Qys keldi degenshe, elge álek keldi de. Jylytý maýsymyna daıyndyq esigimizdi kúz qaqqannan bastalady. Jyl saıyn qaıtalanatyn osy bir proess barysynda jasalyp jatqan jumystar men jiberiletin qatelikter de az emes. Jalǵyz Almaty oblysynyń ózinde jylytý maýsymyn oıdaǵydaı atqarý úshin 13.7 mlrd teńge qarastyryldy dep habarlaıdy Egemen.kz. Onyń ishinde 3.3 mlrd teńge jylytý nysandaryn jóndeýge, 10.4 mlrd teńge qajetti otyn satyp alýǵa bólingen. Odan bólek kómir tutynatyn turǵyndarǵa 202.5 tonna kómir satylsa, 94.1 tonna kómir qoımalarda saqtaýly turǵan kórinedi.
Al mınıstrliktiń aıtýynsha aldyńǵy jylǵy jylytý maýsymy turaqty rejımde ótken kórinedi. Alaıda tabıǵı qubylystar saldarynan elektr berý jelileri syr bere bastaǵan. Jylytý maýsymynda jylýmen jabdyqtaý kásiporyndarynyń jergilikti ákimdik bekitken temperatýralyq kesteni saqtamaýyna qatysty 44 jaǵdaı tirkelgen eken. Mınıstrliktiń aıtýynsha jylytý maýsymyn ótkizý kezindegi eń basty másele otyn úshin eleýli mólsherdegi kredıtorlyq bereshek eken. Mınıstrliktiń aıtýynsha jylytý maýsymyn ótkizý kezindegi eń basty másele otyn úshin eleýli mólsherdegi kredıtorlyq bereshek eken. 2020 jylǵy derekterge sáıkes energııa óndirýshi uıymdardyń «QazTransAımaq» AQ aldyndaǵy qaryzy 667 mln teńgeni quraıdy. 2019 jyly 7 mlrd 481 mln-dy quraǵan kórinedi. Al «Bogatyr-Kómir» JShS aldyndaǵy 2020 jylǵy bereshegi 1 mlrd teńgege jýyq.
Osy 2020 jylǵy jylytý maýsymyna júrgizilgen monıtorıng barysynda keı óńirlerde nazar aýdarýǵa turarlyq máseleniń bar ekenin kórdik.
Batys Qazaqstan oblysynda naryq sýbektileri arasynda bereshekti tólemeý jáne jınaqtaý boıynsha problemalar bar.
Al Qaraǵandy oblysynda bolsa, «ArselorMıttal Temirtaý» akıonerlik qoǵamnyń ekinshi jylý elektr ortalyǵy qazandyqtarynyń jıi isten shyǵýy saldarynan Temirtaý qalasy turǵyndarynda jylý energııasynyń tapshylyǵy oryn aldy. Al jóndeýge bólingen qarajat qazandyqtyń appatyq jaǵdaıyn tómendete almady. Ekinshi jylý elektr ortalyǵynyń negizgi jabdyǵynyń ortasha tozý kórsetkishi 77%. Jylytý maýsymynda bes qazan jumys istep, bir qazan rezervte bolýy tıis. Jylý qýatynyń tómendeýi saldarynan Temirtaý qalasynyń turǵyndarynda Jylytý maýsymynda bes qazan jumys istep, bir qazan rezervte bolýy tıis. Jylý qýatynyń tómendeýi saldarynan Temirtaý qalasynyń turǵyndaryn 2 táýlik boıy jylýsyz otyrǵan. Osy faktiler negizinde Atomdyq jáne energetıkalyq qadaǵalaý men baqylaý komıtetiniń jergilikti deportamenti 2020 jyldyń 10 naýryz ben 25 naýryz aralyǵynda atalǵan kásiporynda tekserý jumystaryn júrgizgen bolatyn. Nátıjesinde birneshe talaptardyń buzylǵany anyqtaldy.
Al Petropavlda maýsym bastalar aldyn jylý berý kezinde birshama qıyndyqtar týyndaǵyn. Jylý berý 15 qyrkúıekte bastalǵanymen 40-qa jýyq mekemelerge aıǵa jýyq ýaqyt jylý berilmegen. Olardyń qatarynda turǵyn úıler de bolǵan eken.
Túrkistan oblysyndaǵy «Kentaýservıs» memlekettik kommýnaldyq kásiporynynda jóndeý jumystaryn qarjylandyrý jáne otyn satyp alýǵa baılanysty problemalar bar. Jóndeý jumystaryna bólinýi tıis jalpy somma 1 mlrd 980 mln teńge, al bıylǵy jylǵy jylytý maýsymyn oıdaǵydaı atqarý úshin 1 mlrd 273 mln teńge kerek.
Negizgi jóndeý kestesine sáıkes 2021 jyly 8 energoblokty, 48 qazandy, 49 trýbınany jóndeý josparlanǵan. Ártúrli kezeńderde 4 energoblokta, 13 trýbınada, 15 qazanda jóndeý jumystary júrgizilýde. Jóndeý jumystary 4 qazanda aıaqtalady dep josparlanǵan.
2020-2021 jylǵy jylytý maýsymyn ótkizý qortyndysy boıynsha atqarylýy tıis jumystar:
1. Elektr stanııalarynda, elektr jelilerinde jóndeý jumystaryn júrgizý;
2. Otyn jetkizýshiler aldyndaǵy bereshekti azaıtý;
3. Tutynýshylardyń kommýnaldyq qyzmetterdi jetkizýshiler aldyndaǵy debıtorlyq bereshegin azaıtý;
4. Áleýmettik mekemeler men nysandardy daıyndaý;
5. Jylytý maýsymynda anyqtalǵan kemshilikterdi joıý úshin qosymsha jumystar qarastyrý.
Qazirdiń ózinde Almaty oblysy men Semeı sekildi qalalar jylytý maýsymyna daıyndyqty bastap ketken kórinedi. Jergilikti ákimdikter jóndeý jumystary júrgizilip, saqadaı saı otqandaryn jetkizdi.
Al kómir jetispeýshiligi sońǵy jyldary jıi oryn alyp júr. Bireýler kómir tasıtyn vagon joq dep aqtalsa, biri aýa raıyna jaýyp baǵany sharyqtatyp jatady. Qazir Qaraǵandyda kómir tonnasy shamamen 7000-8000 tg, al Ońtústik óńirlerde 13-14000 tg-den. Qys túskende bul baǵa 18-20000 tg-ge deıin jetedi.
Jyl saıyn osy jylytý maýsymy kezinde qaıǵyly oqıǵalar jıilep ketedi. 2020 jyly jylytý maýsymy bastalǵannan jeltoqsan aıyna deıingi az ǵana aralyqta tek Elordamyzdyń ózinde 570 órt oqıǵasy tirkelip, 18 adam órtten qaza tapqan eken. Tilsiz jaýdyń órshýi ásirese qarapaıym peshterdi qoldanatyn jer úılerde kóp kezdesedi. Turǵyndar qarapaıym qaýipsizdik erejelerinen habarsyz, peshter talaptarǵa saı salynbaı jatady. Al Shymkent qalasynda bolsa, atalǵan jyly 10 adam ıisten ýlanyp kóz jumǵan kórinedi. 2019 jyly Nur-Sultan qalasynda qaza bolǵan bes balanyń qazasy áli kúnge esimizden kete qoıǵan joq. Mundaı qaıǵyly oqıǵalardyń qaıta oryn almaýy úshin qaýipsizdik erejelerin oryndaý mańyzdy. Saqtyqta qorlyq joq!
Áblázimova Marjan
