Aut söilegış auyt qandastardy qoldap jür me, qorlap jür me? Kezınde tıldı satqan auyt endı tılge qamqor bola ala ma? Qazaq tılın qorǧauşy deputat nege Parlamentten ketuı kerek?
Auyt Mūqibek degen “qatyramyn” dep qandastarynyŋ qanyn ışıp jürgen, atyn estıse aǧaiyndary älı zar qaǧatyn bır “qairatker” “Aq jol” partiiasyna tas laqtyrypty. Bıraq üişıgın jauyp alyp ürıptı. Syrtqa şyqsa sybaǧasyn beretınder köp bolǧasyn solai etken boluy kerek, feisbuk paraqşasy özın jaqtaityndarǧa ǧana aşyp qoiǧan, syrtqa körınbeidı…
Keşegı Körnekı aqparatqa bailanysty zaŋ jobasyna käsıptık nysandarda Tıl zaŋyn qadaǧalau funksiiasyn ūsynǧan Qazybek İsa oǧan qarsy Ükımettıŋ qooytyndysyn dauysqa salǧanda jalǧyz özı qarsy şyǧyp, qazaq tılın qoldaǧan edı. Sony estıp alǧan Auekeŋ esegınen auyp jatqanyna qaramai esıp-esıp äŋgıme aitypty…
“Aq joldyŋ” basqa deputattary qaida deidı aldymen jaǧdaidy bılıp almai. Keşe dauys berılgen zaŋ jobasynyŋ jūmys tobynda "Aq jol" fraksiiasynan tek Qazybek İsa ǧana bolǧanymen şaruasy joq.
Qazybek İsanyŋ aituynşa: “Jalpy, Körnekı aqparat turaly zaŋ jobasynda köptegen jetıstıkter bar.
Sauda nüktelerı men meiramhana-kafelerde, käsıpkerlık nysandarda memlekettık tılde jazudy mındetteu, memlekettık emes ūiymdarda maŋdaişalar men blankılerde atauyn memlekettık tılde, qajet bolsa ǧana özge tılde jazu, köşe men jol ataularynda tek qazaqşa jazu jäne tb ūtymdy baptar bar”-deidı.
Soǧan qaramai, “Būl bır ūsynysy ötpegennen keiın Qazybek İsa, tıptı, “Aq jol” fraksiiasy tügel özderı parlamenttı tastap ketuı kerek. Äitpese olardyŋ oppozisiia ekenıne senbeimız”-degen maǧynada soǧ-e-e-p otyr Auekeŋ.
Oǧan Qazybek İsanyŋ:
“Rahmet Auyt Mūqibek bauyrym! Bıraq ükımet ümıttenbei-aq qoisyn! Men deputattyq bastamaşylyq qūqymdy paidalanyp, Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldatpai eşqaida ketpeimın. Öitkenı, qazaq tılı turaly zaŋ qabyldatu- qazaqtyŋ maǧan artqan amanaty! Qazırgı osy Körnekı aqparat turaly zaŋnyŋ özıne negızgı bapty engıze almasaq ta, qazaq tılınıŋ ūpaiyn arttyratyn qanşama jetıstıgı bar baptar engızdık. Sūltan Bek bauyrym dūrys jazǧandai, men ketsem qazaq tılınıŋ jaulary qatty quanady. Al men qazaqtyŋ jaularyn quandyrǧym kelmeidı, quardyrǧym keledı!”-degen jauaby şyqqanyna da qaraityn türı joq.Bıraq qanşa üişıgınıŋ auzyn tanystaryna ǧana aşyp qoisa da, solardyŋ özı Auyttyŋ sazaiyn berıp jatyr eken…
Gulnar Anasheva degen qyz: “Tılge janaşyrlyǧyŋyzdan ba, älde ozǧanǧa körealmauşylyǧyŋyzdan ba bılmeimın, şeşılıp bolmai jatqan jaǧdaiǧa öz keŋesıŋızdı berıpsız. "Aqyl aitsaŋ, maqūl ait" degenı taǧy bar. "Aq Joldyŋ" batyl qadamdaryn atap tūryp, "laiyq emessıŋ, ket" degenıŋız üilespei qaldy. İttıŋ auzy tidı eken dep, dariianyŋ suy aramdanbas. "Aq Joldyŋ" da, Qazybek aǧamyzdyŋ da osy kezge deiın ıstegen jaqsylyqtary, oppozisiialyq ūstanymy — ol fakt. Ony terıske