almai, öz qalauy boiynşa därı-därmekterdı satyp alady. Būl öte maŋyzdy mäsele. Äkımderden Densaulyq saqtau ministrlıgımen bırlesıp, osy mäselege tiıstı nazar audarudy sūraimyn.
Hattamalarǧa keletın bolsaq, olar DDŪ ūsynystaryna säikes jiı özgerdı. Bıraq qazır bızde täjıribe bar. Koronaviruspen auyratyn nauqastardy barlyq auyr belgılerı men asqynularynyŋ paida boluyn kütpei-aq dereu emdeudı bastau kerek. Äitpese, älsız immunitetke bailanysty nauqastar mūndai streske tötep bere almaidy. Ökınışke orai, būl bolyp jatyr.
Därı-därmekter turaly aitatyn bolsaq, medisinalyq ūiymdar üşın ne satyp alynǧany, därıhanalar üşın ne satyp alynǧany, Bıryŋǧai distribiutordyŋ qoimalarynda jalpy qor qandai ekendıgı aiqyn boluy kerek.
Ükımet äkımdermen bırlesıp emdeu normalary men hattamalaryna säikes qajettı därılık zattar men medisinalyq būiymdardy satyp aludy qamtamasyz etuı tiıs.
Ärı qarai. Menıŋ tapsyrmam boiynşa PTR-zertteuler men medisinalyq maskalardyŋ baǧasy tömendedı. Būl adamdarǧa bırden körınetın dūrys şaralar.
Däl osyndai jūmysty därı-därmekterge, eŋ aldymen, antikoidtarǧa qatysty jürgızu kerek.
Bäsekelestıktı qorǧau jäne damytu agenttıgıne Qarjy ministrlıgınıŋ Memlekettık kırıster komitetımen bırlesıp, osy mäselenı şeşudı tapsyramyn.
Jalpy Agenttık därı-därmekter men medisinalyq būiymdardyŋ baǧalaryn retteu jönındegı jūmystarǧa aralasyp, farmasevtikalyq biznestegı karteldermen ainalysuy kerek.
Üşınşıden, medisina qyzmetkerlerın qorǧau – basty mındet.
Äsırese, pandemiia kezınde därıgerlerımızdıŋ öz käsıbi qyzmetın atqaruyna kepıldık beru nemese olardy türlı jaǧdailardan saqtandyru mäselesı özektı bola tüstı. Qazırgı taŋda mūndai jüienı barlyq damyǧan elder qoldanuda.
Al, bız būl mäselenı şūǧyl şeşuge mäjbür boldyq. Virus jūqtyrǧan jäne qaitys bolǧan därıgerlerdı qarjylai qoldau üşın teŋdessız şaralardy qabyldaq.
Medisina salasynda ärdaiym därıgerlerdıŋ ömırı men densaulyǧyna qauıp-qater bolatyny aidan anyq.
Sondyqtan, būl mäselege keşendı közqaras qajet. Biyl mamyr aiynda Ūlttyq qoǧamdyq senım keŋesınıŋ otyrysynda men därıgerlerdı zaŋdyq tūrǧydan jäne qarjylai qoldau jüiesın engızu jönınde tapsyrma berdım.
Ükımet osy jūmysty jedeldetuı kerek.
Qazırgı jaǧdaida bız koronaviruspen küreske atsalysqan medisina qyzmetkerlerıne üstemaqy töleudı jalǧastyramyz.
Jalpy, pandemiia kezınde, iaǧni nauryz jäne qazan ailary arasynda
90 milliard teŋgeden astam mölşerde tölem jasaldy.
Jyl aiaǧyna deiın osy maqsatqa taǧy 140 milliard teŋge qarjy bölınedı.
Törtınşıden, adamdar köp şoǧyrlanatyn jerlerde qauıpsızdıktı qamtamasyz etu.
Qazırgı taŋda ındettıŋ qaita örşuıne ırı käsıporyndardaǧy müşkıl ahual sebep bolyp otyr.
Mūndai ūjymdarda dertke şaldyqqandardyŋ sany kürt ösıp barady.
Käsıpkerlerdıŋ sanitarlyq talaptardy oryndamai, şekteu şaralaryn qaita būzu jaǧdailary jiılei tüstı.
Būǧan jol beruge bolmaidy.
Jūmys oryndaryndaǧy qauıpsızdık üşın käsıporyndardyŋ basşylary men menşık ielerı jauap beredı.
Būl turaly bırneşe ret aityldy.
Är mekemede ındetke qarsy ıs-qimyl reglamentı boluǧa tiıs.
Olar qūzyrly organdardyŋ nūsqauyn kütıp otyrmai, qalyptasqan ahualǧa bailanysty äreket etuı kerek.
Būdan bölek, qoǧamdyq kölıktegı sanitarlyq ahual tūrǧyndardy qatty alaŋdatyp otyr.
Öŋır äkımderı jūrt köp jinalatyn jerlerde äleumettık qaşyqtyqty saqtau üşın qajettı jaǧdai jasaudy baqylauǧa aluǧa tiıs.
Besınşıden, dästürlı bılım beru jüiesın qalpyna keltıru.
Dertke şaldyqqandar köbeigenıne qaramastan, bırqatar öŋır oqytudyŋ būrynǧy täsılıne qaita köşude.
