"Aq jol" bizneske araşa tüstı

QR Premer-Ministrınıŋ bırınşı orynbasary

A.Ä. Smaiylovqa;

QR Bas prokurory

Ǧ.D. Nūrdäuletovke 

«Aq jol» partiiasyna kelısımderdı jaramsyz dep tanu boiynşa negızsız sanksiialarǧa ūşyraǧan käsıpkerlerden jappai ötınışter kelıp tüsude. Qosymşa esepteu somasy bırneşe millionnan bırneşe milliard teŋgege deiın jetedı, būl käsıporyndardy tolyqtai bankrot boluǧa alyp keledı. Osyǧan deiın, 12.02.2020 j. jäne 04.11.2020 j. deputattyq saualdarda mūndai talap-aryzdardyŋ sany soŋǧy üş jylda 9 ese öskenın jäne qazırdıŋ özınde myŋǧa jetkenın habarlaǧan bolatynbyz. Bız kelısımderdıŋ jalǧandyǧynyŋ obektivtı kriteriilerın äzırleudı jäne bizneske tyiym saludy toqtatudy talap ettık. 2020 jyldyŋ 12 aqpanynda «Aq jol» partiiasynyŋ ūiymdastyruymen Joǧarǧy sot, Bas prokuratura jäne Memlekettık kırıster komitetı ökılderımen biznestıŋ kezdesuı öttı. Talqylau nätijelerı boiynşa 4 nauryzda Joǧarǧy sot normativtık qaulydan (2017 jylǧy 29 mausymdaǧy №4 qauly) biznestıŋ materialdyq jäne eŋbek resurstary «jetkılıksız» bolǧan kezde (salyq qyzmetkerlerınıŋ pıkırınşe) kelısımder jaramsyz dep tanyluy mümkın dep belgılegen tarmaqtardy alyp tastady. Ol üşın bız Joǧarǧy sot basşylyǧyna alǧysymyzdy bıldıremız. Alaida, jergılıktı sottardyŋ şeşımderı älı de salyq organdarynyŋ boljamdaryna süienedı de, biznestıŋ dälelderı eskerılmeidı. Salyqtardy qosymşa esepteu üşın salyq organdary keltıretın bırqatar tiptık negızderdı erekşe atap körsetuge bolady. Bırınşıden, būl salyq töleuşılerdıŋ qajettı aktivterdıŋ, materialdyq jäne eŋbek resurstarynyŋ bolmauyna bailanysty kelısımderdı jüzege asyrudyŋ mümkın emestıgı turaly boljamdary. Sonymen qatar, biznes naqty jobalarǧa arnalǧan jabdyqtar men kadrlardy köbınese qaryzdanyp baryp jaldaityny eskerılmeidı. Sondyqtan, käsıporynnyŋ aǧymdaǧy resurstary ǧana emes, jetkızılgen önım nemese oryndalǧan jūmys türınde kelısımderdıŋ naqty oryndaluy da baǧalanuy kerek. Alaida, sottar mūndai daulardy qaraǧan kezde būl dälelderdı eskermeidı. Ekınşıden, salyq organdary mämılenı tek jalǧan şot-fakturalar negızınde jaramsyz dep sanaǧan kezde sottar talaptardy qanaǧattandyrady. Sonymen bırge, şot-fakturanyŋ özı kelısımnıŋ jaramsyzdyǧynyŋ bır ǧana dälelı bola alady. Būl rette şot-faktura mämıle bolyp tabylmaidy. Mämılenı rastau faktısı, eŋ aldymen, şot-faktura türınde biurokratiialyq räsımdeu emes, onyŋ materialdyq oryndaluy bolyp tabylady. Salyqtardy qosymşa esepteudıŋ üşınşı keŋınen qoldanylatyn negızı - fiskaldyq organdardyŋ kontragent faktoryn josyqsyz paidalanuy. Eger bır būzuşy anyqtalsa kelısımder tızbegı boiynşa onyŋ barlyq serıktesterı avtomatty türde josyqsyz salyq töleuşılerge jatqyzylady jäne bükıl kezeŋ üşın salyqtar, aiyppūldar men ösımpūldar somasy qaita esepteledı. Sonymen bırge, täjıribe körsetkendei, kelısımnıŋ adal qatysuşylary köbınese özderınıŋ kontragentınıŋ üşınşı tūlǧa nemese memleket aldyndaǧy jauapkerşılıkten jaltaru nietı bar ekenı turaly bılmeitın jäne bıle almaityn sot ısın jürgızu qarmaǧyna tüsedı. Bıraq mūndai daulardy qarau kezınde köp jaǧdaida sot salyq organdarynyŋ jaǧyn alady. Üsteme esepteu turaly habarlamalar sottyŋ şeşımınsız, tek kameraldyq baqylau negızınde ǧana jetkızıletını de qosymşa sūraq tudyrady. Būl habarlamalar salyq töleuşınıŋ şottary men aktivterın tärkıleuge de qatysty. Būl rette qosymşa salyqtardy esepteu şyǧyndardy esepke almai jürgızıledı, iaǧni alynǧan şyǧystar eskerılmeidı. Bız alaiaqtyqpen ainalysqandardy qorǧamaimyz, bıraq sanksiialar naqty jūmys ısteitın bizneske emes qylmyskerlerge jükteluı kerek. Alaida, qazırgı täjıribe jauapkerşılık adal käsıporyndarǧa jükteletındıgımen bailanysty bolyp otyr. Ärine, būl jasyryn mülıktı jäne qolma-qol aqşa firmalarynyŋ alǧan kapitalyn anyqtaudan oŋai. Nätijesınde biudjetke barlyq salyqtardy adal töleitın käsıpker bır tünde bankrotqa ūşyrap, al ondaǧan jäne jüzdegen qyzmetkerler jūmyssyz qalady. Memleket basşysynyŋ biylǧy 12 qaŋtarda ötken sot jüiesın jaŋǧyrtu mäselelerı jönındegı keŋeste: «Menıŋ oiymşa, biznes ısterıne memlekettık apparat pen basqa da adamdardyŋ aralasuy auyr qylmysqa teŋestırıluı tiıs», - dep atap ötkenı kezdeisoqtyq emes. Joǧaryda aitylǧandarǧa bailanysty «Aq jol» QDP deputattyq fraksiiasy tömendegılerdı sūraidy:

