Zaŋ jüzınde QR «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋynyŋ 75 babynda jazylǧandai, QR är azamatyna tiesılı 10-15 sotyq jer ne äleumettık jaǧdaiymen retteletın päter alu qūqyǧy eskerılmeitın körınedı.
Älı 2013 jyldan berı eks-prezident N. Ä. Nazarbaevtyŋ joldauyndaǧy «Qoljetımdı baspana – 2020» baǧdarlamasy boiynşa 2012 jyldyŋ qaŋtar-qyrküiek ailarynda qarjylandyrudyŋ barlyq közderı arqyly 281,6 milliard teŋge investisiia tartylyp, 6,6 mln. şarşy metr tūrǧyn üi salynuy tiıs bolatyn jäne ol jyly alǧaşqy 1573 päter salynyp, paidalanuǧa berıldı. Sol jyly taǧy 6000 päter qūrylys üstınde edı. Joldauda aitylǧandai, sätın salsa, 2020 jylǧa deiın 49 myŋ päter qūrylysy aiaqtalyp, qoldanuǧa berıluı kerektın. Alaida päterler tegın berıledı degen söz bolǧan joq. Joldaudaǧy mındetterdı tolyǧymen oryndau üşın ūzaq merzımge jalǧa beru, odan keiın satyp aludyŋ ekı türlı jolyn qarastyru kerek ekenı aityldy. Ärine, üidı tek qarajaty barlar ǧana jaldai alady. Bıraq tūrǧyn üige tızımge tūryp qoiǧan adamdardyŋ qolyna bır şarşy metr de timedı. Bızdıŋ elımızde 2017 j. körsetkışterı boiynşa baspanaǧa mūqtaj 2 mln 300 myŋ adam resmi türde tırkelgen eken, al tırkelmegenderı odan da köp. 2017 jyly olardyŋ Astanadaǧy sany da 100 myŋǧa juyqtap qalypty. Al tūrǧyn üi alu kezegınde bas qalamyzda 40 myŋ otbasy tūr desedı. «Kazjilstroi-Kooperasiia» kooperativı mektepter men auruhanalarda ötkızgen äleumettık zertteu boiynşa qyzmetkerlerdıŋ 65-70%-y jaldamaly päterlerde tūratyny anyqtaldy. Būl ūrpaǧymyzdyŋ bılımı men densaulyǧyna jauap beretın mūǧalımder men därıgerlerdıŋ üşten ekısı üisız-küisız jür degen söz. Olardyŋ küiı jūmys sapasyn tömendetetını aidan anyq. Üisız jürgen jas otaulardyŋ jaǧdailary tıptı auyr. Ädette būlar erınıŋ bır jalaqysyna ömır süredı. Ol tabystyŋ jartysyn «balasynyŋ auzynan jyryp» päter jalyna töleidı. Endeşe jas janūia balalarymen mölşerı 40-75 myŋ bolatyn jarty ailyqqa ömır sürıp, balalaryn tärbielep, oqytu ne päter jalyn töleu şeşımınıŋ ekı ortasynda qalyp otyr.
«Nūrly jer» baǧdarlamasy boiynşa jas otbasylardy tūrǧyn üimen qamtamasyz etu kerek edı. Alaida «Nūrly jer» baǧdarlamasynyŋ maqsaty boiynşa köppäterlı üiler qūrylysy men jeke tūrǧyn üi qūrylysyn damytu aiasynda halyqty qoljetımdı baspanamen qamtamasyz etu bolǧanmen, mūnda da kezekte tūrǧandar şegerılıp, üi alu jaǧdaiyn qarajaty barlar üşın ǧana yŋǧailastyrǧan eken. Resmi derekter boiynşa 7 jylda osy sanaqtan artyq adam pätermen qamtamasyz etılgenı eş jerde jariialanbady. Q-J. Kemelūly Toqaevtyŋ 2021 jylǧy joldauynda «Baspana hit» jäne «7-20-25» siiaqty tūrǧyn üi baǧdarlamalarynyŋ merzımı taiau arada aiaqtalatyny aitylǧan, bıraq halyqta qūrylys jūmystarynyŋ da uaqytyly aiaqtalǧanyna kümän bar. Sebebı m.alashainasy.kz aqparattyq agenttıgı «Oralǧa qarasty Zaşaǧan kentındegı jaŋa şaǧyn audanda 2020 jylǧa deiın qūny 35 mlrd. teŋge tūratyn jalpy alaŋy 280 myŋ şarşy metr 40-tan astam tūrǧyn üidı salyp bıtıru közdelude – dep habarlaǧan bolatyn. Mūnda memlekettık baǧdarlamalarǧa säikes 10,6 mlrd. teŋgege jalpy alaŋy 90 myŋ şarşy metr 14 üi ıske qosylu josparlanǧan edı. Alaşainanyŋ paiymdauynşa, būd rekordtyq körsetkış deuge bolady. Sonyŋ ışınde «Nūrly jer» baǧdarlamasyna säikes 9 üi salynyp, 1004 päter kezekte tūrǧandarǧa berılu közdeldı. Barlyǧy 1562 päter 5 myŋnan astam qala tūrǧynyn baspanamen qamtymaq bolatyn. Alaida būl maqala 2016 jyldyŋ 14 aqpanynda şyqty, al Zaşaǧan kentınde Mäjılısmenderdıŋ esebı boiynşa 2019 jyly jalpy, Oral-Saratov trassasy boiynda bekıtılgen qūjatqa säikes 9 üi salu josparǧa endı jäne sol jyly 7-nıŋ qūrylys jūmysy bastalǧan bolatyn. Eger 3 jylda älı tek 9 qabatty 9 üidıŋ ǧana mäselesı qarastyrylyp jatqan bolsa, onda 40 myŋnan astam üidı 2020 jylǧa deiın qalai bıtırmek edı, degen oryndy sūraq tuyndaidy.
Bügıngı taŋda primerministr.kz resmi aqparattyq resursynyŋ habarlauynşa, QR prezidentı Q-J. Toqaev naryqtyq ipoteka stavkasy älı de joǧary jäne jūrttyŋ bärıne bırdei qoljetımdı emes ekenın aitty. Osyǧan orai, bıryŋǧai tūrǧyn üi baǧdarlamasy äzırlenetın bolady.
- Ūlttyq damu institutyna ainalatyn «Otbasy bankı» onyŋ äkımşısı bolyp belgılenedı. Bank aldynda «bır tereze qaǧidaty» boiynşa esep jürgızıp, azamattarǧa tūrǧyn üi bölu mındetı tūr – dedı ol.
Qasym-Jomart Kemelūly būǧan deiın zeinetaqy jinaǧyn merzımınen būryn paidalanu turaly bastamanyŋ oŋ äserı turaly aitty. Sondai-aq, būl adamdardyŋ jūmys beruşılerden öz eŋbekaqysyn aşyq türde talap etuıne mümkındık berdı. Zeinetaqy jinaǧynyŋ artyq mölşerın tūrǧyn-üi satyp alu maqsatynda «Otbasy bankındegı» esepşotqa audaru kerek degen ūsynys berdı.
- Sonymen qatar, būl qadam jūrttyŋ qarajat jinaudy jäne ony sauatty jūmsaudy daǧdyǧa ainaldyruyna mümkındık beredı – dedı prezident.
Äzırge tūrǧyn-üi aludy jeŋıldetudıŋ joly osy ǧana, endı būl baǧdarlamanyŋ nätijesı de tek uaqyt enşısınde.
Ramazan Esmaǧambet
