Professordyŋ aşynǧan aşyq hatyna jauap bola ma?

Oqymysty, professor Jambyl Artyqbaev qazırgı telearnalardyŋ jügensız ketken soraqy baǧdarlamalaryna qatysty aşyq hat jariialady dep jazady «Adyrna» ūlttyq portaly  avtordyŋ jazbasyna sılteme jasap. Professordyŋ hatyn sol küiınde nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz, oi qosyŋyz, pıkır bıldırıŋız. Qazaqstan halqy assambleiasy, Aqparat jäne qoǧamdyq kelısım, Mädeniet jäne sport, Bılım jäne ǧylym ministrlıkterınıŋ jauapty azamattaryna Aşyq hat Äuelı KTK arnasynan körsetıletın «Astarly aqiqat» baǧdarlamasy turaly. Baǧdarlamanyŋ halqymyzdyŋ dästür-saltyna, ūlttyq qūndylyqtaryna jat azǧyndyqty taratyp otyrǧanynan sızder habardarsyz. Ärine, qalyŋ eldıŋ arasynda bırdı-ekılı auruy, esuasy, azǧyny bolady. Mäsele sony därıptep būqaralyq qūraldar betıne alyp şyǧuda bolyp otyr. Jalǧyz men emes, Qazaqstandaǧy ary bar adamdar osyny, mıne, bıraz uaqyt boldy, kımge de bolsa estıletındei aitty, jazdy. Qazaq qoǧamdyq pıkırı qaşanda jaqsylyqty köbırek aituǧa negızdeldı, sebebı «otyz tısten şyqqan söz otyz ruly elge jaiylady» deidı. Jamandyq jyldam tarap ketedı, adam tabiǧaty solai. Qazaq şejıresı de tarihty jaqsy tūlǧalar arqyly baiandaidy. Būl eŋ köne zamannan kele jatqan şyǧys tarihşylardyŋ qaǧidasy. M.-J.Köpeiūly Şäkärım "Şejıresınıŋ" Europalyq tarihnamanyŋ dästürıne tüsıp, qazaqi baiandaudan auytqyp ketkenıne narazylyq bıldırıp: "qaǧaz betın oryn aldyryp toltyryp, jan bılmeitın jamandaryn jazady. Dadan-Tobyqty Qaramendı bidı jazbaidy. Öz zamanymyzda aidai atyn älem bılgen Narmambettı jazbaidy. Qūnanbai-Böjei, on bır jyl Qūnanbaimen daulasuǧa jaraǧan Böjeidı jazbaidy. Aidai älemge bailyqpen ataǧy şyqqan soqyr Orazbaidy jazbaidy. Qūnanbaidyŋ Ybyraiy /Abaiy/ jolbarys bolyp şyqqanda, qasqyr bolyp şyqqan /şapqan/: Bazaraly, Baǧanaly, Qarymsaq, Şopan,- būl törteuı qaidan şyqqanyn jazbaidy..." dep tausylady /Köpeiūly M.-J. Şyǧarmalary. 10 tom. Pavlodar, 2007.-188-189 bb./. Sebebı kez kelgen söz qoǧamnyŋ köŋıl küiıne äser etedı, jaqsy sözdı qazaq jarym yrys deidı. M.-J.Köpeiūly 1917 jylǧy töŋkerıstı, oǧan ılese kelgen qandy qol repressiialar men joqşylyqty halyqtyŋ būzylǧan piǧyly tuǧyzdy deidı. «Astarly aqiqat» baǧdarlamasy özderınıŋ bılgenı sol ma, älde bıreulerdıŋ qoljaulyǧy bolyp jür me, bılmeimın, halyqtyŋ piǧyl, nietın būzyp jatyr. Mūnyŋ arty, qazır tiym salmasaq, TV-nyŋ adami konsepsiiasyn jasamasaq, bükıl halyqqa jamanşylyq äkeledı. Ötken jylǧy düngen qyrǧynynda 11 adam öldı, ol auyr oqiǧanyŋ ışkı-syrtqy saldary älı basylǧan joq. Myna «Astarly aqiqat» habarlary tüsıne bılgen adamǧa ol oqiǧadan myŋdaǧan ese auyr, sebebı būl baǧdarlama jüz myŋdaǧan körermennıŋ adamşylyǧyn öltırıp otyr. Būl qylmystyŋ eŋ soraqasy! TV arnalarynyŋ ideologiiasyna jauapty adamdar sızderdıŋ kömekterıŋızben jauapqa tartylady dep ümıt etemız. Abai aitqandai «sızderdıŋ qoldaryŋyzda zakon bilıgı bar». Ärine, azǧyndyq bır künde tua salǧan joq ! Azǧyndyq kezdeisoq bolyp qalǧan da qūbylys emes. Būl sovet kezeŋındegı teksızdendıru saiasatynyŋ, täuelsızdık kezeŋındegı qoǧamdy bilep ketken ūrlyq-qarlyqtyŋ jemısı. Tıptı baǧdarlamanyŋ aty da közboiauşy, bızde astarly dünie qalǧan