Tylsym älem
Mynau balany keibıreulerıŋız türın tanityn şyǧarsyzdar...
Bügın qazaq elınıŋ qabyrǧasyn qaiystyryp otyrǧan taǧy bır auyr kün boldy. Baǧana jūmysta otyryp, mazam bolmai, Aman Abdujapparūly dosyma "Aman, esep qisapty erteŋ jasaiyqşy, bügın üige baryp tynyǧaiyq!" dep aittym. Aman jaraidy dep, üige qaityp kettık.
Bügıngı bes perıştenıŋ qazasyna orai bıraz uaqyt būryn bızdıŋ äulettıŋ basynan ötken auyr jaǧdai esıme tüsıp, ketpei tūryp aldy. Mynau közı ottai janǧan perışteden bıraz uaqyt būryn aiyrylyp qaldyq. Bala suǧa kettı. Bıraq ıstıŋ barlyǧy da kökeiımızde kümän küiınde qaldy. Närestenı qorlamaiyq, Jaratuşy Allaǧa ǧana tapsyraiyq dep, men özım toqtattym. Onsyz da jüregımız qars aiyrylǧan edı.
Būl balanyŋ esımı Älinūr. Öte ruhty, ottai janyp tūratyn, özınıŋ qatarlastarynan köş aldynda jüretın bala edı. Özımen qatar balalardyŋ basynan sipap, qūlap qalsa ornynan tūrǧyzyp jüruşı edı. Bız kenetten būl perışteden aiyryldyq ta qaldyq. Äkemızdıŋ ömırden ötkenıne az ǧana uaqyt ötıp edı, araǧa säl uaqyt salyp, osy bala attanyp kettı. Būl bızge oŋai bolmady. Jaǧdaidyŋ özı tylsym älemmen bailanysty siiaqty örbıdı.
Būl balapaym özınıŋ atasyn öte qatty jaqsy kötetın edı. Äkem de būl balany qaladan kelse boldy, aldyna salyp alyp, erkeletıp, moinyna otyrǧyzyp alatyn. Sondai süikımdı balapan edı. Qozǧalysy basqa balalarǧa ūqsamaidy. Öte ötkır, bır orynda tūrmaityn, är närsenı büldırıp jüretın. Balalardy artynan baryp teuıp, soǧyp ketetın. Bıraq özıne bärı de jarasatyn edı. Qaladan üige kelse boldy, äkemdı ızdep, bölmelerdı aralap jüretın edı. Bır künı äkem ömırden öttı. Sonda būl balapannyŋ atasyn ızdeuı közge qatty körındı. Üige kelse boldy, bölmelerdı aralauǧa kırısetın. Bıraq atasy joq. Ataŋ kelmeitın jaqqa qydyryp ketıp qaldy deitınbız.
Bala Şymkenttegı qalada jürgen üiınde ömırınıŋ soŋǧy uaqyttarynda "Atau, atau!" degendı qaitalai beretındı şyǧarǧan. Äsırese ömırden ötetınıne bır apta qalǧanda, "Atama baram, atam aida jür, menı atama aparyŋdar!" degendı şyǧarǧan. Tünde aiǧa qarap "Atam aida jür, atam aida jür, atama baram!" dep aidy körsetumen bolǧan. Sodan bauyrym men kelın üreilene bastap, balany oqytuǧa aparǧan. Balaǧa dem salǧan, äruaqtarǧa arnap şelpek jasap taratyp, qūran oqytqan. Bıraq bala atama baram degen sözın toqtatpaǧan. Sodan bauyrym men kelın toiǧa barǧan künı, Şymkenttegı Poplavok toihanasynyŋ aldynda bala suǧa kettı (bärı de kümändı). Balapan atasynyŋ artynan saparǧa attanyp kettı.
Bala joǧalyp kettı. Auyldan qalaǧa ūşyp tūrdyq. Bärımız qalany, qaladaǧy sudy, qalanyŋ tükpır tükpırlerın taŋ atqanşa araladyq. Balany sol boiy tappadyq. Keudemız qars aiyrylyp barady. Janymyzda tynyştyq joq. Şymkenttıŋ bükıl volonterlary ıske kırısıp kettı. Körıpkelderdı de aralap kettık. Bärı tabylady da, tabylady dep toqtady. Bıraq bala joq. Ertesıne taŋerteŋ balanyŋ mäiıtın badamǧa qūiatyn sarqyrmamnyŋ maŋynan tapty. Eŋ alǧaş bolyp basyna men jettım. Sūmdyq jaǧdai. Işımız ezılıp barady. Tompaiyp, tap taza bolyp balamyz jatyr. Alystan tanyp qoidym. Kelınım esınen tanyp özın joǧaltyp aldy. Inım boz-boran jylaumen kettı. Endı ol kezdegı jaǧdaidy sözben jetkıze almaimyn.