Qazır öŋır äkımderı karantin engızu turaly şeşımdı özderı qabyldai alady. Bız olarǧa osyndai ökılettık berdık.
Sondyqtan olar osy maŋyzdy mäselenı jan-jaqty oilastyryp, salmaqty ūiǧarym jasauǧa tiıs.
Sarapşylar bılım jüiesındegı qazırgı kürdelı jaǧdaiǧa «ūrpaq daǧdarysy» degen sipattama berıp otyr.
Osynyŋ aldyn alu üşın bükıl azamattyq qoǧamnyŋ belsendı boluy asa maŋyzdy.
Ata-analar şydamdylyq tanytyp, qazırgı ahualǧa tüsınıstıkpen qarauy kerek. Osyndai jaǧdai tek Qazaqstanda ǧana emes, bükıl älemde bolyp otyr.
Bız bılım sapasynyŋ tömendeuıne jol bermeuımız qajet.
Oqytu nätijesıne monitoring jürgızıp, bılım salasyndaǧy olqylyqtardy joiu üşın uaqtyly şaralar qabyldau kerek.
Ükımetke oblys äkımderımen bırlesıp, şekteu şaralaryna qaramastan, bılım sapasyn baqylau jūmysyn küşeitudı tapsyramyn.
Altynşy, qolda bar importqa täueldılıktı eskere otyryp, bızge ışkı közderdı jäne qajettı resurstardy tolyqtyru tetıkterın jasau qajet.
Epidemiiaǧa daiyndyq – būl eŋ aldymen därıgerlerdı qorǧau. Olar qajettı qorǧanys qūraldarymen qamtamasyz etıluı kerek.
Ükımetke otandyq maskalardy jäne özge de jeke qorǧanu qūraldaryn şikızatpen kepıldık berılgen qamtamasyz etu tetıgın äzırleudı tapsyramyn.
Jetınşıden, barlyq pandemiiaǧa qarsy ıs-şaralar barynşa aşyq boluy tiıs.
Ükımet yqtimal sybailas jemqorlyq sipatyndaǧy barlyq uchaskelerdı qataŋ baqylauǧa aluǧa tiıs.
Bız bırınşı tolqyn kezınde sybailas jemqorlyqty baiqadyq. Olar: medisinalyq maskalar men därı-därmekterdıŋ baǧasyn köteru, blokpostardaǧy tärtıpsızdık, därıgerlerge tölem taǧaiyndau kezındegı sybailas jemqorlyq.
Tekseruşı organdardyŋ, iaǧni polisiianyŋ, äkımdıkterdıŋ, monitoringtık toptardyŋ jūmys sapasy erekşe nazar audarudy talap etedı.
Pandemiia kezınde olarǧa biznes pen azamattardy tekseru üşın keŋ ökılettıkter berıldı. Jäne būl aqtaldy. Būl ökılettıkterdı dūrys basqaru kerek jäne, ärine, būl ökılettıkterdı terıs paidalanuǧa bolmaidy.
Sondyqtan "men kımdı qalaimyn jäne qaşan qalaimyn" qaǧidasy qoldanylmauy kerek. Men jai ǧana bizneske jasandy qysym bolmauy kerek dep aittym, bıraq sonymen bırge karantindık şaralar jäne jalpy epidemiiaǧa qarsy rejim tiıstı tekserulerdı qajet etedı. Osylaişa, bız dūrys tepe-teŋdıktı tabuymyz kerek.
Ökınışke orai, virus joiylmai tūr, sondyqtan tekseruler qajet jäne ärı qarai jalǧasa bermek.
Sonymen bırge vedomstvoaralyq komissiia bıryŋǧai jäne tüsınıktı erejeler äzırleuı kerek, iaǧni men aityp ötken teŋgerım, biznes pen azamattardy naqty reglamenttelgen tekseru.
Sonymen qatar men taǧy da atap ötemın: kez kelgen qiyndyqtar men daǧdarystar mümkındıkterge jol aşady.
Qazırdıŋ özınde aitarlyqtai jetıstıkter bar – otandyq ekı vaksina perspektivaly älemdık biologiialyq önımder qataryna endı jäne klinikalyq synaqtardan ötude.
Endı Ükımettıŋ maŋyzdy mındetı – otandyq vaksinany öndırıske kıdırıssız engızu. Vaksinany täjıribelık-önerkäsıptık jäne önerkäsıptık öndıruge arnalǧan zauytty uaqytşa tırkeu tärtıbın oŋailatu jäne onyŋ qūrylysyn aiaqtau qajet.
Men Resei Prezidentımen reseilık vaksinalar şyǧaratyn zauyt salu turaly kelısımge keldım. Men būl zauyt artyq bolmaidy dep senemın, öitkenı kelesı jyly koronaviruspen küres «qatty soqqy» bolady. Bızge vaksina kerek. Ükımet osy qajettı jobaǧa investisiia tartu boiynşa kelıssözderdı bastady.
Biologiialyq qauıpsızdıktı qamtamasyz etudıŋ barlyq baǧyttary boiynşa jūmysty jalǧastyru maŋyzdy. Mūndai şaralardy barlyq damyǧan memleketter qabyldaidy.
Parlamenttıŋ aǧymdaǧy sessiiasy jūmysynyŋ soŋyna deiın deputattardyŋ qarauyna bioqauıpsızdık jönındegı zaŋ jobasyn engızu qajet.
«Adyrna» ūlttyq portaly
