Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Syndarly qoǧamdyq dialog – Qazaqstannyŋ tūraqtylyǧy men örkendeuınıŋ negızı» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda Azamattyq qoǧamdy damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı tūjyrymdamasyn äzırlep, qabyldauymyz kerektıgın» aitty.
– Azamattardyŋ barlyq syndarly ötınış-tılekterın jedel ärı tiımdı qarastyratyn «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıske asyru – bärımızge ortaq mındet. Bilık pen qoǧam arasynda tūraqty dialog ornatu arqyly ǧana qazırgı geosaiasi ahualǧa beiımdelgen üilesımdı memleket qalyptastyruǧa bolady. Sondyqtan azamattyq qoǧamǧa qoldau körsetıp, onyŋ äleuetın nyǧaita tüsu kerek. Sondai-aq, asa maŋyzdy jalpy memlekettık mındetterdı şeşu üşın talqylau jūmystaryna azamattyq qoǧamnyŋ mümkındıkterın keŋınen qoldanu qajet. Belsendı azamattyq qoǧam qūru üşın ükımettık emes ūiymdardyŋ bedelın arttyru qajet dep sanaimyn. Sondyqtan, jaqyn arada Azamattyq qoǧamdy damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı tūjyrymdamasyn äzırlep, qabyldauymyz kerek, – dep atap körsettı Preizident Qasym-Jomart Toqaev.
Al şyn mänıne kelgende, azamattyq qoǧam degenımız ne? Al azamattyq qoǧamnyŋ tūjyrymdamasynda ne aitylǧan?
2025 jylǧa deiın azamattyq qoǧamdy damytu tūjyrymdamasyn jüzege asyrudyŋ ıs-qimyl şaralary naqty aitsaq, ekı kezeŋdı qamtidy. 2020 - 2022 jyldar – būl bırınşı kezeŋ. Al ekınşı kezeŋ - 2023 - 2025 jyldar aralyǧynda jüzege asady. Bırınşı kezeŋde zaŋnamany jetıldıru jaǧy qarastyrylsa, ekınşı kezeŋde bilık pen azamattyq qoǧamnyŋ bırlesken belsendı josparlary jüzege asatyn bolady.
Rasy kerek, būrynǧydai emes, soŋǧy jyldary azamattyq qoǧamnyŋ belsendılıgı artty. Memlekettıŋ damuyndaǧy qoǧamdyq ömırde qarapaiym halyqtyŋ özı belsendı bola bastady. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «halyq ünıne qūlaq asatyn memleket" tūjyrymdamasy jüzege asyp jatyr. Rasy kerek, qazır bilık pen halyq arasynda dialog ornady. Tüsınıstık paida bola bastady. Būl ärine azamattyq qoǧamnyŋ belsendılıgın körsetedı.
Azamattyq qoǧam – būl qarapaiym halyq, bız ben sız jäne qoǧamda özındık orny bar ükımettık emes ūiymdar. Al ükımettık emes ūiymdardyŋ memlekettıŋ damuynda yqpaly orasan zor. Qazaqstan zaiyrly, örkenietke bet alǧan memleket. Sondyqtan da halyqtyŋ ünıne qūlaq asady. Jalpy bilık qaşan da halyqtyŋ ünıne qūlaq assa, onda özara tüsınıstık ornaidy. Bırneşe mysal keltıreiık, ondaǧan jylǧa sozylǧan «Kökjailau» jobasy aqyry halyqtyŋ belsendılıgınıŋ arqasynda jüzege asqan joq. Halyq ünın memleket basşysy qūptady. Aqyry Prezident aralasqannan keiın «Kökjailau» jobasy toqtady. Būl da bilık pen halyq arasyndaǧy ortaq tüsınıstık, naqty aitqanda, bır-bırımen tıl tabysty. Taǧy bır mysal, «Sulpak» sauda üiınıŋ aldynda kesılgen aǧaştar. Bır tünde rūqsatsyz kesılgen aǧaş äleumettık jelı arqyly bilıktıŋ qūlaǧyna jettı. Iske memleket basşysy aralasty. Aqyry kınälıler jauapqa tartyldy, aiyppūl töledı. Kesılgen aǧaştardyŋ ornyna qaitadan ösımtal aǧaştar otyrǧyzyldy. Būl ärine aldymen azamattyq qoǧamnyŋ belsendılıgı der edım. Mūndai mysaldardy köptep keltıruge bolady.
Jalpy kez kelgen mäselege halyqtyŋ belsendı boluynan qoǧam, memleket ūtylmaidy. Qaita memlekettıŋ myzǧymas, berık boluyna azamattyq qoǧamnyŋ yqpaly tiedı. Al memleket..
Memleket öz kezegınde azamattyq qoǧam instituttarynyŋ qalyptasuyna ärdaiym kömegın tigızıp otyrady. Zaŋnamalyq tetıkter jasaidy, olardyŋ qūqyqtyq jaǧynan qorǧaluyn qamtamasyz etedı. Azamattardyŋ qūqy men bostandyǧyn qamtamasyz etedı. Özara syndarly ıs-qimyl tolaiym tabysqa jetkızedı. Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ «azamattyq qoǧamdy damytu üşın ükımettık emes ūiymdardyŋ bedelın arttyru qajet» dep otyrǧany da beker emes. Sondyqtan da Prezident tapsyrmasyna orai, Azamattyq qoǧamdy damytudyŋ 2025 jylǧa deiıngı tūjyrymdamasy äzırlendı. Al ol tūjyrymdamada ne aitylǧan?