Sonymen balany tekseruge beremız be, anyqtaimyz ba degen sūraq tūrǧan soŋ, balany bölşekteitın bolǧan. Bıraq men olai jasatpaimyz dedık. Oǧan jürek şydamaidy. Balany auylǧa alyp kettık. Keşe ǧana qazaly bolǧan üide taǧy da auyr qazaly jaǧdai. Aǧaiyn, el-jūrttyŋ bärı de üige kelıp qalǧan. Qūdaidyŋ salǧanyn köteresıŋ. Taǧdyr sol.
Balany juyndyryp, atasynyŋ janyna qoidyq. Jerlep jatyp, balapanymnyŋ basynan sipap, "endı senıŋ jatqan orynyŋ osy syz jer bolatyna sene alar emespın..." dep jüregım syzdap barady. Közımnen jas būlaqtai bolyp tūr. Maŋdaiynan sipap otyryp qalyppyn. Bır kezde ülkender, jeter endı, ornyŋnan tūr degennen soŋ ǧana menı adamdar şyǧaryp aldy. Balany qoiyp qaittyq. Sodan el tarady, menıŋ buyndarym bosap, denemdı kötere almai qaldym. Bır auyr küş boiymda basyp, tūrǧyzatyn türı joq. Balanyŋ äke-şeşesınıŋ küiın aitu mümkın emes şyǧar būl kezde. Sodan ekı kün auyryp, tūra almai jatyp qaldym.
Bır künı auylda balalar oinap jürıp bıreuınıŋ aiaǧy synyp ketıptı. Sodan tez arada maşina tauyp, älgı kışkentai balany kalystau auyldaǧy Seidolla degen (Jarylqap Qalybai aǧam tanuy kerek, Jylbūlaqtyŋ kısısı) bılımdar, synyqşyǧa apardyq. Şyrqyratyp otyryp balanyŋ aiaǧyn salyp berdı älgı synyqşy. Sonda synyqşy menıŋ telefonymdaǧy ömırden ötken balapannyŋ suretın körıp qaldy. Oi, mynau balanyŋ közın-ai... janyp tūr ǧoi dep taŋdanyp edı, būl bala attanyp kettı dedım. Synyqşy bozaryp kettı. Maǧan alyp kelmedıŋder me, mynau balany jetekter süirep jürgen ǧoi, oqytyp qaitaruǧa bolatyn edı ǧoi, degen. Bıraq bärı de keş...
Balapannyŋ keterden aldyn bır apta boiy "Atama baram, atam aida jür!" degenı menı taŋ qaldyrdy. Tylsym älemnen perıştege rasynda habar kelıp tūrǧany anyq siiaqty boldy. Sebebı, balapan atasyn, atasy nemeresın öte qatty jaqsy köretın edı. Būl ne sonda? Tartylys pa?
Balapanǧa arnap sol kezde osy öleŋdı şyǧaryp edım.
PEIIŞTE BOLŞY, QŪLYNYM!!!
Ainalaiyn, qūlynym!
Jelkıldegen tūlymyŋ.
Senı oilap, zarlanyp
Zar soŋynda qūrydym.
Zarymnyŋ tappai bır emın,
Qan jylady jüregım.
Aman bolsyn dep qūlynym
Qūdaidan jylap, tıledım.
Ottai janǧan ūl edıŋ,
Ozattynyŋ bırı edıŋ.
Özıŋ qūlyn bolsaŋ da
Qimylyŋda ırı edıŋ.
Köp körıptı bes kün de.
Ataŋdy ızdep kettıŋ be?
«Atama baram» depsıŋ ǧoi,
Qoinyna onyŋ jettıŋ be?
Erteŋı tolmai es kırgen
Būiyrmai oryn bes künnen.
Bızderdı tastap, qūlynym
Ne köremın dep kettıŋ sen?!
Mezgılsız kelıp kezegıŋ
Örtendı menıŋ özegım.
Qūlynym senı oilasam
Qaiǧyny qalai jeŋemın?
«Qūlynym» dep ataǧan
Aŋyrap qaldy-au ata-anaŋ.
Taǧdyryŋ boldy tym auyr
Osyndai hälge mataǧan.
Ūiqymdy menıŋ qaşyrǧan
Jūmbaq bop qaldyŋ jasyrǧan.
Ajaldyŋ oǧy osy ma
Ailasyn tauyp asyrǧan?
Täŋırdıŋ körıp jyluyn,
Peiışte bolşy qūlynym!
Dūǧa jasaimyz artyŋnan
Jelkıldep jürsın tūlymyŋ!
Eşkım de qalmas, ötermız
Ol jaqqa bız de ketermız.
Jäuteŋdep kelıp, qarsy alsaŋ
Quanyp saǧan jetermız.
Jäuteŋdegen Perıştem!
Orynyŋ bolsyn peiışten!
Bügıngı ötken bes perıştenı estıp, esıme tüsıp otyr. Bügın qaraly kün. Öte auyr jaǧdai. Balapandarymyz aman bolsyn! Perıştelerı saqtasyn!
Bekbolat Qarjan,
"Adyrna" ūlttyq portaly
