Orystıldı komissiia qazaqşa jobalardy qalai baǧalaidy?

Qazaqstan Respublikasynyŋ Qoǧamdyq damu ministrlıgıne qarasty Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧy jyl saiyn äleumettık jobalardy ıske asyruǧa qarajat böledı. Äleumettık jobalar özektı degen taqyryptardy qamtyp, ekologiia, qūqyqtyq sauattylyq, jastar, bılım syndy qoǧamdaǧy maŋyzdy degen salalardaǧy problemalyq mäselelerdı şeşuge baǧyttalady. Negızınen aqparattandyru, ūsynystar äzırleu, eldegı problemalardy qūzyrly organdarǧa jetkızu, zertteu jürgızu, arnaiy ädıstemelık nūsqau men önım (sait, qosymşa, kıtap, jäne t.b) jasau siiaqty jūmystar jürgızıledı. Grant qarjysy da az emes. 5 mln-nan 300 mln-ǧa deiın. Grantty aluǧa müddelı ūiymdar da köp. Tek köp ūiymnyŋ täjıribesı men müddelıgı joq, sondai-aq sol saladan tüsınıgı joq nemese az bolady. Jäne de bırqatar ūiymdar käsıpker siiaqty jūmys jasaidy, iaǧni ärtürlı taqyryptardy qamti beredı. Mysaly qarajat qaisy jobada köp soǧan qatysa beredı. Bır jyly jastar nemese ekologiia taqyrybymen şūǧyldansa, kelesı jyly jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybyna auysa salady. Iаǧni käsıpkerlık ūstanym, kerek bolsa tamaqty da pısırıp beredı nemese Qytaidan kerek tauaryŋdy jetkızıp beredı, bastysy "aqşa töile". Endı özım jäne jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybyndaǧy jobalar jaily söz qozǧaiyn. 2018 jyldan berı Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧynyŋ jergılıktı özın-özı basqarudy damytu baǧytynda 6 ret konkurs ötkızgen. Osy konkursqa 6 ret (4 jyl qatarynan) qatysyp, jeŋılıs taptyq. Sebebın tüsındıreiın. Bırınşıden, elımızde qazaq tılınde sapaly jūmys atqaratyn Ükımettık ūiymdar az. Qazaqtıldıler endı täi-täi basyp keledı. Olar köbıne tıl, dın, ūlttyq salt dästür, jastar taqyrybynda şoǧyrlanǧan. Köbısı orystıldı. Säikesınşe orystıldıler qazaq tılın bılmegendıkten qazaq tıldı auditoriiamen jūmys jasamaidy/jasai almaidy/müddelı emes. Mysalǧa jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybynda 3 jyl ışınde jeŋımpaz bolyp tabylǧan ūiymdar jobalardy soltüstık aimaqtarda jäne tek orys tılınde ötkızıp/ūiymdastyryp kelgen. Atap aitsaq, Pavlodar q. İnisiativa grajdan degen qory, Almaty q. (aty esımde joq) ūiymy jäne t.b. Osy olqylyqty jeŋu jäne qazaqtıldı ūiymdardyŋ äleuetı men qazaq tılınıŋ märtebesın osy salada köteru maqsatynda jobalardy tek qazaq tılınde jazu jäne ūiymdastyrudy maqsat qoidym. Būl prinsip. Alaida 3 jyl boiy bızdıŋ joba qazaq tılınde jazylǧandyqtan ötpei qaldy. Öitkenı komissiia müşelerı ışınde qazaq tılın tüsınbeitın/naşar tüsınetın adamdar boldy. Qazaq tılın tüsınbeitın adam qalai jobalarǧa baǧa beredı? Qazaqtıldıler ekı tıldı bılu kerek te, al "basqalarǧa" qazaq tılın bılu mındet emes degen ūstanym sol baiaǧy. Ekınşı sebep - Komissiia müşelerınıŋ sauatsyzdyǧy/sol salany jete tüsınbeuı/baǧalau täjıribesınıŋ joqtyǧy. Jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybynda 4 jyl ışınde myqty bırde-bır sarapşy bolǧan emes. Ötken jyldardy qozǧamai, biylǧy jyldy aityp öteiın. Konkurs öter aldynda Ministrlık pen Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧynyŋ basşylyǧynda boldym. Madiiar