- Qaiyrly kün Zainudin. Sız Auǧanstannan Qazaqstanǧa kelgen qazaq azamaty ekensız. Qazaqstanǧa qaşan keldıŋız? Azamattyq aldyŋyz ba? Qazır qaida ömır sürıp jatyrsyz jäne nemen ainalysasyz?
- Qaiyrly kün. Menıŋ esımım Nazar Zainudin bolady. Auǧanstannan kelgen qazaq azamatymyn. 1997 jyly Auǧanstanda ömır esıgın aştym. 2019 jyldyŋ 28-qaraşasynda Qazaqstanǧa keldım. "Vid na jitelstvo" aldym. Qazırgı uaqytta Türkıstan oblysy, Türkıstan qalasynda tuys äpkemnıŋ üiıne propiskaǧa tūrdym. Qoldan kelgenşe qara jūmys jasap jürmın.
- Äuletterıŋız Auǧanstanǧa qaşan qonys audarǧan? Qai uaqytta? Qazaq tılın Auǧanstandaǧy jaqyndaryŋyz qoldana ma?
- Būl qazaq ne körmedı deisız, bızdıŋ qazaqtyŋ naqty köş tarihymen tolyq tanys emespın, bıraq bızdıŋ ru ökılderı 1900 jylǧa deiın ata qonystarynan aua köşkendıgın estıgenmın. Iаǧni bızdıŋ Esentemır ruynan ekı jüzden asa üi Auǧanstanǧa barǧandyǧy aitylady. Menıŋ naqty bıletınım atamyz Nazar üş aǧaiyndy bolǧan, Nazar (Şoraq baba), Oraz jäne Şeraly. Şeralydan jiender taraǧan, bügınde Qazaqstanda tūrady. Oraz atamyzdyŋ ūrpaqtary da Türkıstanda önıp-ösıp jatyr. Endı Nazardan (Şoraq babadan) menıŋ äkem Mamadulla. Bızder Qazaqtyŋ Kışı jüzıgıŋ ışındegı Baiūly-Esentemır ruynan bolamyz. Onyŋ ışınde Taǧaşydan taraityn Äjımbetımız. Naǧaşym da Kışı jüz, alty ata älım ışınde Ketelerden bolady. Kezınde är türlı sebeptermen ūly köşten qalyp qoiǧanbyz. Ol kezde men jas bala edım. Odan keiın eseigen soŋ tuystarymdy ızdei bastadym. Aqyry Qazaqstanǧa qalai bolǧanda da baru kerek dep şeştım. Al tılge keletın bolsaq, ülken kısıler qazaqşany taza söileidı, ärı bızdı de qadaǧalap otyrady. Şyndyǧy kerek qazaqtyŋ köpşılıgı köşıp ketkesın ainaladaǧy körşı-qolaŋnyŋ tūrmys-salty, tılı de äserın qaldyrǧan. Ol jaǧy barşaŋyzǧa tüsınıktı bolar dep oilaimyn.
- Auǧanstanda jaqyndaryŋyz qai öŋırde tūrady?
- Auǧanstanda jaqyndarym bar. Şeşem, äpkem, aǧa-ınılerım jäne tuǧan naǧaşym tūrady. Olar Auǧanstan memleketınıŋ, Mazari-Şarif aimaǧyndaǧy Saidabat degen auylda tūryp jatyr. Aǧam Nazarūly Abdulqadır, Inım Nazarūly Jūmahan, Inım Nazarūly Amidulla, Apkem Nazarqyzy Sima, Anam Şahzadaqyzy Rozagül, Naǧaşym Şahzadaūly Abdulşükır jäne basqa tuystarym sol aimaqta. Naǧaşym Kete ruynan, onyŋ ışınde Nūrymbetsary.
- Auǧanstandy “Taliban» sodyrlary tolyq jaulap aldy. Qazır jaqyndaryŋyzdyŋ jaǧdaiy qandai? Qazaqstanǧa köşıp keludı oilaidy ma?
