Jaqynda äigılı fransuz oişyly Jan-Jak Russonyŋ şyǧarmaşylyǧynan onyŋ auyl şaruaşylyǧyna qatysty ǧajap sözıne tap bolǧanym bar. «Memlekettı bıreuden täuelsız etıp ūstaityn bırden bır qūral – būl auyl şaruaşylyǧy.
Küllı älemnıŋ bailyǧy qolyŋyzǧa ılıkse de ışetın tamaǧyŋyz bolmasa – Sız basqalarǧa täueldısız. Sauda bailyqqa bastaidy, auyl şaruaşylyǧy azattyqqa jeteleidı» deidı ol. Mä-ä, şynymdy aitsam, taŋ-tamaşa qaldym. Sūmdyq! Qandai däl aitylǧan!
Sodan täuelsızdıgımızdıŋ deŋgeiı qanşalyqty eken dep auyl şaruaşylyǧy salasyna köz jügırtkenım bar. Söitsem, auyl şaruaşylyq sektory ekonomikamyzdyŋ negızı bolyp tabylatyndyǧyna qaramastan Qazaqstannyŋ JIÖ onyŋ ülesı nebary 4,2 paiyzdy ǧana qūraidy eken. 1990 jyly būl körsetkış 9 paiyzǧa juyq bolypty. Iаǧni bilık qanşama maqtansa da strategiialyq salada kerı ketıppız.
Auyl şaruaşylyǧynda 1 million 227 myŋ adam jūmys ısteidı. Būl barlyq jūmys ısteitın adamdardyŋ 14 paiyzy. Auyldyq jerlerde bügınde halyqtyŋ 42 paiyzy ömır süredı. Egıstık kölemı 21 mln ga. Al eŋbek önımdılıgı mülde tömen. Sebebı, tehnikalyq jaraqtanuy artta qalǧan. Tiımdı agrotehnikalyq tehnologiia joqtyŋ qasy. Qazaqstanda 1 ga jerge bır traktordan (kei auyldarda 100 gektarǧa bır traktor) kelse, AQŞ-ta bır gektar jerge 27 traktor, Ündıstanda 16, Braziliiada 11 traktordan keledı. Qazaqstanda qazırgı bır traktordyŋ ortaşa jasy 17 jyl. Äbden könergen, bölşekterı skotchpen, symtemırmen ıldalanǧan. Jailaǧan korrupsiia saldarynan subsidiia jai diqandardyŋ qolyna jete bermeidı.
Eŋbek önımdılıgı AQŞ-ta är fermerge şaqqanda jylyna 90-100 myŋ dollar bolsa, Qazaqstanda auyl şaruaşylyǧynda jūmys ısteitın är adamnyŋ eŋbek önımdılıgı jylyna 5 myŋ dollar kölemınde ǧana. Kedeişılık törkını sonda jatyr.
Azyq-tülık qauıpsızdıgı turaly qanşama ret aitylǧanymen baiaǧy jartas bır jartas. Auyl şaruaşylyǧynyŋ kenjeleuı basqa salalardyŋ damuyna kedergı keltırıp otyr. Salada eŋbek önımdılıgı ǧana emes memlekettık qoldau tetıkterınıŋ tiımdılıgı öte tömen. Sondai-aq öndırılgen önımdı ötkızu men saqtau jüiesı damymai qalypty. Deputattardyŋ keltırgen derekterıne qaraǧanda Qazaqstanǧa qajettı azyq-tülıktıŋ 80 paiyzy bügınde syrttan tasylady. Sonda Qazaqstan täuelsızdıgınıŋ deŋgeiı azyq-tülık qauıpsızdıgımen ölşegende nebary 20 paiyz ǧana eken! Mıne, bızdıŋ bilıktıŋ «jetıstıgı!»
Osy jerde äigılı Avraam Linkolnnıŋ «Halyqtyŋ bır bölıgın ünemı aqymaq etuge bolady, bükıl halyqty da az uaqyt aqymaq qylarsyŋ, al bükıl halyqty ünemı aqymaq qylu mümkın emes!» degen sözı eske tüsedı.
Marat BÄIDILDÄŪLY,
"Adyrna" ūlttyq portaly
