Qazaq – dana halyq. Ūly dalamyzda ūrmai-soqpai, balaǧattamai ese qaitarudyŋ nemese masqaralaudyŋ nebır joly bolǧan. Sonyŋ bırı–«betke tükıru». Baba qaǧidattaryna jetık jandar mūny jaqsy bıledı. Jäbırlengen, älı kelmegendıkten amaly qūryp, zyǧyrdany qainaǧan adamdar özıne zäbır körsetken, älımjettık jasaǧan adamnyŋ betıne tükırıp, ese qaitarady. Adamdy qorlaudyŋ soraqy türı sanalatyn mūndai äreket jūrt közınşe jasalsa, ol azǧyndardy auyr psihologiialyq zardapqa soqtyruy da mümkın. Tölegendı tu syrtynan oqqa bailaǧan Bekejannyŋ betıne tükırgen sättı «Qyz Jıbek» kinosynan körgen bolarsyzdar...
Qazır 21 ǧasyr. Baiaǧy zamannyŋ jazalau formalary kelmeske kettı. Bıreudıŋ betıne tükırmek tügılı, videoǧa zaŋsyz tüsırıp, jelıde taratsaŋyz, özıŋız ıstı bolasyz. Dese de, para alǧany üşın zaŋdy türde jazasyn alsa da jaman ädetten tiyla almai jürgender qanşama. Jemqorlardy jazalau ädısterın qataŋdatyp, türlendırsek te nätije joq. Qytaidaǧydai ölım jazasyn engızuge, qolyn şauyp mügedek qyluǧa ükımettıŋ dätı barmaidy.
Korrupsiiaǧa qarsy küres turaly arnaiy zaŋ qabyldap, tergeu organdarynyŋ tür-türın qūrsaq ta kösegemız kögermei jatyr. Jemqorlyq täuekelıne şaldyqpasyn dep şeneunıkterdıŋ jalaqysyn eselep kötersek te qoǧamdy dendegen dertten arylta almadyq.
Qaitpek kerek?
Jauap bıreu. Ol ata-babamyzdyŋ tiımdı ädısterınıŋ keibır elementterın qoldanysqa engızu. Adam betıne tükıre almasaq ta «qarabet» ūǧymyn zaŋdy türde bekıtıp, jaza türlerın soǧan säikes qarastyruǧa äbden bolady. Mūnda eŋ maŋyzdysy – jaza türı. Ol azǧyndaǧan adamdy belgılı bır merzımde memlekettıŋ de, qoǧamnyŋ da nazarynan tys qaldyruy kerek. Qysqasy, eşkımnıŋ betıne qarai almaityndai etu qajet. Mysaly, «qarabet» atanǧan adam halyqqa qyzmet körsetu ortalyqtarynda özıne qatysty qyzmet ala almauy tiıs. Mülkın sata almai, zaŋdy käsıp aşa almai, tıptı merzımı bıtken kuälıgın jaŋarta almai jatuy kerek. Qarabetterge tıpten, kölıktıŋ barlyq türlerıne jolauşy biletın satuǧa tyiym salǧan jön.
Būl jaza qylmystyq jazaǧa qosylyp berılgenı jaqsy. Mäselen, jemqor 7 jyl abaqtyǧa jabylsa, taǧy 7 jyl äkımşılık şara retınde ony «qarabet» qylu kerek. «Būl adamnyŋ qūqyǧyn taptau» deitınder mındettı türde tabylady. Mūndaida aitatynym – korrupsiiasy joqtyŋ qasy Japoniiaǧa baryŋyz. Ol jerde kandzi ūǧymyndaǧy öz «qarabetterı» bar.
Qandai reforma jasasaq ta, jemqorlyq joiylmai el damymaidy. Osyny esten şyǧarmaiyq, aǧaiyn!
Auyl partiiasy jemqorlyqqa qarsy!
Maqalaǧa qarajat «Auyl» Halyqtyq-Demokratiialyq
patroittyq partiiasynyŋ
sailau qorynyŋ qarajatynan tölendı