- Dūrys aitasyz, saiasattyŋ tübıne jetken kım bar. Ol jaqta qalǧan tuystarym üşın qatty uaiymdap jürmın. Auǧanstannyŋ jalpy jaǧdaiy belgılı. Qatty qinalyp qalǧandaryn sezemın. Kündelıktı tırşılıkterı şektelıp qalǧandyǧy anyq. Barlyq keleŋsız jailardy kütuge bolady. Negızınde menıŋ öz elıme kelgendegı maqsatym janūiamyzdy tūtas köşırıp alu üşın mümkındıkter qarastyru bolatyn. Ökınışke qarai menıŋ elge kelgendegı jyldarym tūtas qūjat aluǧa saryp bolǧan eken. Sonyŋ özınde azamattyq emes (azamattyqqa tapsyryp edım) yqtiiar hatpen şektelıp otyrmyn. Menıŋ dertım öz ışımde. Eger 2019 jyldarda bıreu menen «tuystaryŋdy Qazaqstanǧa aldyruǧa ne kedergı? Ükımet arqyly aldyrtyp, bereiık!» degende mūndai sūmdyq künderge duşar bolmas edık. Özım jergılıktı jauaptylarǧa qalyp qoiǧan tuystarym turaly tılım jetkenşe aityp kördım, bıraq ne ısteu kerektıgın bılmegesın be, tüsındıre almadym dep oilaimyn, eşqandai jauap ala almadym. Tıptı bır retınde "Otandastar" degen qorǧa habarlasyp, jan syrymdy aityp, tuystarym turaly habarlaǧym keldı, ökınışke qarai tyŋdar qūlaq tabylmady. İia, Qazaqstanǧa köşıp kelıp, tuystarynyŋ arasynda boluǧa ne jetsın ärine. Sondyqtan köştıŋ sätı tüsse, köşudı oilap, buynyp-tüiınıp otyr.
- Elımızdıŋ syrtqy ıster ministrlıgınen qandai kömek kütesız?
- Ministrlık ökılderınen tuystarymnyŋ Qazaqstanǧa köşuıne kömek qolyn sozsa dep ötınemın. Auǧanstandaǧy jaǧdaidy körıp, bılıp otyrsyzdar. Erteŋgı künge degen senım joq. Är kün üreimen atyp, är tün alaŋdaumen ötıp jatyr. Oq pen ottyŋ arasynda qalǧan jaqyndarymdy oilaimyn. Tarihi otanymyzǧa qaityp keluıne järdemdesulerıŋızdı sūraimyn.
- Auǧanstandy “Taliban» sodyrlary tolyq jaulap aldy. Qazır jaqyndaryŋyzdyŋ jaǧdaiy qandai? Qazaqstanǧa köşıp keludı oilaidy ma?
- Dūrys aitasyz, saiasattyŋ tübıne jetken kım bar. Ol jaqta qalǧan tuystarym üşın qatty uaiymdap jürmın. Auǧanstannyŋ jalpy jaǧdaiy belgılı. Qatty qinalyp qalǧandaryn sezemın. Kündelıktı tırşılıkterı şektelıp qalǧandyǧy anyq. Barlyq keleŋsız jailardy kütuge bolady. Negızınde menıŋ öz elıme kelgendegı maqsatym janūiamyzdy tūtas köşırıp alu üşın mümkındıkter qarastyru bolatyn. Ökınışke qarai menıŋ elge kelgendegı jyldarym tūtas qūjat aluǧa saryp bolǧan eken. Sonyŋ özınde azamattyq emes (azamattyqqa tapsyryp edım) yqtiiar hatpen şektelıp otyrmyn. Menıŋ dertım öz ışımde. Eger 2019 jyldarda bıreu menen «tuystaryŋdy Qazaqstanǧa aldyruǧa ne kedergı? Ükımet arqyly aldyrtyp, bereiık!» degende mūndai sūmdyq künderge duşar bolmas edık. Özım jergılıktı jauaptylarǧa qalyp qoiǧan tuystarym turaly tılım jetkenşe aityp kördım, bıraq ne ısteu kerektıgın bılmegesın be, tüsındıre almadym dep oilaimyn, eşqandai jauap ala almadym. Tıptı bır retınde "Otandastar" degen qorǧa habarlasyp, jan syrymdy aityp, tuystarym turaly habarlaǧym keldı, ökınışke qarai tyŋdar qūlaq tabylmady. İia, Qazaqstanǧa köşıp kelıp, tuystarynyŋ arasynda boluǧa ne jetsın ärine. Sondyqtan köştıŋ sätı tüsse, köşudı oilap, buynyp-tüiınıp otyr.
- Elımızdıŋ syrtqy ıster ministrlıgınen qandai kömek kütesız?
- Ministrlık ökılderınen tuystarymnyŋ Qazaqstanǧa köşuıne kömek qolyn sozsa dep ötınemın. Auǧanstandaǧy jaǧdaidy körıp, bılıp otyrsyzdar. Erteŋgı künge degen senım joq. Är kün üreimen atyp, är tün alaŋdaumen ötıp jatyr. Oq pen ottyŋ arasynda qalǧan jaqyndarymdy oilaimyn. Tarihi otanymyzǧa qaityp keluıne järdemdesulerıŋızdı sūraimyn.
Sūhbattasqan Ashat QASENǦALİ,
"Adyrna" ūlttyq portaly