joq. Astarly ädebiet sonau 1930 jyly Butyrkada atylǧan Jüsıpbek Aimauytovpen aiaqtalady. Odan keiın jalaŋ realizm taŋyldy bızge, qazırgı uaqytta ömırdıŋ barlyq salasyn eklektika men saiqymazaq jailap aldy. Astarly bolatyn bolsa osynşama azǧyndyqty TV qalyŋ eldıŋ aldynda jaiyp salar ma edı. Üşınşıden, kerı ketu Türkıstan özbekterıne ǧana tän emes, basşysy bar, qosşysy bar, bükıl qoǧamǧa tän qūbylys. Türkıstan özbekterı osy qoǧamnyŋ saiasi-mädeni ömırden tys qalyp otyrǧan şaǧyn bölıgı. Men 90- şy jyldardyŋ basynda Būqar jyrau kıtabyna derek ızdep Türkıstan-Qarnaqty aralaǧan uaqytymda özbektıŋ arasynda bırdı-ekılı aqsaqaldary, damullalary bar edı, öner ūjymdary jūmys ıstep tūrǧan, körşıler bır-bırıne jauap beretın mahalla tärtıbı bolatyn. Qaraşyq teatrynda, Dilşod ansamblınde sovet kezınde ondaǧan ştat boldy. Qazır sodan ne qaldy? Etnikalyq ızgı dästürınen, mädenietınen, oqu-bılımnen ajyraǧan adamnan basqa ne kütuge bolady ?! Qazaqstanda memleket menşıgın bölısu halyqtyŋ köpşılık bölıgın kedeilendırdı. Qanşa eŋbekqor, tözımdı bolǧanymen äleumettık jıktelu Türkıstan özbekterınde eŋ auyr türde jürdı, sebebı resurstardyŋ köpşılıgı äkımşılık qyzmet adamdarynyŋ qolynda qaldy. Ärine, özbektıŋ ışınde dihanşylyqpen, sauda-sattyqpen baiyǧan öte auqatty adamdary bar, bıraq esıŋızde bolsyn, öte bailyqtyŋ janynda öte kedeilık te bırge jüredı. Äuel basta Qazaq handyǧy kezınde dalanyŋ qazaǧy men qalanyŋ sarty bır-bırımen tyǧyz bailanysty edı, bırınıŋ joǧyn bırı tügendeitın, qorjynnyŋ ekı basyndai el bolatyn. Myna «Astarly aqiqattyŋ» jasap otyrǧany osy ekı ömır saltyn ūstanǧan, al şyndyǧynda tüp-tegı bır eldıŋ arasyna qaǧylǧan syna. Qoryta aitarym: -KTK jäne basqa TV arnalar öz baǧdarlamalaryn ūlttyq müdde, dästürlı ädet-ǧūryp, memleket ışındegı etnostardyŋ tatulyǧy, moral tūrǧysynan qaita qarasyn. Bızge onsyz da otarşyldyq ezgıden ötken, naryqtan azyp-tozyp jürgen halyqty azǧyndyqqa itermeleitın baǧdarlamalardyŋ qajetı joq; -Är TV arnasynyŋ janynan qoǧamdyq pıkır liderlerınıŋ qatysuymen baqylauşy keŋes qūrylsyn. Qazaqstandyq TV tek habar taratuşy ǧana emes, aldymen jaqsy azamattar men oqiǧalardyŋ jarşysy, ekonomikalyq jäne äleumettık ömırde bolyp jatqan kürdelı özgerısterdı halyqqa tüsındıretın keŋesşı, aumaly-tökpelı jaǧdaida, jat aǧymdar men tüsınıkterdıŋ şabuyly astynda ömır sürıp jatqan eldıŋ ruhynyŋ süienışı boluy kerek; -Qandai da bolsyn memlekettıŋ eŋ basty bailyǧy ışkı tatulyq. Öz ışınde bırlıgı bar eldıŋ jeŋbeitın jauy joq. Bızdıŋ TV qazaqşa aitqanda «ala qoidy böle qyryqpasyn», halyqtyŋ arasyna jık salmasyn. Qazaqstanda tūratyn etnikalyq toptardyŋ köpşılıgı bızben bırge talai qiynşylyqtan öttı, qazaq jerın özımnıŋ kındık qanym tamǧan jer dep qadır tūtady. Qazaq etnosynyŋ bolaşaq taǧdyry türkı tıldı halyqtarǧa, äsırese özbekpen qarym-qatynasyna bailanǧan. Qazaq ta osy memleketke jauapty aǧa etnos bolǧandyqtan özınıŋ qoŋsylaryna, ını etnostarǧa qamqor boluǧa mındettı. *Byltyrǧy jyly qazaq-düngen qaqtyǧysynan keiın, etnosaralyq şielenısterdıŋ aldyn alu turaly ūsynystarymnyŋ bırazy qabyldandy, myna jaǧdaiǧa bailanysty aitqandarym da jauapty azamattarǧa jetedı dep senemın. Foto aşyq derekközden alyndy.