şyǧaratyndai söilem tügıl, jalpy oidy kezdestırmedım jazbadan”-dep sıleitıp salypty. Al Tomiris Nūrtazina : “Taqyryp pen post bır-bırıne üilespeidı. Negızı byljyraǧan jazba. Taqyryp aiqailap tūrǧanǧa soŋyna deiın oqyp edım. Uaqytym tekke ketıptı. Negızı Qazybek İsany deputattyqtan ketırudı közdegen toptyŋ soiyly dep bılemın. Ūlt sözın söilep jürgen ūldy būlai jarǧa itergenşe, qoldau körsetu kerek»,-dep aǧasyna aqyl aitypty. Onda ony tüsınetın mi bolsa deŋız.İä,oǧan tek bır sättık haip bolsa boldy! Haip quamyn dep maiyp bop ketetınımen şaruasy joq… Memlekettık tıldı qoldap dauys bergen jalǧyz deputat Qazybek İsany Mäjılısten ketuı kerek dep jazǧan adam da bar ekenı turaly taŋerteŋ ǧana post jazyp em, Memlekettık syilyq alǧan marǧasqalar, elge tanymal ziialy qauym ökılderı, qoǧam qairatkerlerı, tıl janaşyrlary barlyǧy bır auyzdan öre türegelıp, sazaiyn berıp, bır saǧattyŋ ışınde älgı postymyz hit bop kettı. Halyqtyŋ qoldauy ǧoi! "Būnyŋ şyn mänınde kım ekenın äşkerelep jazamyz" dep sol postqa koment jazyp em, Auekeŋnıŋ jany şyǧyp ketken sekıldı. Osyǧan deiın ömırı ızdemegen, pıkır jazbaǧan Auyt qasqa aiaq astynan maǧan äleumettık jelıde dostyq ūsynyp, jekeme "Telefon nömırıŋızdı berıŋızşı" dep syzylyp hat jazyp, sız-bız emes, şyj-byj boldy. Tıptı baiaǧyda memlekettık tıl men Qazybek İsanyŋ Ūlttyq keŋestegı äigılı sözın qoldap aitqan pıkırın komment etıp salyp, özın aqtaǧysy keldı. Ol pıkırın de bız "qualap" jürıp alǧan edık. "Memlekettık tılge qoldau körsetıŋız" dep "Qazaq ünıne" sūrap jürıp jariialap ek. Söitıp sūraumen ǧana "tıl janaşyry" bolǧan Aukeŋnıŋ türı mynau. “NŪR OTANǦA” ARANDATUŞY KEREK PE? Özınşe “oralmandardyŋ qūqyn qorǧauşy” atyn ielenıp jürgen būl nemeŋ qūqyqtan qūq etpeidı eken ǧoi. “Aq jol” partiiasy alaiaq pa” dep taqyr jerge taqyryp qoiǧanyn qaitersıŋ sauatsyzdyŋ. Özı taǧy partiianyŋ batyl ısterın salbyraǧan auzynyŋ suy qūryp maqtap otyr. “Alaiaq” dep jeke adamǧa aitylatynyn, tūtas zaŋdy tūlǧaǧa, partiiaǧa ondai aiyptau aitu -naǧyz sauatsyzdyq ekenın mektep balasy da bıledı. Aitpaqşy, būl Auekeŋ “Nūr otan” partiiasy qoǧamdyq qabyldau bölımınde konsultant bolyp ısteidı. Al endı partiia basşylary bır bırımen pıkır talastyruy bola beredı. Al bır partiianyŋ keŋsesısınıŋ esıgınde otyrǧan keŋesşı ekınşı bır tūtas parlamenttık partiia turaly eşqandai negızsız “alaiaq” dep auyr aiyp taǧyp, jala jabu - qylmystyq ıs bolǧany bylai tūrsyn, eşqandai partiialyq etikaǧa jatpaidy. “Nūr otan” partiiasynyŋ töraǧasy Elbasymyz, Tūŋǧyş Prezident Nūrsūltan Nazarbaev. “Aq jol” partiiasy özıne jabylǧan jalany jauapsyz qaldyrmaityny, asyryp jauap beretını belgılı. Sonda saiasi sauatsyz Auyt Elbasynyŋ partiiasyn ūiatqa qaldyryp, arandatyp otyrǧan joq pa?!. Būǧan “Nūr otan” partiiasy basşylary “taŋ atqannan keşke deiın bızdı maqtap, jaǧympazdanyp jür ǧoi” dep, Auyttyŋ “qatyrdym, riza