Osydan bıraz uaqyt būryn Germaniiada qalyp ketken jazuşy Mäulekeş Qaibaldinnıŋ fotosuretı jaily habarlap edık (Mäulekeş Qaibaldinnıŋ fotosuretterı // https://adyrna.kz/post/73841).
Sol materialǧa arqau bolǧan Miunhende tūratyn qandasymyz Älihan Janaltai jıbergen fotosuretterdıŋ taǧy bıreuınde nemıs jerındegı qazaq emigranttary Qares Qanatbai, Däuletkerei Taǧyberlı jäne Abdolla Düsıpūly beinelengen eken.
«Älihan aǧamyz joldaǧan būl foto ülken bır fotosügıretten bır körınıs, fragment, – deidı osy oraida belgılı jazuşy, esseist, alaştanuşy Maqsat Täj-Mūrat. – Fotonyŋ tolyq nūsqasy bar, ony maǧan 2017 jyly küzde Miunhenge ädeiılep tūryp baryp, nemere atasy Qares Qanatbaidyŋ basyna topyraq salyp qaitqan oraldyq Serık Qanatbaev jıbergen bolatyn. Ol Janaltaidyŋ qolyndaǧy fotonyŋ üstınen basyp alypty. Älihan aǧamyzǧa osy jönınde habarlasqanymda, ol fotoda 1969 jyldyŋ 23 mamyrynda Miunhendegı Waldfriedhef atyndaǧy qabırstanda Mäulekeş Qaibaldindı jerleu sätı beinelengenın aitty.
Osy surettegı Däulet Taǧyberlı jaiynda az-maz habarymyz bar-dy. Soǧysta tūtqynǧa tüsıp, nemıs jaǧynda qyzmet etken. «Azattyq» radiosynyŋ «Türkıstan» redaksiiasy bölşektengende bölınıp şyqqan qazaq bölımın basqarǧan. Europa qazaqtary federasiiasynyŋ jetekşısı K.Kesidjidıŋ jazuynşa, Türkiiadan bıraz qazaq jıgıtı şaqyrylǧan, sonyŋ bırı – Hasen Oraltai. Däuletkerei asa ūltjandy kısı eken. Keiın AQŞ-qa ketıp, 1967 jyly sonda qaitys bolady, süiegın Miunhenge, joǧarydaǧy qabırstanǧa äkep qoiady.
«Älihan aǧamyz joldaǧan būl foto ülken bır fotosügıretten bır körınıs, fragment, – deidı osy oraida belgılı jazuşy, esseist, alaştanuşy Maqsat Täj-Mūrat. – Fotonyŋ tolyq nūsqasy bar, ony maǧan 2017 jyly küzde Miunhenge ädeiılep tūryp baryp, nemere atasy Qares Qanatbaidyŋ basyna topyraq salyp qaitqan oraldyq Serık Qanatbaev jıbergen bolatyn. Ol Janaltaidyŋ qolyndaǧy fotonyŋ üstınen basyp alypty. Älihan aǧamyzǧa osy jönınde habarlasqanymda, ol fotoda 1969 jyldyŋ 23 mamyrynda Miunhendegı Waldfriedhef atyndaǧy qabırstanda Mäulekeş Qaibaldindı jerleu sätı beinelengenın aitty.
Osy surettegı Däulet Taǧyberlı jaiynda az-maz habarymyz bar-dy. Soǧysta tūtqynǧa tüsıp, nemıs jaǧynda qyzmet etken. «Azattyq» radiosynyŋ «Türkıstan» redaksiiasy bölşektengende bölınıp şyqqan qazaq bölımın basqarǧan. Europa qazaqtary federasiiasynyŋ jetekşısı K.Kesidjidıŋ jazuynşa, Türkiiadan bıraz qazaq jıgıtı şaqyrylǧan, sonyŋ bırı – Hasen Oraltai. Däuletkerei asa ūltjandy kısı eken. Keiın AQŞ-qa ketıp, 1967 jyly sonda qaitys bolady, süiegın Miunhenge, joǧarydaǧy qabırstanǧa äkep qoiady.
Ūmytpasam, 2020 jylǧy küz ailarynyŋ bırınde maǧan Oraldan aqyn Ǧaisa-Ǧali Seitaq habarlasyp, sonyŋ aldynda Germaniiaǧa baryp kelgen marqūm Esenǧali Rauşanov Däuletkerei Taǧyberlin jaiynda derek-maǧlūmat ızdep jatqanyn aitty. Esekeŋnıŋ anyqtauynşa, Däulet aǧamyz Batys Qazaqstan oblysynyŋ Şyŋǧyrlau audanynyŋ tumasy eken, soǧystyŋ aldyŋǧy jyldary Jambyl jaǧynda qyzmet etıptı».Maqsat Täj-Mūrattyŋ osy äŋgımesınen keiın ıle-şala Däulet aǧamyzdyŋ soǧystaǧy jürıp ötken jolyn bılgımız keldı. Arhiv derekterınde Däuletkerei Taǧyberlinnıŋ 1916 jyly (endı bır derekte 1919 jyly) Batys Qazaqstan oblysynyŋ Şyŋǧyrlau audanynda tuǧany, 1941 jyldyŋ 31 qazanynda Reseidıŋ Orlov oblysy (endı bır derekte Chkalov oblysy) Eles audanynan äskeri qyzmetke alynǧany, alǧaşqyda aǧa leitenant, keiın kapitan şenın ielengenı, maidanda 41-gvardiialyq atqyştar polkınıŋ 14-gvardiialyq atqyştar diviziiasy qūramynda şaiqasqany körsetılıptı. Eŋ qyzyǧy, Däuletkereidıŋ 1943 jyldyŋ 27 jeltoqsanynda jau qolynan «qaza tauyp», Ukrainanyŋ Kirovogradsk oblysy Znamenskii audany Trepovka selosynda «jerlengenı» jazylypty. Tūtqynǧa tüskennen keiın Taǧyberlinnıŋ keiıngı ömırbaianyn osylai jobalap jaza salǧanǧa ūqsaidy. «Azattyq» radiosynyŋ qazaq bölımın qūrǧan, Qazaq elınıŋ täuelsızdıgı üşın küresken, 1987 jyly AQŞ-ta dünie salyp, süiegı Miunhende jerlengen arda azamat Däuletkerei Taŋbaiūly turaly aldaǧy uaqytta qaita qaiyrylamyz.
Serıkbol HASAN
