RF basşylyǧy tiıstı jauabyn beruı kerek

Resei Federasiiasy Federaldyq jinalysy Memlekettık dumasynyŋ deputaty, bılım, mädeniet jäne ǧylym komitetınıŋ töraǧasy V.A. Nikonov: «Qazaqstan degen el bolmaǧan, al Soltüstık Qazaqstan mülde qonystanbaǧan jer bolǧan. Qazaqtar oŋtüstık öŋırdı ǧana mekendegen. Jäne, şyn mänınde, Qazaqstan aumaǧy Resei men Keŋes Odaǧy tarapynan berılgen «ülken syilyq» dep Bırınşı arnadaǧy «Ülken oiyn» baǧdarlamasynyŋ efirınde aityp öttı. Qazaqstan «Aq jol» demokratiialyq partiiasy būl mälımdemenı arandatuşylyq dep sanap, elder arasyndaǧy tatu körşılık qarym-qatynas ruhyna syzat tüsıredı dep esepteidı. Resei parlamentınıŋ joǧary lauazymdy adamynyŋ auzynan şyqqan būl arandatu Qazaqstan Respublikasynyŋ Täuelsızdık künı qarsaŋynda qorlauşy fakt retınde qabyldanyp, bızdıŋ elımızdıŋ milliondaǧan azamattarynyŋ narazylyǧyn tudyrdy. QR Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ diplomatiialyq habarlama jıbergenı barşamyzǧa belgılı. Onda keibır reseilık saiasatkerlerdıŋ Qazaqstanǧa qatysty jiı arandatuşylyq äreketterı memleketterarasyndaǧy odaqtastyq qatynastarǧa eleulı zalal keltıretını atap ötıldı. QR SIM Resei tarapynan berılgen mälımdemelerdı eskere otyryp, RF resmi tūlǧalary tarapynan mūndai mälımdemelerge jol bermeu şaralaryn qabyldaudy talap ettı. Osy ūstanymǧa tolyqtai qosyla otyryp, «Aq jol» Qazaqstannyŋ demokratiialyq partiiasy men onyŋ Respublika Parlamentındegı deputattyq fraksiiasy mūndai arandatularǧa jol berılmeu kerektıgın, olardyŋ tarihi tūrǧydan būrmalaǧanyn, sondai-aq halyqaralyq qūqyq normalaryn tolyq elemegenın de atap ötedı. Qazaqtar myŋdaǧan jyldar boiy özderı tūryp jatqan aumaqtyŋ avtohtondy (baiyrǧy) halqy bolyp tabylady. Al osy zamanǧy täuelsız Qazaqstannyŋ aldyndaǧy memleketter ejelgı Parsy memleketınıŋ zamandasy Tūrannan, Türkı qaǧanattarynan Altyn Ordaǧa deiın sozylady. Sonyŋ negızınde 1465 jyly paida bolyp, 1847 jyly onyŋ aqyrǧy hany Kenesarynyŋ ölımımen soŋ joiylǧan Qazaq handyǧy - ejelgı prototürık jäne türkı memlekettık qūrylymdaryna bastau alǧanyŋ eske saluǧa tiıspız. 1897-1901 jyldary Soltüstık Qazaqstanda F.Şerbina ekspedisiiasy, al 1902-1903 jyldary S.Şvesov ekspedisiiasy jūmys ıstedı, olar Dala ölkesınıŋ 13 uezınıŋ tūrǧyndaryn jäne Sıbır temır joldary ötetın audandarda, onyŋ ışınde Petropavl beketı men Aqmola oblysynyŋ Petropavl uezın qonystandyrudyŋ şaruaşylyq qūrylymy men sipatyn egjei-tegjeilı zerdeledı. Atalǧan zertteuler atalǧan jerdegı «qyrǧyz» (qazaq) halqynyŋ basym ekendıgın körsettı. Būl ekspedisiialardyŋ jūmysyna Alaş Ordanyŋ bolaşaq köşbasşysy («Alaş» Qazaq avtonomiiasynyŋ ükımetı, 1917-1920 j.j.) Älihan Bökeihan qatysty. 1920 jyldyŋ tamyzynda Mäskeude ötken Halyq Komissarlary Keŋesınıŋ otyrysynda ūlttyq qūrylymdardyŋ şekaralaryn talqylau barysynda atalǧan ekspedisiialardyŋ statistikalyq derekterıne süiene otyryp, körnektı «Alaş» arysy, qazaq ǧalymy, injener jäne matematik Älımhan Ermekov baiandama jasady. Ūsynylǧan ǧylymi mälımetterdıŋ negızınde sol kezde Qyrǧyz Avtonomiialyq Keŋestık Respublikasy qūryldy (1925 jyldan bastap oǧan halqymyzdyŋ bastapqy aty –Qazaq Avtonomiiasy atauy berıldı). Keiınnen Qazaqstan aumaǧy 1936 jyly Qazaq KSR-ı qūrylǧan kezde, sondai-aq 1991 jylǧy 21 jeltoqsandaǧy TMD-nyŋ maqsattary men qaǧidattary turaly Almaty deklarasiiasymen rastaldy. 