Japoniiada JIÖ jan basyna 1946-ynşy jyl 17 dollar. 1950-de 132 dollar. 1960-ta 479 dollar. Sol jyly Türkiiada JIÖ 509 dollar bolǧan. Türkiiada Tofas degen maşina şyǧaratyn zavod Koreianyŋ Hyundai degen zavodynan köp önım şyǧaratyn. Kedei Japoniianyŋ qalai älemdegı üşınşı myqty elge ainalǧanyn jazaiyq.
Ekınşı düniejüzılık soǧysta jeŋılıp şyqqan Japoniiany Amerika ne KSRO-nyŋ bıreuı iemdenu kerek edı. Amerika aldymen bombalady. Artynan qūşaǧyna aldy. Eŋ bırınşı konstitusiiasyn jazyp berdı. Sodan Japoniianyŋ özı qarjy salasyn zerttedı. İnvestorlarǧa nazar audardy. İmport jasaǧanda daiyn zattar emes stanok satyp aldy. Üilerın qarapaiym jasap zavod fabrikalaryn ülkeituge tyrysty. Aqşalaryn qūrylysqa emes zavodtarǧa jūmsady. 1950-degı Koreia soǧysynan özderıne qajet närse ala aldy. 4 närsege nazar audarady. Ünemı damu, mümkındıgınşe az qate, sapa, prosestı basqaru. Japoniia tauary degen sözdıŋ artynda imidj qalyptastyru. Jūmysşylardy ünemı damytty. Basşylyqqa şyn myqtylardy taǧaiyndady.
Brat, blat, svat degen äŋgımeler bolmady. Kez kelgen öndırıs orynnyŋ maqsaty keşegıden de jaqsy bolu edı. Jūmysşylardyŋ ıs oryndaryn jaqsy körulerın yntalandyrdy. Jūmys uaqyty, demalys uaqyty, tamaq sapasy degendei. Joǧary basşylyq kez kelgen jinalysqa qatysady dedı iaǧni jūmysşylar men basşylar arasynda tıkelei bailanys ornatty. 1945-te qūrǧan planmen älı kele jatyr. Är basşysy ne ministrı şyǧyp reforma jasai bermedı.
Japoniia import azyq tülıkterın azaitty. Syrttan keletın zattardy qoldanudy azaitty. Qazırgı uaqytta da aifondy älemdegı eŋ az qoldanatyn elderdıŋ bırı. Bankterdıŋ sätsız kredit berulerın azaitty. Logistikany damytty. Älemge aşyldy. 10-20 jyl aldyŋǧy plandarmen sauda jäne öndırıs ministrlıgı keremet jūmys ıstedı. Adamdardyŋ ailyqtaryn köterdı. Ol ailyq Japoniia üşın az bolsa da eŋ az ailyq alatyn japon basqa elge saiahatqa şyqsa bai bolyp esepteledı. Japoniiaǧa ne qajet dep qaramady.
Älem nege mūqtaj bız ne bere alamyz dep ülken masştabta tüsındı. Bılımge nazar audardy. 1945-te töbesınen atom bombasy qūlap jatsa da sabaqtaryn oqudy jalǧastyrypty deidı.
Säbit RYSBAEV,
"Adyrna" ūlttyq portaly
