Bıylǵy jyly álemdegi pandemııa saldarynan oryn alǵan koronadaǵdarys elde kedeıshilik deńgeıin arttyryp jiberdi. Resmı málimetter boıynsha pandemııaǵa deıingi kedeıshilik deńgeıi 4,2 %-ǵa deıin tómendegen bolatyn.
Al keıingi málimetterge súıenetin bolsaq, koronadaǵdarys saldarynan kedeıshilik deńgeıi 5,7 %-ǵa ósken. Bul degenimiz 18,8 mln halyqtyń ishinde 1 mlnnan astam adam kedeıshilik deńgeıinde.
2020 jyldyń shilde aıynda Dúnıejúzilik Banktiń «Daǵdarysty eńserý» atty Qazaqstan ekonomıkasy týraly baıandamasynda elimizdiń kedeıshilik deńgeıi josparlanǵan 8,3 %-dan, 12,7 %-ǵa artýy múmkin dep boljam jasaǵan bolatyn.
Bul statıstıka shyndyqqa áldeqaıda jaqyn.
Dúnıejúzilik Banktiń esepteýlerine súıenetin bolsaq, egerde halyqtyń tabysy kúnine $5,5 dollar, ıaǵnı aıyna 70 myń teńge bolsa, onda kedeı azamattar qataryna qosylýy kerek.
Al Qazaqstanda kedeıshilik deńgeıi eń tómengi kúnkóris deńgeıimen eseptelinedi. Elimizde eń tómengi kúnkóris deńgeıi 2020 jyly 32 668 teńge, qazir 2021 jyly 34 302 teńge boldy. Elimizdegi kedeıshilik deńgeıin dúnıejúzilik bank boıynsha qarasaq eki eselenedi, ıaǵnı 1 mlnnan astam adam emes, 2 mln asyp tur.
Osy oraıda nemis ǵalymy Engel «Halyqtyń turmys deńgeıi tómendegen saıyn, azyq-túlik shyǵyndary artady, al kerisinshe tabys deńgeıi artqan saıyn, demalys shyǵyndary artady» - degen tujyrymy shyndyqqa aınalady.
Al bizdiń halyq tabysynyń 54 %-yn azyq-túlikke jumsaıdy, al Eýropada bul kórsetkish 10-12%-dyń arasynda. Tipti keıbir damyǵan elder tabysynyń 8 % ǵana azyq-túlikke jumsaıdy.
Memleketti kedeıshilik deńgeıi boıynsha bólýde, nazar aýdaratyn bir kórsetkish bul-JIÓ (Jalpy ishki ónim). JIÓ- memleket terrıtorııasyndaǵy barlyq óndirýshilerdiń belgili bir kezeń ishinde óndirgen túpki taýarlary men kórsetken qyzmetteriniń naryqtyq qunyn bildiretin jıyntyq kórsetkish.
Osyǵan sáıkes elimizdegi jan basyna shaqqandaǵy JIÓ $10 myń dollarǵa jetpeıdi. 2013 jyly bul kórsetkish $13,6 myń dollarǵa jetken. 2015 jyldan bastap teńgeniń qunsyzdanýy saldarynan, jan basyna shaqqandaǵy JIÓ $7 myń dollarǵa deıin qulaǵan bolatyn. Ol ýaqyttan beri qaraı áli $10 myń dollarǵa jetpeı keledi.
Álemdik standarttar boıynsha $20 myń dollardan joǵary bolsa baı elder, $10 myń dollardan joǵary bolsa tabysy ortasha elder, tómen bolsa kedeı elder dep tanylady. Al $2 myń dollardan tómen bolsa óte kedeı elder sanatyna jatqyzylady.
Memlekettiń aldyndaǵy basty mindet, halyqtyń jalaqysyn arttyrý. 2021 jyldan bastap bıýdjettik qyzmet salasynyń mamandary muǵalimderdiń jalaqysyn 25 %-ǵa, dárigerler jalaqysyn 30%-ǵa arttyrý kózdelip otyr. Bul memleket tarapynan qabyldanǵan durys sheshim.
Tutynýshylyq sebette sońǵy ózgeris 2006 jyly bolǵan, onyń ishinde 43 taýar bar.
Sol kezeńnen bastap áli de onyń quramy ózgergen joq. Salystyra aıtsaq Reseıde 150-den astam, al Eýropada 250-den bastalyp, tipti keıbir elderde 700 taýarǵa deıin jetedi.
Kórshiles Reseıde 2021 jyldan bastap eń tómengi kúnkóris deńgeıi tutyný sebetine baılanysty bolmaıdy degen sheshim qabyldaǵan bolatyn.
Reseı eliniń Eńbek mınıstrligi kúnkóris mınımýmyn shartty tutyný sebetine baılanystyrýdan bas tartýdy jáne bul kórsetkishti jan basyna shaqqandaǵy ortasha medıandyq tabystyń 44,2% - y retinde esepteýdi qolǵa alyp jatyr. Bul usynysty bizdiń elge de qoldanýǵa bolady.
QR Ulttyq statıstıka bıýrosy 2020 jyly Qazaqstandyqtardyń jalaqysyn zertteý qorytyndysyn usyndy, oǵan sáıkes ortasha medıandyq jalaqy 142,3 myń teńge.
Iaǵnı, onda elimizdegi eń tómengi kúnkóris deńgeıi 62 896,6 teńge, al eń tómengi jalaqy 50% - y dep alsaq, ol kúnkóris sheginen joǵary bolýy qajet 71 150 teńge bolyp shyǵa keledi.
Al damyǵan elderde eń tómengi kúnkóris shegi medıandyq tabystyń 50 -60 paıyzyn quraıdy eken.
Maqsat HALYQ, ekonomıst.
«Adyrna» ulttyq portaly.