1. Adal bizneske keltırılgen zalal üşın salyq organdary şeneunıkterınıŋ derbes materialdyq jauapkerşılıgın engızu;
2. Ūsynylǧan şot-fakturalar negızınde ne salyq töleuşıde aktivterdıŋ, materialdyq jäne eŋbek resurstarynyŋ bolmauy negızınde ǧana kelısımdı jaramsyz dep tanu turaly salyq organdarynyŋ talap-aryz beru praktikasyn toqtatu;
3. Salyq organdarynyŋ mämılelerdı jaramsyz dep tanu jönındegı talap-aryzdaryn azamattyq sot ısın jürgızu tärtıbımen jäne kelısım jasaudyŋ ıs jüzınde joqtyǧy anyqtalǧan jaǧdaida ǧana salyqtyq tekseru jürgızu barysynda qarau;
4. Salyq qyzmetı organdaryna olardyŋ ärqaisysyna qatysty sot şeşımınsız bır salyq töleuşını tekseru negızınde onyŋ kontragentterıne habarlama jıberuge tyiym salu.

Sondai-aq, soŋǧy 3 jylda jaramsyz dep tanylǧan kelısımder boiynşa salyqtar, aiyppūldar men ösımpūldar qosa eseptelgen käsıpkerlık subektılerınıŋ jalpy sany, sondai-aq käsıpkerler daulaǧan osyndai qosymşa esepteulerdıŋ sany turaly aqparat berulerıŋızdı sūraimyz. Käsıpkerlerdıŋ ūjymdyq ötınışterı qosa berıledı.  

Qūrmetpen,

«Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattary