Kamşat Tasbolattyŋ "Tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy tūru turaly" zaŋ jobasyna qatysty jazǧan postyn oqyp şyqtym da, būl ne zaŋ eken, "qūqyqtyq nigilist bolmaiyn" degen qauıppen, bırneşe zaŋdy, köptegen maqalalardy mūqiiat oqyp şyqtym.
Bırden aitaiyn - zaŋ qazaq halqynyŋ ūlttyq tärbiesıne, ǧasyrlardan berı qalyptasqan patriarhattyq qūrylysyna, älemdık közqarasyna "genderlık teŋdık" arqyly oŋdyrmai soqqy bergen. Myna zaŋ jobasy qazaq otbasyndaǧy äkenı, erkektı jelkesınen süirep äkep, bosaǧaǧa sümıreitıp "otyrǧyzyp" qoiǧan. Endı ärı qarai osy zaŋdy qoldauşylar «Bırjynysty neke turaly» zaŋ jobasyn da osy bastan qoldai berseŋder bolady eken!
Adamzat jer betıne tüskelı myŋ-milliondaǧan jyldar boiy jasampazdyqpen jalǧasqan androndyq mädeniet, androndyq ömır saltyn ūlttyq dästürden ada Dina Taŋsärınıŋ "Ne molchi" degen bırtürlı ūiymy baltalap, tas-talqanyn şyǧarypty. Mūndai ürdıspen bır memleket tūrmaq, jer betın topalaŋǧa ainaldyryp, adamzat tırşılıgın joq etuge bolatyn şyǧar! Jalpy, äu basta memleket otbasynyŋ ışkı dauyna aralasudan sanaly türde bas tartqan edı. «Neke turaly» kodekste «otbasynyŋ ışkı dauyn otbasynyŋ özı şeşedı» dep anyq jazylǧan. Būl bızdıŋ ūlttyq dästürımızdı, «üi bolǧasyn ydys-aiaq syldyramai tūrmaidy» degen danalyq filosofiiamyzben astasqan kodeks edı. «Otbasylyq zorlyq-zombylyqqa qarsy tūru» zaŋy bır qaraǧanda eşteŋesı joq, Kädımgı köp zaŋnyŋ bırı siiaqty. Onyŋ ışke bükken qauıpın QR «Halyq densaulyǧy Kodeksı» jäne «Balalardyŋ qūqyǧyn qorǧau turaly» zaŋdarmen qosa qaraǧanda aşyla tüsedı.
Mysaly, "Halyq densaulyǧy Kodeksınıŋ" 78 bap, 1-tarmaǧynda «Ärbır bala maqsatyn aitpastan reproduktivtı densaulyǧy turaly aqparat aluǧa qūqyly» deidı. 78 baptyŋ 2-tarmaǧy «Bala 16 jastan bastap, profilaktikalyq jäne konsultativtı-diagnostikalyq kömek aluǧa qūqyly» deidı. 92 baptyŋ 1-tarmaǧy «Densaulyq saqtau subektılerı 10 jastan bastap balalarǧa reproduktivtı jäne psihologiialyq densaulyq boiynşa keşendı qyzmet körsetedı». 92 baptyŋ 2-tarmaǧy «10 jastan bastap balalarǧa reproduktivtı jäne psihologiialyq densaulyq qyzmetıne qol jetkıze alady». Endı ary qarai ne bolatynyn özıŋız-aq şamalai berıŋız! Ärnärsenı bılmekke qūmar jasöspırım jūrttan jasyryp, jynystyq qatynastyŋ qyr-syryn 10 jastan bastap meŋgere berse ne bolady? Zaŋǧa säikes, 10 jastaǧy balalar būdan bylai seksolog pen psihiatrdyŋ kömegıne öz betınşe jügıne beretın bolady. Bırte-bırte, osy zaŋǧa säikes, «jynystyq densaulyq turaly» bılım aludy mektep baǧdarlamasynan bastauy da mümkın. Öitkenı, Europanyŋ bırneşe memleketı qazır 10 jastan bastap mektepterde «jynystyq densaulyq» pänın mındettı türde oqyp otyr. Būl joba ıske asyp jatsa, ata-ana qanşa qarsy bolsa da olarmen eşkım eseptespeidı. Öitkenı, «jynystyq densaulyq» turaly bala 10 jastan bastap bıluı kerek. Zaŋ solai dep tūr! Eger, qarsy bolsaŋ - avtomatty türde "bala qūqyǧyn şektep, zorlyq-zombylyq jasauşy" bolyp tanylasyŋ!
Al endı «Otbasylyq zorlyq-zombylyqqa qarsy tūru turaly» zaŋ jobasyna qaita oralaiyq. 1-punktyŋ 4-tarmaǧynda «Ata-ana nemese zaŋdy ökıldıŋ bala müddesı men qajettılıkterın– balanyŋ azyq-tülıkke, kiım-keşekke, baspanaǧa, tärbiege, bılımge, medisinalyq qyzmetke, qauıpsız tūrmystyq jaǧdaiyn sanaly türde elemeuı» dei kele, osynyŋ bärıne «tūrmystyq zorlyq-zombylyq» degen sipat beredı. Būl degenıŋ aqyl toqtatpaǧan jasöspırımdı özınıŋ äke-şeşesıne, tuǧan-tuystaryna qarsy aidap salu, aryz jazǧyzu, söitıp, ūltymyzdyŋ ǧasyrlar boiy jalǧasyp kele jatqan babalar sabaqtastyǧyn üzu ǧoi! Odan basqa eşteŋe emes! Bügın töbemızge feminister äŋgırtaiaq oinatsa, erteŋ kögıldırlerdıŋ kerdeŋdep şyqpasyna kım kepıl? Sondyqtan, «Otbasylyq zorlyq-zombylyqqa qarsy tūru» zaŋyna aǧaiyndyq, jeŋgeler instituttardy reanimasiialap, qaita jandandyratyn tetıkter de qarastyryluy kerek! Dūrys ūrpaq tärbielegımız kelse, bala qūqyǧy dep, zorlyq-zombylyq dep, ata-babamyzdyŋ dästürınen - erkekterdıŋ otbasylyq üstemdıgınen bas tartpauymyz kerek!
Al Dina Taŋsärı bızdıŋ "feodaldyq qaradürsın" qoǧamnan özın jap-jaqsy aqşamen qarjylandyryp otyrǧan Europasyna bırjola bara qoisyn! Bızdı "joǧary mädenietke" üiretpei-aq qoisyn! Bızge öz dästürımız ūnaidy!
Toqtar Jaqaş Facebook paraqşasynan alyndy