Qojahmet, Bätima Mukina jäne qazırgı basşy Lima Dias aldynda üş talap qoiyp kettım: komissiia müşelıgıne qazaq tılın erkın bıletın jäne osy salanyŋ tiıstı mamandaryn tartu. Ärine, ol talap tolyqqandy oryndalmady. Qazaq tılın bılmeitın İrina Smirnova, Nabitovskaia, Emin Asker, Verdman degender boldy. Būl qaita azaiǧany. Būryn köp bolatyn. Tıl bılmegenderı üşın diskriminasiia jasauǧa bolmaidy ǧoi degen argument aitady, al qazaq tılın bılmei tūryp sol tıldegı jobalardy baǧalau diskriminasiia emes pe?Ädılettılık qaida?.. Salalyq sarapşylar da öz deŋgeiınde tartylmady. Bızdıŋ baǧyt boiynşa äiteuır osynyŋ auzyn jabaiyq degen syŋai tanytyp, qazaq tılın tüsınedı-au degen 3 adamdy tartty: Junusbekova Gülsara - Memlekettık basqaru Akademiiasynyŋ ūstazy, Aigul Sadvakasova - etnososiolog jäne Esmahan Bauyrjan - imam, dın ökılı. Degenmen osy sarapşylardyŋ ışınde tek Junusbekovany ǧana jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybyn jete tüsınedı dep oilaimyn. Al ekı mamandy öz salalarynda myqty maman dep bılemın, tek menıŋ taqyrybymda emes. Eger menıŋ soŋǧy pıkırım jalǧan bolsa, onda soŋǧy ekı azamat maǧan onlain formatta, FB arqyly tüsınıkteme bersın. Lima Dias sızden osyny ūiymdastyrudy sūraimyn. Jalpy Grant bölu, jobalarǧa baǧa berudı öte jaqsy bılemın. Öitkenı özım Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧynda üş ret komissiia müşesı jäne ekı ret töraǧasy boldym. Iаǧni baǧalau jüiesın jäne ondaǧy kemşılıkterdı de jaqsy bılemın. Osyndai aşyqtyqqa mümkındık bergen Batima Mukinaǧa rahmet aitamyn. Endı postqa salyp otyrǧan foto men video arqyly özımnıŋ osy salada maman ekenımdı daleldep ötkım keledı. Arnaiy bır adamdar üşın. Būrynǧy Ministrlık ökılı retınde jergılıktı özın-özı basqaru mäselesı boiynşa üş zaŋ jobasyn äzırleuge qatysyp, ony Prezidenttıŋ qol qoiuyna deiın jürgızdım. Öitkenı Ministrlıktegı Jergılıktı özın-özı basqarudy damytu basqarmasynyŋ basşysy boldym. Iаǧni maqsatty jūmys jürgızdım. Bolaşaq baǧdarlamasy boiynşa Resei Akademiiasynda osy baǧytta bılım alyp jäne osy baǧytta dissertasiia qorǧadym. Jergılıktı äkımdıkte jäne mäslihatta qyzmet ettım. Ükımettık emes ūiym ökılı retınde jergılıktı özın-özı basqaru taqyrybynda 10-nan asa jobany ıske asyrdym. Basqa ūiymdardan özgeşelıgımız –tek osy taqyrypta jūmys jasauymyz jäne de qazaq tılıne basymdyq beruımız. Bızdıŋ biylǧy jobanyŋ erekşelıgı – negızgı talap boiynşa barlyq 8 öŋırlerdı, negızgı uäkılettı organdy, Memlekettık basqaru akademiiasyn, Qazaqstan ūlttyq arnasyn, sonymen qosa sarapşylar retınde elımızdegı jergılıktı özın-özı basqaru zaŋyna tıkelei qatysqan maman – Şolpan Aitenova , Mereke Gabdualiev, Resei elınıŋ 30 jyldyq täjıribesı bar ǧalymdy, Qyrǧyzstan men Polşa elınıŋ mamandaryn tartudy közdeu. Būdan da basqa jaŋaşyl ideialar bar edı. Avtorlyq qūqyq dep jazbai-aq qoiaiyn. Qoryta kelgendegı toq eterı: qūrmettı Azamattyq damu ministrlıgınıŋ (Madiiar Qojahmet) jäne Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyǧynyŋ ökılderı (Lima Dias) , sondai- aq komissmia müşelerı Junusbekova Gulsara, Sadvakasova Aigul, Esmahan Bauyrjan! Sızderdı onlain formatta aşyq dialogqa şaqyramyn. Tiıstı tüsınıktemenı berıŋızder!