Qazaq – dana halyq. Uly dalamyzda urmaı-soqpaı, balaǵattamaı ese qaıtarýdyń nemese masqaralaýdyń nebir joly bolǵan. Sonyń biri–«betke túkirý». Baba qaǵıdattaryna jetik jandar muny jaqsy biledi. Jábirlengen, áli kelmegendikten amaly quryp, zyǵyrdany qaınaǵan adamdar ózine zábir kórsetken, álimjettik jasaǵan adamnyń betine túkirip, ese qaıtarady. Adamdy qorlaýdyń soraqy túri sanalatyn mundaı áreket jurt kózinshe jasalsa, ol azǵyndardy aýyr psıhologııalyq zardapqa soqtyrýy da múmkin. Tólegendi tý syrtynan oqqa baılaǵan Bekejannyń betine túkirgen sátti «Qyz Jibek» kınosynan kórgen bolarsyzdar...
Qazir 21 ǵasyr. Baıaǵy zamannyń jazalaý formalary kelmeske ketti. Bireýdiń betine túkirmek túgili, vıdeoǵa zańsyz túsirip, jelide taratsańyz, ózińiz isti bolasyz. Dese de, para alǵany úshin zańdy túrde jazasyn alsa da jaman ádetten tıyla almaı júrgender qanshama. Jemqorlardy jazalaý ádisterin qatańdatyp, túrlendirsek te nátıje joq. Qytaıdaǵydaı ólim jazasyn engizýge, qolyn shaýyp múgedek qylýǵa úkimettiń dáti barmaıdy.
Korrýpııaǵa qarsy kúres týraly arnaıy zań qabyldap, tergeý organdarynyń túr-túrin qursaq ta kósegemiz kógermeı jatyr. Jemqorlyq táýekeline shaldyqpasyn dep sheneýnikterdiń jalaqysyn eselep kótersek te qoǵamdy dendegen dertten arylta almadyq.
Qaıtpek kerek?
Jaýap bireý. Ol ata-babamyzdyń tıimdi ádisteriniń keıbir elementterin qoldanysqa engizý. Adam betine túkire almasaq ta «qarabet» uǵymyn zańdy túrde bekitip, jaza túrlerin soǵan sáıkes qarastyrýǵa ábden bolady. Munda eń mańyzdysy – jaza túri. Ol azǵyndaǵan adamdy belgili bir merzimde memlekettiń de, qoǵamnyń da nazarynan tys qaldyrýy kerek. Qysqasy, eshkimniń betine qaraı almaıtyndaı etý qajet. Mysaly, «qarabet» atanǵan adam halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynda ózine qatysty qyzmet ala almaýy tıis. Múlkin sata almaı, zańdy kásip asha almaı, tipti merzimi bitken kýáligin jańarta almaı jatýy kerek. Qarabetterge tipten, kóliktiń barlyq túrlerine jolaýshy bıletin satýǵa tyıym salǵan jón.
Bul jaza qylmystyq jazaǵa qosylyp berilgeni jaqsy. Máselen, jemqor 7 jyl abaqtyǵa jabylsa, taǵy 7 jyl ákimshilik shara retinde ony «qarabet» qylý kerek. «Bul adamnyń quqyǵyn taptaý» deıtinder mindetti túrde tabylady. Mundaıda aıtatynym – korrýpııasy joqtyń qasy Japonııaǵa baryńyz. Ol jerde kandzı uǵymyndaǵy óz «qarabetteri» bar.
Qandaı reforma jasasaq ta, jemqorlyq joıylmaı el damymaıdy. Osyny esten shyǵarmaıyq, aǵaıyn!
Aýyl partııasy jemqorlyqqa qarsy!
Maqalaǵa qarajat «Aýyl» Halyqtyq-Demokratııalyq
patroıttyq partııasynyń
saılaý qorynyń qarajatynan tólendi
