Elımız täuelsızdık alǧan uaqyttan berı arzanşylyq, arzandapty degen söz aitylmaǧaly qai zaman. Būǧan deiıngı qymbatşylyq asa nazar audartpaǧanymen, pandemiia kezındegı Qazaqstan naryǧyndaǧy şaryqtaǧan baǧa kez kelgendı üreidıŋ qūşaǧyna ala bastaǧany aqiqat.
Byltyr ǧana osy uaqytta dükenge on myŋ teŋgemen baryp, eŋ bolmasa ekı aptaǧa jetetın azyq-tülıgıŋızdı alyp qaitatynsyz. Al qazır sol on myŋ teŋgege alǧan zatyŋyz bır dorba da bolmaidy.
«Osydan 5 jyl aldyn bazarǧa barsam 20 000 teŋgege bıraz azyq-tülık alatynmyn. Qazır 40 000-ǧa da onşa zat ala almaimyn. 500 teŋgege A4 qaǧazyn alatyn edık ol endı 1 300 teŋge boldy. 2 200 000 teŋge tūratyn Hyundai Accent qazır 6 500 000-nan köp. Bızdegı qymbatşylyqtyŋ eŋ basty sebebı öz basyn alyp jüre almaityn, ekı közı rublge qarap jautaŋdaityn teŋgenıŋ qūnsyzdanuy. Dollar qanşalyqty qymbattasa, qarapaiym halyq sonşalyqty kedeilenedı.
Qymbatşylyqtyŋ taǧy bır sebebı infliasiianyŋ dūrys eseptelmeuı. Statagenttıktıŋ mälımetterınıŋ köbısımen kelıspeimın. Soŋǧy 5 jylda bızdegı infliasiia jylyna kemınde 20%-dan boldy dep aita alamyn. Adamdardyŋ qymbatşylyqty sezınbeulerı üşın ailyqtary kemınde infliasiiadan joǧary boluy kerek. Bızdegı 2018-degı 5%, 2019-daǧy 4% degendermen kelıse almaimyn. Resmi statistika 5% degen soŋ zeinetaqy men basqa da tölemderge 5% kölemınde aqşa qosylady. Sosyn ärine, jetıspeuşılık paida bolady. Statagenttıgı dūrys mälımetter körsetu kerek.
Zaŋsyzdyq pen jemqorlyq ta qymbatşylyqqa äser etedı. Qymbatşylyqty qadaǧalauy tiıs antimonopolnyi komitettıŋ basşysy milliardtap para alyp artynan ştraf tölep şyǧa salsa, kım kımdı qadaǧalasyn. Qanşa jerden naryqtyq ekonomika bolsa da memleket keibır zattardyŋ baǧasyn qadaǧalap otyruy kerek. Sosyn özımız tıs şūqityn taiaqşany Qytaidan, dambaldy Ündıstannan, sırıŋkenı Reseiden, maikany Özbekstannan importtap otyryp qymbatşylyq qalai nege bolady deimız-au. Aldymen özımızdı daiyn önımmen qamtamasyz etuımız kerek. Şetelden kiım emes stanok tasuymyz qajet. Proteksionizmdı qoldanu kerek. Otandyq önımge artyqşylyq beru kerek. Özımızde eşteŋe öndırmei narkomandar siiaqty şikızattyŋ baǧasyna qarap otyra bersek, körgen künımız osy bolmaq», -dep jazady Sabit Rysbaev.
«Soŋǧy bes jylda kölık ekı ese qymbattady. 2015 jyly avtosalonda baǧasy 3 mln 900 myŋ ( polnaia komplektasiia) tūrǧan Hionde Elantra 5 jyl jürılgen soŋ, däl qazır “Koliosa” portalynda b/u küiınde 6 mln. teŋgege satylyp jatqan soŋ, boldy ǧoi. Al sol kärıstıŋ 2020 jylǧy korytosy 9 mln. teŋgege köterılıp ketken. Dese de, satylymda liderler sapynda...
Kölık jürılgen saiyn qūnyn joǧaltuşy edı. Bızde baǧasy arta tüsedı. Ony otandyq avtokölık dep satady ūialmai... Otandyq önım de dollarǧa bailauly. Absurdy sol.
Negızı kölık naryǧyn būl qazaq Baluşkin men Lavrentevke basybaily ötkızıp bergelı qaşan!? BRK arqyly biudjettıŋ milliardtaryn böldırıp, lgotkamen eldı aldausyratyp, odan qalsa subsidiiadan subsidiia alyp, jyrǧap otyrǧan avtoprom ielerı būlar.
Qystyq rezina ekı esege qymbattap, perebortovşikter auzyna kelgen baǧany aita salǧanda, būl eldıŋ iesı bar ma özı deisıŋ keide», -deidı tanymal jurnalist Rişat Asqarbekūly.
«Bır ai būryn ǧana juynatyn bölmenı jasatuǧa arnalǧan zattardyŋ baǧasyn bılu üşın qūrylys dükenıne barǧanmyn. Qanşa danasy ketetının, qanşa aqşa bolatynyn eseptetıp kettım. Sol kezde satuşy alatyn zattarymnyŋ jalpy somasy 257 myŋ teŋge bolatynyn qaǧazǧa eseptep jazyp berdı. Alaida däl ol kezde ondai aqşam bolmai, keşe ǧana 300 myŋ teŋgemdı qaltama salyp, sol dükenge bardym. Ne boldy deisız ǧoi? Aqşam jetpedı! Bır ai būrynǧy eseptep bergen qaǧazyn körsetsem, satuşy: «Apai, būl eskı baǧa ǧoi. Qazır är kün saiyn tauardy qymbat baǧaǧa alyp jatyrmyz» deidı. Bügıngı esep boiynşa 257 myŋ teŋge emes, 353 myŋ teŋgege ala alady ekenmın! Sūmdyq emes pe!? Bır aidyŋ ışınde şege, kafel siiaqty qūrylys zattarynyŋ qanşa paiyzǧa öskenın baǧamdai berıŋız», -deidı şymkenttık mūǧalım Ainūr Aidarqyzy.
«Qymbattamaǧan eşteŋe qalmady. Tamaq, kiım, şaruaşylyq zattary bärı qymbattady. Baǧa aspandap kettı. Tehnikalardyŋ baǧasy tıptı, sūmdyq. Menıŋ tüsınbeitınım, karantin dep köp adam jūmyssyz qaldy. Aqşasyz qaldy. Soǧan qaramastan baǧanyŋ būlai şaryqtauyn qalai tüsınuge bolady? Ükımet qaida qarap otyr? Kommunaldyq qyzmet aqysy ǧoi, ai saiyn teŋgelep ösıp jatyr. Öz elınde bidai ösıretın Qazaqstanda nan baǧasy jüz teŋgeden joǧary. Byltyr karantinge deiın ünemdep jürıp, künıne süt, nan, airan, süzbe, alma, kök sögımdı myŋ teŋgege şaqtap alatynmyn. Däl qazır myŋ teŋgege ärı ketse, airan men sütımdı ǧana ala alamyn. Alatyn zeinetaqym 48 myŋ teŋge. Men siiaqtylar qanşama! Ükımet qaida qarap otyr dep sūraudan jalyqtyq. Būlai kete berse, aldaǧy on jylda būl elde auru syrqau, eşteŋege jaramaityn adamdar ǧana qalatyn şyǧar», -dep kürsınedı zeinetker Beibıtgül Asanqyzy.
Rauana DİMAŞQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.
