Ǵalymdar qaǵazbastylyqpen emes, ǵylymmen aınalysý kerek

2762
Adyrna.kz Telegram

"Aq jol" demokratııalyq partııasynyń depýtaty osyndaı másele boıynsha saýal joldaǵan, saýaldyń mátini tómendegideı:

"Prezıdent bıylǵy Joldaýynda ǵylymdy damytýdy asa mańyzdy basymdyq retinde belgilep, ǵalymdarymyzdyń aldyna bir qadam alda bolý, trend qalyptastyrý sııaqty aýqymdy mindetter qoıdy. Bul ǵylym men otandyq ǵalymdarǵa erekshe nazar aýdarýdy talap etedi. Sońǵy jyldary qazaqstandyq ǵylym salasynda oń ózgerister bolyp jatqanyn, biraq bul rette ǵylymı ujymdardyń atmosfersy men olardyń ǵylymı nátıjelerine teris áser etetin úrdister bar ekenin atap ótken jón.

Birinshiden, biz búgingi tańda barlyq jerde praktıkalyq jumysty almastyratyn sheksiz esepter týraly aıtyp otyrmyz. "Aq jol" demokratııalyq partııasyna ýaqyttarynyń kóp bóligi balalarǵa sabaq berý men naýqastardy emdeýge emes, qaǵazbastylyqqa ketetindigi aıtyp pedagogıka jáne medıına qyzmetkerleri jıi shaǵymdarymen júginip turady. Endi bul sátsiz tájirıbe ǵylymǵa da jetti.

QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń erejelerine sáıkes ǵylymı zertteýlerdi iske asyrý úshin granttyq qarjylandyrý memlekettik bıýdjet qarajatynan óteýsiz beriledi. Oryndaýshy ýákiletti organǵa jyl saıynǵy aralyq esepti bıylǵy jyldyń 25 jeltoqsanyna deıin jáne qorytyndy esepti jyldyń 10 jeltoqsanyna deıin usynýy tıis.

Alaıda, is júzinde bári basqasha. Jyl saıyn, 3 jyl ishinde jartyjyldyq, aldyn ala jyldyq, odan keıin qorytyndy esepter tapsyrylady.

Esepter elektrondyq jáne qaǵaz formatta qatty muqabada usynylady. Birqatar memlekettik joǵarǵy oqý oryndarynda joba basshylarynan oryndalǵan jumystardyń aı saıynǵy aktileri de talap etiledi, sonda jylyna barlyǵy 12 akti.

Budan basqa, Ulttyq saraptama ortalyǵy jobalardy oryndaý jáne aıaqtaý satylarynda olardyń iske asyrylýyna monıtorıng júrgizedi. Monıtorıngtik komıssııa bir aı boıy jumys barysyn tekserip, ǵalymdardy zertteý jumystarynan alshaqtatady.

Olar qashan jumys isteıdi?

Naqty ǵylymı zertteý óte kóp ýaqytty qajet etedi ári uzaqqa sozylatyn proess ekenin túsiný kerek. Búgingi tańda granttyń eń uzaq merzimi – 3 jyl. Bul rette zertteýshilerge bólingen ýaqyttyń edáýir bóligi esepter daıyndaýǵa jáne monıtorıng júrgizýge jumsalady, al bul kútiletin nátıjelerge teris áser etedi.

Ǵalymdardyń pikirinshe, mundaı qatań baqylaý bıliktiń senimsizdigin bildiredi, ıaǵnı ǵylym qaıratkerleriniń ar-namysyn, qadir-qasıetin tómendetedi jáne ǵylymı zertteýlerge qajetti ýaqytty alady. Shyn máninde, ǵalymdar kúdikti tulǵalardyń ornyna qoıylǵan sekildi.

Ǵalymdardyń pikirinshe, Memlekettik ulttyq ǵylymı-tehnıkalyq saraptama ortalyǵy, Ǵylym komıteti syndy ǵylymı qurylymdardyń ózderi baqylaýdy qajet etedi. Buǵan sońǵy 5-7 jyldaǵy ǵylymı jobalarǵa arnalǵan konkýrstarda oryn alǵan daý-damaılar dálel. Ǵalymdar osy jyldar ishinde granttardy bólýdegi problemalar týraly aıtyp júr.

Olar saraptama nátıjelerin elemeı, ǵylymı jobalardy tańdaýdyń ashyq emestigin, keńesterdiń biliksiz quramyn atap ótti. Esterińizge sala keteıik, 2015-2017 jyldarǵa arnalǵan konkýrs qorytyndysy boıynsha Ulttyq keńestiń 40-tan astam múshesi grant ıegerleri boldy.

Mundaı janjal 2018-2020 jyldarǵa arnalǵan granttardy bólý kezinde de boldy. "Aq jol" depýtattary eki jaǵdaıda da ǵylymdy damytýǵa arnalǵan bıýdjet qarajatyn bólý kezinde sybaılas jemqorlyqqa qatysty jaǵdaılardy tergeýdi talap etti. Prezıdent óz úndeýinde Ulttyq ǵylymı keńestiń sheshimderiniń obektıvtiligi máselesine de nazar aýdardy.

Prezıdent sheshýdi talap etetin taǵy bir másele retinde ǵalymdar jalaqysynyǵ laıyqty deńgeıin atady. Sońǵy jyldary ǵylymdy qarjylandyrý da,  professor-oqytýshylar quramynyń da jalaqysy eselep ósti. Biraq ǵalymdardyń kóptegen ótinishterine qaraǵanda, joǵary oqý oryndary janyndaǵy Ǵylymı zertteý ınstıtýttardyń mártebesi áli kúnge deıin rettelmegen.

Joǵary oqý oryndaly janyndaǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń ǵalymdarynyń jalaqysy 2006 jyldan beri ózgergen joq. Joǵary oqý oryndarynyń basshylyǵy ǵalymdardyń ǵylymı jobalar boıynsha aqsha tabýǵa múmkindigi bar dep sanaıdy. Biraq ǵylymı jobalar qarajatynan elimizdiń birqatar jetekshi joǵary oqý oryndarynda somanyń 10-15%-yn ustap qalý tájirıbesi qoldanylady. Bul tájirıbeni zańsyz salyq salý dep ataýǵa bolady, ol Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń 2020 jylǵy 6 tamyzdaǵy konkýrstyq qujattama týraly buıryǵyna tikeleı qaıshy keledi, onda: "Jobalardy oryndaýshy uıymǵa baǵdarlamalyq-nysanaly qarjylandyrýdan qarajat ustaýǵa jol berilmeıdi",- delingen.

Joǵaryda aıtylǵandarǵa baılanysty, Sizden kórsetilgen máselelerdi qaraýdy ári olardy sheshý úshin qajetti sharalar qabyldaýdy suraımyz.

Bul Prezıdent Q.Toqaevtyń Joldaýynda aıtylǵan tapsyrmalardy iske asyrý, ǵylymdy damytý men qazaqstandyq ǵalymdardy qoldaýdaǵy mańyzdy qadam bolady dep sanaımyz".

 

"Aq jol" frakııasynyń depýtattary.

"Adyrna" ulttyq portaly.

Pikirler