Tamaq adamnyń minezine, genofondyna áser etedi. Mysaly, syrt eldiń koka-kola, pepsı-kola jáne de fasfýdtarymen tamaqtansaq, genimiz jaqsarmaıdy. Buryndary shetelge barǵanymda «bul qandaı taǵam, bizdiń elde nege joq?» dep qyzyǵyp, ondaı ónimderdi jep kórgenim ras. Keıin onyń zııanyn bilgen soń, mundaı taǵamdarǵa jolamaıtyn boldym.
Jalpy, syrttan keletin ónimderdiń halyq densaýlyǵyna keltirer keseli óte kóp. Máselen, biz qymyz, shubat, qymyran, baýyrsaq, irimshik, et sııaqty ulttyq taǵamdarymyzdy jeýge tyıym salmaımyz. Sebebi onyń adam densaýlyǵyna paıdalylyǵy baıaǵyda-aq dáleldenip qoıǵan. Olardy tekserýden ótkizbeı-aq tutyna berýge bolady.
Al, energetıkalyq sýsynǵa túbegeıli qarsymyn. Onyń aǵzaǵa paıdasy bar degen pikirmen kelispeımin. Sebebi adamnyń ortalyq júıke júıesin belsendendirip, jumys isteý qabiletin arttyrýǵa baǵyttalǵan bul sýsyndardyń quramynda kofeın, taýrın sııaqty qospalar bar. Olardy belgili mólsherden kóp qoldansa, adamnyń energııasy nemese buryn baıqalmaǵan qandaı da bir aýrýy qozady. Qozýdyń áserinen adam álsireıdi. Ol birden baıqalmaǵanymen, ýaqyt óte kele turaqty tutynýshynyń densaýlyǵy kúrt nasharlaýy múmkin. Ónim adamǵa qosymsha qýat beredi deý – qate pikir. Aty «energetık» bolǵanymen, zaty oǵan saı emes. Kerisinshe, boıdaǵy bar energııany artyǵymen jumsap, túgelimen shyǵarady. Bylaısha aıtqanda, adamnyń energııasyn ózinen «qaryzǵa alady».
Densaýlyq saqtaý mamandarynyń málimdeýinshe energetıkalyq sýsyndardy júıeli túrde qoldaný júrek-qan tamyrlary júıesi qyzmetiniń buzylýyna, uıqysyzdyq dertine, adam aǵzasynyń ýaqytynan buryn álsireýine, qan qysymynyń kóterilýine ákelip soǵady. Ony júıkesi syr bergen, gıpertonııa, glaýkomamen aýyratyn adamdarǵa jáne aıaǵy aýyr áıelder men 18 jasqa deıingi jastarǵa qoldanýǵa bolmaıdy. Mundaı as-aýqatty syrt aınalyp júrgenimiz durys.