boluda” dep elge aityp jürgenındei mäz bolyp qoia salmai, tiıstı şara qoldanuy qajet. Parlamentte on jyldai fraksiiasy dürıldep tūrǧan, bırer ūsynysy ötpese, jüzdegen ūsynysy ötıp, el igılıgıne paidalanyp (Auyt myrza da paidalanuda) jürgen “Aq jol” partiiasyna parlamenttı tastap ketıŋder dep “aqyl” aitady “saiasatker” Auyt. Kez kelgen saiasi partiianyŋ negızgı maqsaty bilıkke jetu ekenın, bır ūsynysy ötpese, halyq bergen mandatty tastap ketu - “bitke ökpelep tonyn jaǧyp jıberetın” saiasi sauatsyz äŋgüdıktıŋ ısı ekenı aitpasa da tüsınıktı. Qaitıp “Nūrotan” mūny deputattyqqa kandidattar qatarynda praimerizge kırgızıp jür?!. Sondyqtan eken ǧoi eŋ az dauyspen eŋ aldymen saiystan şyǧyp qalǧany… “AUYTTYŊ KASTIýMI” - qandastarǧa salynar salyq İnternetke, feisbukke “Auyt Mūqibek” dep jaza qalsaŋ, alaiaqtyŋ kökesın köresıŋ. “Auyt kastiumı” atalyp ketken oralmandarǧa salatan salyǧynan bastap, “balaŋdy oquǧa tüsırem” dep talaidy zar qaqtyrǧany şyǧa keledı. «Nūr otan» partiiasy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary B.Baibekke jazylǧan aryz internette jür. Qysqa ǧana üzındı keltıreiık: “Auyt Mūqibektıŋ 2018- jyly jazda, özınıŋ köp jylǧy tanysy Qaraǧandy oblysy, Balqaş qalasynyŋ tūrǧyny Mukajanova Amankul Tleukadirovnamen tıl bırıktırıp, Almaty qalasynyŋ tūrǧyny Nurgazieva Gulnara Tleuovnanyŋ joǧarǧy oqu bıtırgen qyzyn Almaty memlekettık universitetınıŋ magistraturasyna tüsırıp beremın dep alaiaqtyq jolmen 500000 teŋgesın aldap alady. Atalǧan alaiaqtyq ıs boiynşa qylmysty bolǧan, bıraq ekı jaq kelısımı boiynşa ısı toqtatylǧan . Būl ekeuınıŋ 2019 jyly 5 mausym künı, Almaty qalasy Medeu audanynyŋ IIB-nyŋ TB-ŋ tergeuşısıne küdıktı retınde bergen jauaptary da äleumettık jelını şarlap jür. Tömende kuädan jauap alu hattamasynyŋ skrinşottary tırkelgen (fotoda). Äsırese , şetelden oralǧan qandas käsıpkerler arasynda " Auyttyŋ kostiumy" - degen äŋgıme jyr bolyp tarap jür . Onyŋ mänı ol kısı öz jerles käsıpkerdı körse bırden kostiumǧa aqşa sūraidy eken. “-dep jazady. Osy aryzdan oqyǧanymyzdai, “Auyt kastiumy” salyǧyn ol tıptı bır top Ūlttyq keŋes müşelerımen bırge Prezident qabyldauyna kırerde de paidalanypty. “Sonyŋ qarsaŋynda Auyt Mūqibek käsıpker Qadilet Näbiūlyna telefon soǧyp özınıŋ jaqyn künderı Prezdenttıŋ qabyldauyna kıretındıgın aityp kostiumǧa aqşa sūraidy jäne bıznesıne qarailasyp tūratyndyǧyn aityp uädenı üiıp tögedı . Jäne az aqşa emes 500 myŋ teŋgeden kem bolmauyn qadaǧalaidy . Käsıpker Qadilet Näbiūly paidasy bolmasa da ziiany timesın degen oimen Auyt Mūqibekke sol jerde bes jüz myŋ teŋge audaryp bergendıgın aitady . Būl äŋgıme de qandastar arasynda keŋ tarap jür . Bıraq käsıpker sodan keiın ol kısını mülde kezdestıre almapty.”