1929-1932 jyldary bolşevikter ūiymdastyrǧan ūjymdastyru saiasatynyŋ nätijesınde Qazaqstannyŋ bükıl aumaǧynda ūlttyq katastrofa men halqymyzdyŋ üşten ekı bölıgınıŋ joiyluyna äkep soqqan Ūly aşarşylyqtyŋ oryn alǧanyn eskeru qajet. Keibır mälımetter boiynşa, 4 mln-ǧa juyq qazaq qaza tapqan. Sol kezdegı respublika basşylarynyŋ hat-habarlarynda habarlanǧandai, qazaq dalasynyŋ keibır audardarynda bır de bır tırı jan qalmaǧan. Būl baitaq jerdıŋ baiyrǧy halqynyŋ ülesınıŋ tömendeuıne äkeldı. Bügınde osy jaǧdaidy keibır körşılerımız «qonystanbaǧan jer» dep aitady. Şyndyǧynda būl jerlerde qazaqtyŋ süiegı şaşylyp jatyr. Milliondaǧan jazyqsyz adamdardyŋ, qazaq, ukrain, orys halyqtaryn aiamaǧan, sonyŋ ışınde äielder men balalardyŋ azapty ölımı üşın jauapkerşılık totalitarlyq rejimge negızdelgen. Osy qūrbandardy elemeu, tıptı ony tarihty būrmalau men qisynsyz talap qoiuǧa syltau etu – masqara jäne ūiatsyzdyq. Bız Ūly Otan soǧysynyŋ zardaptaryn, soǧystan keiıngı qiyndyqty, 90-şy jyldardaǧy daǧdarysty, ekonomikany qalpyna keltıru kezeŋın basqa ūlttarmen bırge jeŋıp şyqtyq. Bız azamattarymyzdyŋ dostyǧy men senımın baǧalaimyz, ärqaisymyzdyŋ tılımız ben ūlttyq mädenietımızdı qūrmetteimız. Bız Qūdai men tarih būiyrtqan körşılermen yntymaqtastyqta ömır süruge tyrysamyz. Resei Federasiiasymen qarym-qatynas bırqatar memleketaralyq aktılermen bekıtılgen: - 1992 jylǧy 15 mamyrdaǧy Ūjymdyq qauıpsızdık turaly şart (ŪQŞ); - 1992 jylǧy 25 mamyrdaǧy Qazaqstan men Reseidıŋ dostyǧy, yntymaqtastyǧy jäne özara kömegı turaly şart; - 1994 jylǧy 21 qazandaǧy Syrtqy şekaralardy küzetudegı yntymaqtastyq turaly şart; - 1995 jylǧy 20 qaŋtardaǧy Resei men Qazaqstan yntymaqtastyǧyn keŋeitu jäne tereŋdetu turaly deklarasiia; - 1998 jylǧy 6 şıldedegı XXI ǧasyrǧa baǧdarlanǧan mäŋgılık dostyq pen odaqtastyq turaly deklarasiia; - 2010 jylǧy 7 qyrküiektegı Öŋıraralyq jäne şekara maŋy yntymaqtastyǧy turaly kelısım; - 2013 jylǧy 11 qaraşadaǧy XXI ǧasyrdaǧy tatu körşılık jäne odaqtastyq turaly şart; - 2013 jylǧy 24 jeltoqsandaǧy Qazaqstan Respublikasy men Resei Federasiiasy arasyndaǧy äskeri-tehnikalyq yntymaqtastyq turaly şart; - 2014 jylǧy 29 mamyrdaǧy Euraziialyq ekonomikalyq odaq (EAEO) turaly şart. Sonymen qatar, 2005 jyly Qazaqstan Respublikasy men Resei Federasiiasy arasyndaǧy memlekettık şekarany (18 qaŋtar 2005 jylǧy qazaqstan-resei memlekettık şekarasy turaly Kelısımge säikes) delimitasiialau aiaqtaldy. Būl qūjattardyŋ barlyǧyna memleket basşylary qol qoidy jäne olardy ekı eldıŋ parlamentterı ratifikasiialady. Sondyqtan Memlekettık Dumanyŋ deputaty qalyptasqan şekaraǧa kümän keltırıp, ıs jüzınde öz memleketınıŋ resmi ūstanymyna qarsy kelıp otyr. Eger V.Jirinovskiidıŋ jäne basqa da Memdumanyŋ deputattarynyŋ, Hakasiia spikerınıŋ mälımdemelerın eske tüsırsek, mūndai jaǧdai bırınşı ret oryn alyp otyrǧan joq. Mūndai imperiialyq oilau qauıptı ürdıske ainaluda. Eŋ jamany, mūndai mälımdemeler köbınese Qazaqstannyŋ halqyna baǧyttalǧan jäne ol bızdıŋ qoǧam ışınde senımsızdık ornatudy maqsat etedı. Osyǧan bailanysty, Qazaqstan «Aq jol» demokratiialyq partiiasy Qazaqstan men Reseidıŋ memlekettık organdaryn notalardy resmi türde tapsyrumen qatar, arandatuşylyqtardyŋ jolyn kesu, beibıtşılık pen tatu körşılık qarym-qatynastardy saqtau jönınde barynşa pärmendı, praktikalyq şaralar qabyldauǧa şaqyrady. Aǧymdaǧy jyldyŋ 20 qaraşasynda qabyldanǧan «Aq jol» demokratiialyq partiiasynyŋ baǧdarlamasynda: «Qazaqstan şeteldık saiasatkerler men BAQ-tyŋ arandatuşylyq mälımdemelerınıŋ obektısıne ainaluda. Bıraq täuelsızdıktıŋ eŋ jaqsy kepılıtankter men avtomattar emes, öz memleketıne adal azamattar»delıngen. Bız Resei Federasiiasynyŋ basşylyǧynyŋ osyndai arandatuşylyqqa nazar audaryp, tiıstı reaksiia bıldıredı dep ümıttenemız. Otandastarymyzdy sabyr etuge, Ükımetımızdı – beibıtşılık pen Respublikamyzdyŋ jer tūtastyǧyn qamtamasyz etuge şaqyramyz. Maqalanyŋ aqysy "Aq jol" demokratiialyq partiiasy sailau qorynyŋ qarajatynan tölendı.