2025 jylǧa deiın qabyldanǧan azamattyq qoǧamdy damytudyŋ tūjyrymdamasy alty bölımnen tūrady. Aita ketu kerek, atalǧan tūjyrymdama memleket basşysynyŋ sailaualdy baǧdarlamasy, Qazaqstan halqyna Joldauy Prezidenttıŋ jarlyqtary men ūsynystary negızınde daiyndalǧan.
Joǧaryda aityp ötkenımızdei, Tūjyrymdamada körsetılgendei, azamattyq qoǧamdy damytu üşın memleket sol qoǧamda ömır sürıp otyrǧan azamattaryna qolaily klimattyq ahual jasaidy. Halyqpen arada özara tiımdı ıs-qimyl qalyptastyrady. Eldegı tūraqtylyqty qamtamasyz etedı. Memlekettıŋ ırgetasynyŋ myqty bolyp, halyqtyŋ äleumettık-ekonomikalyq jaǧdaiyn küşeituge küş salady. Tūraqtylyq, beibıtşılık, özara teŋ qūqyly ärıptestık bar jerde elde etnosaralyq tatulyq pen kelısım ornaidy. Tūraqtylyq Qazaqstannyŋ baǧa jetpes qūndylyǧy ekendıgı sözsız. Jalpy bilık pen azamattyq qoǧam qaşan da bır-bırın tolyqtyryp otyrady.
Rasy kerek, qoǧamda jekŋe adamnyŋ ünı men mūŋy bilıkke kaşan da estıle bermeuı mümkın. Mūndai jaǧdaida jeke tūlǧa ne ısteuı kerek? Kez kelgen adam özınıŋ şeşılmegen tüitkıldı mäselesın jergılıktı bilıkke jetkızedı. Eger mäselesı şeşılmei jatsa, qoǧamdyq saiasi ūiymdar, käsıpodaqtar jäne taǧy basqa ükımettık emes ūiymdar arqyly jetkızedı. Mysaly, keibır partiialarda halyqty qabyldaityn arnaiy qoǧamdyq bölımder bar. Olar halyqtyŋ talabyn jergılıktı bilık pen tiıstı oryndarǧa jetkızedı. Halyq sailaǧan deputattar ükımetke deputattyq saualnama jıberedı. Sol arqyly tüitkıldı mäselenıŋ şeşımın tabuǧa kömektesedı. Mıne problemany şeşudıŋ osyndai ärtürlı joly bar.
Qazır audan, oblys äkımderı halyqpen jiı kezdesedı. Äleumettık jelıde äkımderdıŋ jeke paraqşasy aşylǧan. Onda halyq şeşılmegen mäselege naqty jauap alady. Äkımder halyqtyŋ aldynda ärdaiym esep berıp otyrady. Halyqty qabyldaudyŋ arnaiy kestesı bar. Azamattyq qoǧam men bilık arasyndaǧy aşyqtyq bar.
Tıptı «törtınşı bilık» retınde sanalatyn būqaralyq aqparat qūraldary arqyly azamattyq qoǧam müşelerı öz pıkırın erkın aityp, bilıktıŋ problemany tezerek şeşuıne yqpal etedı. Mysaly, jaqynda ǧana Aqtöbe oblysyndaǧy Bestamaq aulyndaǧy şoşqa fermasyna qatysty tūrǧyndardyŋ janaiqaiynan keiın mäsele şeşıldı. Şoşqa fermasynyŋ basşylyǧyna ekologiialyq talaptardy, qorşaǧan ortaǧa zalal keltırgenı üşın 7 milliard teŋge aiyppūl salyndy. Halyq talabynan keiın şoşqa fermasy jabyluy da mümkın. Būl ärine, memlekettıŋ, iaǧni jergılıktı bilıktıŋ halyq ünıne qūlaq asyp otyrǧanynyŋ nätijesı dep aituǧa bolady. Öitkenı memleket basşysy Qazaqstan halqyna Joldauynda mūny naqty atap körsettı.
– «Azamattardyŋ barlyq syndarly ötınış-tılekterın jedel ärı tiımdı qarastyratyn «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasyn ıske asyru – bärımızge ortaq mındet.Bilık pen qoǧam arasynda tūraqty dialog ornatu arqyly ǧana qazırgı geosaiasi ahualǧa beiımdelgen üilesımdı memleket qalyptastyruǧa bolady. Sondyqtan azamattyq qoǧamǧa qoldau körsetıp, onyŋ äleuetın nyǧaita tüsu kerek, – dedı memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev.
Jalpy aitqanda, qazırgı uaqyt körsetıp otyrǧandai, azamattyq qoǧam men bilık özara serıktes, bır-bırın tolyqtyryp otyrady. Al azamattyq qoǧamdy damytu tūjyrymdamasynda naqty aitsaq, halyqpen aradaǧy özara tiımdı ıs-qimyl şaralary aiqyn jıktep körsetılgen. Sondyqtan da azamattyq qoǧamnyŋ belsendı qalyptasuy eŋ aldymen qoǧamdaǧy jeke adamnyŋ özıne bailanysty ekenın ūmytpauymyz kerek. Öitkenı azamattyq qoǧam belsendı bolsa, memleket te quatty ekenın ärqaşan ūmytpauymyz qajet.
Erkın QALDAN
