QR Prezidentı syilyǧynyŋ laureaty, Memlekettık «Daryn» jastar syilyǧynyŋ iegerı, QR Mädeniet qairatkerı, filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Bolatbek Tölepbergennıŋ «Alaş joly» atty kıtaby jaryq kördı. Atalǧan kıtapta avtor Alaş qozǧalysy men Alaş ideiasy turaly paiymdaryn, iaǧni qazaq elınıŋ ūlttyq mūrat-müddesın qorǧau jolynda ömırge kelgen qoǧamdyq qūbylystarǧa bailanysty öz tūjyrymdaryn oqyrman nazaryna ūsynǧan. Alaş ideiasymen susyndaǧan atalǧan tuyndy HH ǧasyrdyŋ türlı kezeŋderındegı ūlt-azattyq qozǧalystar arasyndaǧy özara logikalyq bailanysty ūtymdy baiandauymen baǧaly.
Äsırese jastarymyzǧa qajettı tarihi tanymdyq tuyndy – «Alaş joly» kıtaby köpşılıktıŋ köŋılınen şyǧary anyq. Būl belgılı publisist, filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Bolatbek Tölepbergennıŋ ǧylymi ärı publisistikalyq eŋbegınde jalpy ötken ǧasyrdyŋ basyndaǧy būrq etıp köterılgen Alaş qozǧalysynyŋ evoliusiialyq damu ürdısı men onyŋ bügıngı künge berer taǧylymy tarazylanǧan. Jäne de «Alaş qairatkerlerı kımder?» degen sūraqqa jauap tabaryŋyz da anyq. Atap aitqanda, Alaş qozǧalysynyŋ köşın bastaǧan Ahmet Baitūrsynov, Älihan Bökeihanov jäne Mırjaqyp Dulatovtardan bastap, sol kezde endı ǧana aqyl toqtatqan jas tolqyn ızbasarlary da qamtylǧan. Avtor Alaş taqyrybyn jıtı saralauǧa tyrysqan. Zertteudıŋ bır tūsynda: «Būǧan qosa Alaş qozǧalysynyŋ nätijesınde paida bolǧan I Jalpyqazaq sezın Mūstafa Şoqai «ūly türkı halyqtarynyŋ myzǧymas bırlıgın körsetetın sahynaǧa ainaldy» dep baǧa beredı» deitını bar. Halyq qamy men el bırlıgı üşın, ädılettılık pen jasampazdyq üşın arpalysqan Älihan Bökeihanov, Ahmet Baitūrsynov, Mūstafa Şoqai, Mırjaqyp Dulatovtardai jaisaŋdarymyzdyŋ közdegen maqsat-mūrattary da, ideialary da ıştei astasyp jatqandyǧyn körsetedı. Küllı qazaqtyŋ, barşa türkı älemınıŋ tūtastyǧyn armandaǧan Mūstafa Şoqai qalai degende de öz zamandastarymen qanattas edı. Endı kıtaptyŋ qūrylymyna az-kem toqtalsaq. Tört taraudan tūratyn eŋbektıŋ «Alaş qozǧalysy häm Alaş ideiasy» dep atalatyn bırınşı tarauynda taqyryp ǧylymi-publisistikalyq tūrǧydan taldanady. Ondaǧy «Qazaqtyŋ saiasi pıkırınıŋ tarihy –qazaq jastarynyŋ tarihy...» dep atalatyn bırınşı bölımınde Alaş qozǧalysy tarihi tūrǧydan tarazylansa, «Alaş ideiasy: Qandai ideia?» dep atalatyn ekınşı bölımde Alaş ideiasy filosofiialyq tūrǧydan zerdelenedı. Al «Alaş orda» Ükımetınıŋ müşelerı, Alaş arystary, Alaşşyl jastar atty ekınşı tarauda Alaş qairatkerlerınıŋ ömırbaianyna jeke-jeke toqtalady. «Alaşqa qyzmet» atty üşınşı tarauda avtor taqyrypqa sai Alaş mäselesınde atqarǧan naqty ısterınen habar beretın jobalardy, qūjattardy, hattardy t.b. toptastyrǧan. Būdan avtordyŋ tek atalǧan taqyrypta tek zertteuşı ǧana emes, Alaş mäselesınıŋ naǧyz bılgırı ärı nasihattauşysy ekenın aŋǧartady. Jäne de «Ūltym dep soqqan jürekter» dep atalatyn soŋǧy tarauda avtor keşegı Alaş qairatkerlerınıŋ ızbasarlary ıspettı bügıngı ūlt ısıne bei-jai qarai almaityn aǧalary turaly maqalalaryn ūsynǧan. «Ūltqa qyzmet etu – ūly ıs» ekenın Alaş qairatkerlerınıŋ ūlt üşın atqarǧan qyzmetın belgılı publisist, filosofiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Bolatbek Tölepbergennıŋ «Alaş joly» atty kıtabynan qarap otyryp anyq közımız jetedı. Būl eŋbekten Alaş qozǧalysyn, Alaş orda ükımetınıŋ qyzmetın bılsem, zerdelesem, toqysam, üirensem degen közıqaraqtyǧa, äsırese jastarǧa alar ǧibrat jetıp artylady. Kitap Alaş qozǧalysy men Alaş avtonomiiasyna 100 jyl toluyna arnalyp şyǧarylyp otyr. Myŋ dana taralymmen jaryq körgen atalǧan kıtap Alaş qairatkerlerınıŋ suretterımen bezendırılgen. Eŋbek Alaş ideiasyna qyzyǧuşylyq tanytqan barşa oqyrmanǧa, jastarǧa, joǧary oqu oryndarynyŋ studentterıne arnalǧan.
Tolyǧyraq: https://egemen.kz