-dep jazady. JALAQORDYŊ JAZASY Oralman men köşı-qon polisiiasynyŋ arasyna deldal bolyp jan baǧyp, özı atamekenge zorǧa kelgen oralmannyŋ aqşasyn alyp qaşyp jürgenı, közıne körıngen körnektıge köpe-körıneu jala jabatyny bır töbe. Jazyp jatqandar Auyttyŋ ondai qylyqtaryn beske bıletın özınıŋ oralmandary. “Qytaidaǧy ūiǧyrlardy tügel Qazaqstanǧa şaqyryp azamattyq bereiık” degen taza arandatuşylyq körsoqyrlyǧy taǧy bar. “Aq jolǧa” aqyl aitqyş Auyttyŋ sözı Krylovtyŋ äigılı mysalyndaǧy būlbūlǧa “qarǧa sekıldı än aita almaisyŋ” degen esektı elestetedı eken. Esek demekşı, Feisbuktaǧy paraqşasynda Arǧynbek Ǧūsyman degen Auyttyŋ jerlesı “Esek emgen ekeu” degen masqara maqala jariialapty. “Esek emgen ekeudıŋ” bırı Serıkjan Bıläş, bırı 400 myŋ ūiǧyr tūratyn jerde ösken Auyt ahun Mūqibektı de terılerın tırıdei sypyryp, äşkereleptı. Auyt baiǧūstyŋ elge kelse de baiaǧy ädetıne basyp, jūrtqa jala jabumen kele jatqanyn, tanymal oralmandardyŋ soŋyna şam alyp tüskenın baiandaidy. “Jarqyn Janşuaq degen bürkenşık esımımen äigılı «Kök tudyŋ jelbıregenı» änınıŋ mätının jazǧan aqyn Almas Ahmetbektı qaralap «Jas alaşta» jelıles maqalalar jazdy. A.Ahmetbek pen R.Aiypūlynyŋ üstınen jazǧan domalaq aryzdary sotqa deiın jetıp, tiıstı tekserısten keiın ıs jabyldy. Atynan at ürketın Sūltan Janbolat, marqūm Jūmädıl Maman, marqūm Orazanbai Egeubaev, Şämıs Qūmar, Tūrsynälı Ryskeldı, Qairolla Baianbai siiaqty elge kelıp, päter alǧan aqyn-jazuşylardy «qos mekendıler» dep ösek taratyp, qysym jasady” dep jazady. Jabylǧan jalaǧa küiıp jürgen Almas Ahmetbek bır jiynda Auytty köre sala bır-aq ūryp, aut jıberıptı. Aunap tūrǧan Auyt qandastardan alǧan kastiumynyŋ şaŋyn da qaqpastan taiyp tūrypty… Söitıp, Auyttyŋ aiarlyǧynan azap şekken qandastardyŋ aqysyn Almas bır jūdyryqpen alyp berıptı… Aut söilegış Auyt sonda qandastardy qoldap jür me, qorlap jür me? Qandastardyŋ qamyn jep jür me, qanyn ışıp nanyn jep jür me? KEZINDE TILDI SATQAN AUYT ENDI TILGE QAMQOR BOLA ALA MA? Qazaq tılıne “janaşyr” bola qalyp, şuy şūbatylyp jürgen artyn tazalai almai jatyp, “Aq jolǧa” aqyl aitqyş jalaqor, auyp söilep otyratyn Auyttyŋ paraqşasyna jauap jazǧan Qazybek İsanyŋ: “Kezınde qazaq tılıne qarsy şyǧyp, endı aiaq astynan özınıŋ jeke maqsaty üşın qazaq tılıne qamqor bolyp qalǧan alaiaqtar kımder ekenın anyqtaimyz älı…”- degenın oqyp, oilanyp qaldyq. “Baqsaq, baqa eken” degendei, 2017 jyly ūlt ziialylary Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldau kerek” dep, Prezidentke Aşyq hat jazǧanda būl hatqa qol jinaǧanda Auytqa da aitylǧan eken. Däl sol kezde astanadaǧy “Nūr otan” partiiasynyŋ qoǧamdyq qabyldau bölmesıne keŋesşı me, küzetşı me, äiteuır bır jūmysqa aiaǧy ılıngen Auyt qasqaŋ: “Men qazaq tılın qoldaityn Prezidentke jazylǧan hatqa qol qoimaimyn”-deptı ǧoi…. “Ou, arǧy betten kelgen sender üşın kerek emes pe qazaq tılı?”