1945-ınşı jyly AQŞ pen KSRO Japoniiadan täuelsızdık alǧan Koreia memleketın 38-ınşı parallel boiynşa ekıge böledı. Sol jyldary Soltüstık Koreia öndırısı damyǧan, Oŋtüstık Koreia auylşaruaşylyqpen ainalysatyn artta qalǧan el edı.
Bız bıletın Samsung kompaniiasy eŋ alǧaş qūrylǧanda jūmysyn ūn satumen bastaǧan. Qazır ainalymy trillion dollarǧa jaqyndap, tek telefonnan tüsken tabysymen Tailandtyŋ halqyn asyrai alady eken. Sodan soŋ olarda soǧys boldy. 1960-ynşy jyldary Oŋtüstık Koreia älemdegı eŋ kedei elderdıŋ bırı edı. Jan basyna şaqqandaǧy önım jylyna 80 $ bolyp, Liberiia men Gvatemala elderınen de tömen boldy. Afrikanyŋ köp elderınen artta qalǧan edı. Mysaly üşın sol jyldary Ganada JIÖ 180 dollar bolsa, Türkiiada 360 dollar edı. JIÖ-ımı 1960-ynşy jyly 2.3 milliard bolsa, 1988-ınşı jyly 197 milliard, 2017-ınşı jyly 1,5 trillion dollarmen älemdegı 11-ınşı ülken ekonomikaǧa ainaldy. Batys elderınıŋ ǧasyrlar boiy damuyn Oŋtüstık Koreia 30 jylda ornatyp aldy. Jerın qazsaŋ bır tamşy mūnai şyqpaityn Oŋtüstık Koreia qalai damyp kettı degen sūraq tuyndaidy. Bırınşı sebep Vetnam soǧysynda qaza tapqan 58 000 Amerikandyq soldatpen bırge 5100 Oŋtüstık Koreialyq soldattar boldy.
Älı künge deiın Oŋtüstık Koreiada 30 000 dai Amerikandyq äskerler bar. Iаǧni Amerikanyŋ jaqsy serıktes memleketı bolǧanynyŋ paidasy tidı. Ekınşı düniejüzılık soǧysta jeŋgen bızdı nemıster nege bızden bai tūrady degen sūraq är qazaqty mazalaidy. Nemıs halqynyŋ genetikasy solai endı. Sol siiaqty kärıster de japondar siiaqty genetikasy eŋbekqor ūlt.Sosyn Koreia köp öndırıs oryndaryn jeke firmalarǧa berdı. Ömırde ekı tip adamdar bolady eken. Bıreulerı ömırdegı sätsızdıkterın özınen ızdese, ekınşılerı ony ainalasynan, memleketten, qoǧamnan ızdeidı. Koreiada bırınşı sanattaǧy adamdar köbırek eken. 1998 Şyǧys Aziia elderı krizisınde Koreialyq äielderdıŋ altyn jüzıkterın memleketke ötkızıp, memleketke järdem bergenın de aita ketu kerek. Özderı de ǧylym men bılımge köŋıl böldı. Älemnıŋ myqty injenerlerın äkeldı. Tehnologiiany olardan üirenıp qana qoimai, tehnologiiany damyta aldy. Bır prezidentke jabysyp qalmady. Köp prezidentterın jemqorlyq ısı boiynşa sottady.
Säbit RYSBAEV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
