AQSh-ta bomjdar da kitap oqıdy ári olar qoǵamnyń tolyqqandy múshesi

3847
Adyrna.kz Telegram
AQSh-TA DA BOMJ KÓP, BIRAQ...
Keıde Amerıkaǵa barǵandar sol eldegi bomjdardy vıdeoǵa túsirip, kórdińder ma munda da úısizder bar, siz qyzyǵatyn AQSh osy ma edi degendeı pikirler jazyp jatady. Bul jazbanyń artynda osy ómirińe shúkirshilik et, qaıda barsań da kórgen kúniń bir, tipti Amerıka da máz emes degen «namek» jatyr. Óziń kórmegen soń, árıne eshnárse deı almaısyń. Degenmen, osy bir barǵanymda bomjdarǵa baılanysty álgi stýdentter eskermegen bir erekshelikti baıqadym.
AQSh-ta 40 mıllıondaı adam kedeıshilikte ómir súredi eken. Ras, úı-jaıy joq adamdar ol jaqta óte kóp, tipti keı kóshelerde bazardaǵy saýdagerler sekildi birinen keıin biri otyryp alǵan. Onyń qasynda Qazaqstanda bomjdar múldem joq eken dep qalasyń.
Sóıtsem másele basqa da eken.
Bir kúni avtobýsta kele jatsam, bir aıaldamaǵa kelgende álgi bomjdardyń bireýi bes mınýt boıy óziniń júgin artty. Júrgizýshi de, jolaýshylar da qyńq demeı kútip otyrdy. Aıqaılamaq túgili, tereń demalyp qabaǵyn túıgen adamdy kórmedim. Mezgildi shaıynyp, kıimin jýmaǵan soń ıistenetini belgili ǵoı, biraq adamdar oǵan da mán bermedi, dál qasymyzǵa otyra ketti. Men bolsam ondaıǵa úırenbegem, sál qysylyp otyrdym. Odan eki-úsh aıaldamadan soń álgi kisi taǵy bes mınýt avtobýstan shyqty, taǵy ún joq. Netken shydamdy halyq dedim de qoıdym ishimnen.
Sodan bir kúni men aıtyp otyrǵan adamdar sabaǵymyzdyń basty taqyryby boldy. Muǵalim men oqyǵan Devıs qalasynyń bomjdary týraly jýrnalıstik reportajdy basyp alyp kepti. Sabaq barysynda olar ne sebepti osyndaı kúıge túsedi, olarǵa qalaı qaraýymyz kerek degen suraqtar qoıyldy. Sonda muǵalim «Bomjdardy kórseńder qastarynan baıqamaǵansyp ótip ketpeńder, amandasyńdar, jaǵdaı surańdar, aqshalaryńnan buryn olarǵa osy kerek» dep aıtty. Álgi maqaladan bilgenim, jyl saıyn belgili bir ýaqytta úısiz adamdarǵa bir baǵdarlama aıasynda kıimder men tamaq beriledi eken. Tipti emdelip, jurt qataryna qosylam dese taǵy basqa baǵdarlamalar bar eken.
Ol az deseńiz, men turǵan qalanyń ákimshiligi, daýntaýndaǵy (AQSh-ta qala ortalyǵy osylaı atalady) iri bankter ornalasqan eń negizgi kóshelerdiń biriniń boıynda otyrýǵa ruqsat beripti.
Sóıtsem amerıkalyqtar bul kisilerge qatysty «bomj bolsa da ol AQSh-tyń azamaty, qoǵamymyzdyń múshesi» dep qaraıdy eken. Árıne, búkil Amerıka úshin jaýap bere almaımyn. Degenmen, jýrnalıstik orta olardy nazardan qaldyrmaýǵa tyrysady, halyqqa jıi úndeý jasaıdy. Ýnıversıtettegi tárbıelik jumystyń bir baǵyty osy úısizder. Ýnıversıtet degen soń, mektepte de dál osyndaı jumystar júretini túsinikti.
Bir qyzyǵy, qoǵamnyń osy ustanymynyń áseri ma bilmeım, álgi bomjdardyń kitap oqıtynyn jıi kóretinmin.
Adamǵa adam dep qarasań adamdyqty kóresiń, haıýan dep qarasań haıýandyqty kóredi ekensiń.
Elbasy rýhanı jańǵyrýymyz kerek dedi ǵoı, rýhanı damýdyń bir krıterııi osy bolsa kerek. Amerıkada bomjdar bizdegden kóp emes, olar tek jasyrmaıdy, ózderiniń azamaty sanaıdy, olar úshin uıalmaıdy, uıalýdy qajet dep sanamaıdy. Al bizde qalaı? Biz qonaq keledi dep, olardy bir vagonga tyǵyp aıdalaǵa aparyp tastaımyz, shetelden keletin meımandarǵa bizdiń elde bári kúshti, adamdardyń bári birdeı baqýatty etip kórsetkimiz keledi. Alaıda biz bulaı jasaý arqyly órkenıetti qoǵamǵa emes Soltústik Koreıa sekildi memleketke qattyraq uqsap ketemiz.
Problema barlyq elde bar, damyǵan elderdiń aıyrmashylyǵy sol, olar óz máselelerin moıyndaıdy jáne jasyrmaıdy, odan keıin baryp ony sheshýge tyrysady. Al biz, ókinishke qaraı, máseleni sheshpek túgil, moıyndaǵymyz kelmeıdi. Bomjdar da, kúzetshiler de, eden jýǵyshtar da elimizdiń azamattary, olardan uıalmaýymyz kerek, qolymyzdan kelse áńgimelesýimiz kerek. Nanymyzdy bólip bere almasaq ta, amandasyp, qalyńyz qalaı dep suraǵannan sizge eshnárse bolmaıdy, biraq álgi kisilerge ol óte mańyzdy bolýy múmkin. Jek kórmeıik, olar da adam balasy, sál meıirimdi bolaıyq.
P.S. Bul jazbany aqyl aıtý dep qabyldamańyzdar. Men ózimdi bárine kómektesip júretin meıirimdi adam sanamaımyn. Biraq kórgenim maǵan oı saldy, ózgeris qajet ekenin túsindim. Bul jazba birge ózgereıik degen shaqyrý ǵana.
Darhan Ómirbek,
jýrnalıst
Pikirler