Üi alam dep kooperativke senuge bola ma?

Üi alamyz dep kooperativke milliondap aqşa qūidyq, üiımız de, aqşamyz da joq, memleket qaida qarap otyr degenderdı jiı estimız. Osyndai alaiaqtarǧa aldanyp jürgender öte köp. Statistikaǧa säikes elımızde QR QK 217-baby "Qarjylyq piramidany qūru jäne oǧan basşylyq etu" boiynşa 2017 jyly 63 ıs, 2018 jyly – 103 ıs, 2019 jyly 14 qylmystyq ıs qozǧalǧan. Osyǧan "alaiaqtyq" baby boiynşa qaralǧan jüzdegen ısterdı taǧy qosyŋyz. Endı, jalpy tūtynu kooperativı ne ekenınıne jäne jyljymaityn mülık aluǧa bailanysty jūmys jasau mehanizmıne toqtalaiyq. Tūtynu kooperativı - būl azamattardyŋ erıktı bırlestıgı. Būl ūiym paida tabudy maqsat etpeidı. Eger tūtynu kooperativı adamdardy tūrǧyn üimen qamtamasyz etu üşın qūrylǧan bolsa, onda üidı banktık ipotekasyz aluǧa bolady. Är kooperativtıŋ şarttary bır-bırıne ūqsas, bıraq mölşerı ǧana är türlı boluy mümkın. Mäselen, sızdıŋ üi alǧyŋyz keledı. Qarajatyŋyz tolyq jetpeidı. Bankten kredit alsaŋyz, paiyzdyq mölşerı öte köp. 20 millionǧa üi alsaŋyz, bankke 30 million etıp töleisız. Al, kooperativke şamamen alynatyn üi somasynyŋ 10 ne 20 paiyzyn jäne komissiialyq 100 ne 200 myŋ tengesın töleisız, keiınnen paiyzsyz ai saiyn tölem jasap tūrǧyn üi alasyz. Milliondaǧan aqşaŋyz paiyz retınde bankke tölegendei auaǧa ūşpaidy. Adamdardyŋ kooperativge aqşa qūiuynyn sebebı de osy. Bıraq, myna närsenı este ūstaǧan jön. Kooperativtegı aqşa ainalymy jaŋa salymşylarǧa bailanysty, ūzaq merzım ışınde jaŋa salymşylar bolmai qalǧan jaǧdaida, onyŋ avtomatty türde toqtauyna alyp keledı. Al, osyndai mehanizmge zaŋ rūqsat bere me? İia, barlyǧy zaŋ normalaryna säikes. Būl Tūtynu kooperativı turaly QR zaŋymen jäne Azamattyq Kodekspen retteledı. Tūtynuşylar kooperativterı zaŋdy tūlǧa retınde zaŋ talaptaryna sai qūrylady, olar salyq organdaryna esep beredı, kooperativtıŋ maqsatty şoty bar, oǧan salymşylardyŋ qarajaty jinalady jäne barlyq salymşylar aqparat ala alady. Barlyq jaŋa tüsımder tek osy şotqa, iaǧni kooperativtıŋ özıne tüsedı. Barlyǧy zaŋdy. Alaiaq emes ekenın qaidan bılemız? Būny bılu öte qiyn. Tıptı, kei jaǧdailarda mümkın emes. Joǧaryda aitylǧandai, būl adamdardyŋ erıktı bırlestıgı, iaǧni demokratiialyq prinsippen, öz erkımen adamdar aqşa qūiady jäne sol üşın täuekelge barady. Alaiaq bolyp şyqsa ne ısteimız? Alaiaq bolyp şyqsa ne sondai qūqyqbūzuşylyq bolsa, sız prokuraturaǧa şaǧym jazuyŋyz kerek. Öitkenı, tūtynu kooperativterı turaly zaŋǧa sai, memlekettik organdar men jergilikti özin-özi basqaru organdarynyŋ tūtynu kooperativiniŋ qyzmetine aralasuǧa qūqyǧy joq. Iаǧni, öz qalauymen olardy teksere almaidy. Alaiaqtyq bolsa, salymşylardy basşylardy aldap ketse, memleketten qandai qoldau bolady? Memlekettık qūqyq qorǧau organdary alaiaqtardy ızdeumen jäne tapqan jaǧdaida jazalaumen ainalysady. Basşylary aqşamen şetelge qaşyp ketse, olardy ūstau tıpten qiyn. Ūstaǧannyŋ özınde barlyq salǧan aqşasyn salymşylar qaitara almaidy. Sebebı, olardyŋ aqşasy bolaşaqta aqşa salatyn salymşylardyŋ esebınen jinalady. Memleketten tek osyndai jaǧdai jasalady. Sebebı, kooperativke kıru jäne müşesı bolu kezınde barlyq jauapkerşılıktı memleket emes, äu bastan SIZ köteresız. Osyǧan bailanysty kooperativke aqşa salu zaŋǧa qaraǧanda, senım men täuekelge negızdeledı. Būl atalǧan jaǧdaida sız zaŋmen tolyqqandy qorǧalmaǧansyz. Sondyqtan, salǧan aqşa arqyly üi aluyŋyz ne alaiaqtarǧa aldanuyŋyz kooperativ basşylyǧynyŋ nietıne bailanysty. Osylaişa, aqşany tūtynu kooperativıne salarda, aqşadan aiyrylyp qalu mümkındıgınde oilaǧanyŋyz jön. Abai bolyŋyz!

Nazkhanov and Partners

paraqşasynan alyndy.