Norvegııa degen el bar. Bilesiz ǵoı. 1990-jyly sol norvegter Ulttyq qor degendi qurdy. Sóıtip munaıdan, týrızmnen jáne basqa saladan túsken qarjynyń bir bóligin sonda salyp otyrdy. Qazir vıkıngterdiń qory 1 trln dollardan asty. 1 trln dollar!
Mundaı qarjyny biz túsimizde de kórmeıtin elmiz ǵoı. Norvegter qordaǵy qarjyny túrli bankterge, qundy qaǵazdarǵa, akııalarǵa salyp, paıyzdyq ósim alyp otyr. Qarańyzshy, jyldyq ósim 10% ǵana delik. Demek, jyl saıyn olar jaı ǵana 100 mlrd dollar paıda tabady. Taza paıda. Qordaǵy qarjy jata beredi. Sumdyq qarjy ǵoı. 6 mln norveg balqyp-shalqyp kún keship jatyr.
Endi bizge keleıik. Biz osy norvegterge qarap ulttyq qordy qurdyq. Alǵashqy qarjyny 2001 jyly "Shevron" kompanııasynan túsken paıda negizinde quıdyq. Sóıtip jyl saıyn quıyp otyrdyq. 2014-jyly ashyq derekter boıynsha qorda 80 mlrd dollarǵa jýyq aqsha jatypty. Artynsha devalvaııa boldy, odaqsymaqqa kirdik (2015-te) qysqasy quldyraı bastadyq. Teńgeni ustap turýǵa 2 jylda 28 mlrd dollar jumsadyq. Keıin bıýdjet tapshylyǵyna salý bastaldy. Byltyr koronavırýs kezinde birneshe márte qorǵa qol saldyq. Qysqasy qor molaımady, ortaıdy. Sońǵy derek boıynsha Ulttyq qorda 58 mlrd dollar jatyr-mys.
Solaı deıdi, anyq kóre almaǵan soń, 100% senimim joq.
Oılańyzshy. Qorymyzda norvegterdeı 1 trln jatpasa da, 100 mlrd dollar jatsa. Sony túrli akııalarǵa, qundy qaǵazdar men paıyzy joǵary bankterge salsaq. Sóıtip jylyna 10%-ben tabys taýyp otyrsaq. Jyldyq tabys 10 mlrd dollar bolady. 10 mlrd dollarǵa qansha aýrýhana, sport keshenderi, turǵyn úıler, mektep salyp, kópir men jol jóndeýge bolady. Myqty ýnıversıtetter salyp, zerthanalar ashýǵa, ǵylymı jobalardy keń aýqymda qarjylandyrýǵa, gazdandyrýdy jyldamdatyp, sý máselesin sheshýge bolar edi. Qazaqstan gúldenip ketedi ǵoı. Biraq bul arman ǵana.
Ashat QASENǴALI,
«Adyrna» ulttyq portaly
«Adyrna» ulttyq portaly
