Baiqauşylarǧa bailanysty bap

Qazaqstanda 2021 jyldyŋ 10 qaŋtarynda Mäjılıs jäne mäslihat sailauy ötetını belgılı. Qazırgı uaqytta elımızdegı tırkelgen bes partiia Ortalyq sailau komissiiasyna tıiıstı qūjattaryn ötkızıp, sailau nauqanyna daiyndyqty qyzu jürgızıp jatyr. Aqiqatyn aitu kerek, būl qoǧam üşın maŋyzy zor sailau. Sailauda Qazaqstan halqy öz taŋdauyn jasaidy. Sonyŋ arqasynda parlamentke jaŋa azamattar keledı. Al qai partiia qanşa dauys alady, ol endı halyqtyŋ jasaǧan taŋdauyna qatysty bolatyny sözsız. Qalai aitaqanda da, sailauda zaŋ būzuşylyqqa jol berılmeuı kerek. Bärı zaŋ aiasynda ötkenı dūrys. Būl rette şeteldıktermen qatar, sailau uchaskelerındegı zaŋdylyqty öz baiqauşylarymyz da qataŋ baqylaityn bolady. Eŋ aldymen baiqauşylardyŋ özı qoldanystaǧy zaŋ aiasynda qyzmet körsetuı tiıs. Jönsız baibalam şyǧaryp, ersılı-qarsyly jürıp, rūqsatsyz suretke, videoǧa tüsıre beruge bolmaidy. Negızı Bauyrjan Momyşüly aitqandai, «tärtıpke bas igen qūl bolmaidy». 4 -jeltoqsan künı Ortalyq sailau komissiiasy  Mäjılıs jäne mäslihattarynyŋ deputattaryn sailau boiynşa sailau prosesıne qatysuşylardyŋ jekelegen sanattarynyŋ ökılettıkterın ıske asyru mäselelerı turaly zaŋ aktılerın nemese  erejesın  qabyldady. Mūnda ne jazylǧan? Sonda baiqauşylardyŋ qūqy qandai bolady? Mūnda nendei özgerıster bar? Rasyn aitu kerek, būrynǧy bolyp ötken sailauda, sailau  uchaskelerınde baiqauşylar prosestı suretke tüsırıp, tıptı äleumettık jelıde tıkelei reportaj jasai beretın. Būl belgılı bır deŋgeide sailauşylardyŋ taŋdau erkındıgıne köp  kedergısın keltıretın. 4 –jeltoqsan küngı jaryqqa şyqqan zaŋ aktısınde şekteuler joq. Bärın de zaŋ şeŋberınde jüzege asyru közdelgen. Baiqauşylar uchaskelık sailau komissiiasynyŋ otyrystaryna erkın qatysa alady. Būl bır. Ekınşıden, būrynǧy sailaularda kez kelgen adam memlekettık emes mekemenıŋ atynan sailauǧa baqylauşy bolyp qatysa beretın. Būl joly olai emes. Zaŋdylyqqa säikes, baiqauşyny sailau uchaskesıne jıbergen mekemenıŋ nemese ūiymnyŋ jarǧysynda onyŋ qyzmetı, iaǧni baiqauşyny jıbere alatyny atap körsetıluı tiıs. Öitkenı parlamenttık sailau memlekettık maŋyzy bar qoǧamdyq saiasi şara. Sondyqtan qoǧamdyq bırlestıkter nemese ükımettık emes ūiym bolsyn, olardyŋ bır qyzmetınıŋ  baǧyty sailauǧa qatysy  boluy kerek. Sonda ǧana sailau uchaskesınde jüielık tärtıp ornaidy. Mysaly, şetelde ondaǧan jyldar tarihy bar  osyndai ırgelı ükımettık emes ūiymdar men qoǧamdyq bırlestıkter öz elındegı sailauǧa baiqauşy, baqylauşy retınde zaŋ şeŋberınde kedergısız erkın qatysa alady. Öitkenı qoǧamdyq ūiym bolsyn, olardyŋ jarǧysynda sailauda qadaǧalau jūmysyn atqara alatyny atap jazylǧan. Bız de sol jüiege kele jatyrmyz nemese endı köştık. Mysaly, sailauǧa qatysyp jatqan partiia öz adamyn baiqauşy retınde sailau uchaskesıne tırkep, otyrǧyza alady. Olarǧa mūndai mümkındık berılgen. Al baiqauşynyŋ jönı basqa. Sailau dodasyna qatysyp jatqan kez kelgen partiianyŋ senım bıldırgen adamy ol eŋ aldymen Qazaqstan azamaty boluy tiıs. Bıraq baiqauşy sailau uchaskesınde bolatyn  keibır zaŋsyzdyqty körgen jaǧdaida aiqai-şu tudyryp, zaŋnyŋ aiasynan şyǧyp ketpeuı kerek. Ol qalai bolǧanda da sailau komissiiasy belgılegen tärtıp erejelerın saqtauǧa mındettı. Mysaly, sailauǧa dauys beruge kelgen adamdy proses barysynda onyŋ kelısımınsız fotoǧa tüsıruge jäne ony taratuǧa bolmaidy. Būl –Azamattyq kodeksınıŋ 145-baby. Būl bır. Ekınşıden, būl jeke adamnyŋ qūpiialylyǧyn saqtau turaly «Derbes derekter jäne olardy qorǧau turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ 6-babyna negızdelgenın de aita ketu kerek. Suretke tüsıru men beinejazbalar taratu üşın onda beinelengen azamattardyŋ kelısımın alǧannan keiın ǧana baryp ıs jüzege asady. Osy bapty baiqauşylar sailau barysynda tereŋ bıluı tiıs. Jalpy qoǧamnyŋ bırlestıkter nemese ükımettık emes ūiymdardan sailauǧa baiqauşylardyŋ qatysuy qūptarlyq ıs. Bıraq būl qoǧamdyq sananyŋ saiasilanyp ketuı emes. Būl eldegı demokratiialyq qūndylyqtardyŋ tolyqqandy damuy men azamattyq qoǧamnyŋ qalyptasuyn körsetedı. Sondyqtan baiqauşylardyŋ sailaudy baqylap otyruy zaŋdylyq. Jalpy atap öter bır jait, sailaudyŋ zaŋ aiasynda ädıl ötkenı dūrys. Mūny memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev  ta aitty. Prezident Mäslihat pen Mäjılıs  sailauynyŋ ädıl, aşyq taza ötuıne kepıldık berıp otyr. Sondyqtan da sailauǧa baru kerek, belsendı türde qatysu kerek. Söitıp ǧana bız zaŋ şyǧaruşy organ parlamentke baratyn partiia men halyq deputattaryn dūrys taŋdai alamyz.