-dese de “Joq, qol qoimaimyn” dep bet baqtyrmapty. Şamasy, kergıgen keŋse malaiy “keremet qyzmetke tūrdym, endı sodan airylyp qalmasam boldy, qazaq tılın qaiteiın” degen bolsa kerek köleŋkesınen ürkıp. Būǧan “Qazaq ünı” saityndaǧy “Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldau kerek” degen Aşyq hatqa sol kezdegı, 2017 jyly jazylǧan myŋdaǧan pıkırlerdıŋ ışınde Auytqa bailanysty jazylǧan kommentter aiǧaq bola alady. Onda: “Bız sekıldı orysşa bılmeitın oralmandar üşın qazaq tılı turaly zaŋ qabyldau öte maŋyzdy. Arǧy betten kelgen ziialylar da qol qoiamyz. Äşeiınde aiqailap jüretın Auyt Mūqibek nege joq qazaq tılın qoldaǧan hatta?”, “Auytqa aitylǧan eken, “men Nūrotannyŋ qyzmetkerımın” dep qazaq tılın qoldauǧa qarsy şyǧyp, qol qoimapty. Jetısıp qalǧan eken!”, “Auyt qazaq tılın qaitsın, oralmandardy aldap alǧan aqşasyn qaitarmai, üiıne qonbai qaşyp jür ǧoi ol” - degen neşe türlı pıkırlerdı oqyp ta köz jetkızdık. Estuımızşe, byltyr osy Memlekettık tıl turaly zaŋdy talap etken Aşyq hatqa qol qoiuşylar sany 125 myŋnan asyp ketkende, Qazybek İsa: “Auyt bauyrym, Ūlttyq keŋeste jürsıŋ, endı Aşyq hatqa qol qoimasaŋ bolmaidy. Kezınde qazaq tılın qoldau hatqa qarsy bolyp, qol qoimap edıŋ, endı aiybyŋdy juyp, Qazaq tılın jüz myŋnan asa qoldap jatqan azamattarǧa qosylsaişy”-dep, qaita-qaita aityp, qūlaǧyna qūiyp, qualap jürıp, kelısımın alyp, onyŋ aty-jönın zorlaǧandai etıp, özı jazypty… Söitıp, Qazaq tılın qoldau hatqa qarsy bolǧan, tört jyldan soŋ ǧana töbelep jürgesın qolyn “qoiǧan” Auytbai endı “Qazaq tılınıŋ qamqorşysy” bola qapty. Kezınde tıldı satqan Auyt endı tılge janaşyr bola ala ma? Joq, jeke maqsaty, jymysqy esebı boiynşa tıldı paidalanyp otyr. Sol kezınde Qazaq tılın qoldauǧa qarsy bolǧan Auyt sol satqyndyq terıs piǧylymen Qazaq tılın qoldap Parlamentte Ükımetke qarsy şyqqan jalǧyz deputat, “Aq jol” fraksiiasynyŋ müşesı, qaisar aqyn Qazybek İsany “parlamentten ketsın” dep otyrǧany. Bälkım, qanşama jala jauyp, arandatu jasap jürgennen tük şyqpaǧasyn, qaita jala jabylyp, qastandyq jasalǧan saiyn Qazybek İsany halyqtyŋ qoldauy qatty küşeiıp ketkesın, osyndai “Auyttyq maimyl ädıspen” “özı ketuı kerek” degen ügıt taratyp jatqany…. Auyttyŋ būl külkılı tırlıgı de 2011 jyly Mūqtar Şahanov bastaǧan Memlekettık tıldı talap etken äigılı 138-dıŋ aşyq hatyna qarsy bolyp, orys tılın qoldap telearnaǧa sūqbat bergen Janbolat Mamaidyŋ endı 10 jyldan keiın bilıkpen kelısıp alatyn mitingısıne onşaqty adamnan artyq eşkım kelmegesın “Qazaq tılın qoldaǧyş” bolyp, mitingı ötkızuı sekıldı ǧoi. Bıraq bärıbır sol onşaqty adamnan aspapty keluşıler. Mamaidyŋ tıldı satqan satqyndyǧyn keşırsın be, belgılı tıl janaşyrlarynan bır adam da barmapty mitingıge. Sol sekıldı Auyt Mūqibek te tıldı satqan satqyndyǧynan tört jyl ötkesın tılge “janaşyr” bolamyn dep, aimandai bolyp. äşkerelenıp otyr. Mūndai “Aŋqau elge Aramza moldalar” osyndai arzan “triuktaryn” el bılmeidı dep oilasa kerek. Eşnärse de, eşkım de ūmytylmaidy!
