İä. AQŞ-ta 1 şahterdıŋ ölımı jūmys beruşı üşın — 40 mln dollar! Sol üşın, Amerikada şahtada jazataiym oqiǧany boldyrmauǧa tyrysady. Auyr ötemaqy sol üşın qoiylǧan. Al bızde şe? Qanşa?
Nege şahtada apat öte jiı bop kettı? Basty sebep – şahta ielerınıŋ paida tabu jolyndaǧy eşnärsege qaramauy.
2008 jyly «Abai» şahtasynda 30 şahterdıŋ qaza tabuynan keiın prokuratura ülken tekserıs jürgızgen. Sodan anyqtaǧany, şahtadaǧy qūraldardyŋ 70%-y äbden eskırgen. Basty jeldetu jüiesı jeldetkışterınıŋ özderınıŋ normativterın oryndap, tıptı ony 2-2,5 ese artyq oryndaǧany anyqtalǧan. Olar 60-şy jyldardan berı älı qoldanylyp keledı. Ärı 1967-1982 jyly şyǧarylǧan elektrovozdar qoldanylady.
Stasionarlyq konveilerdıŋ 70%-y eskırgen. Mūndai jaǧdaida jūmys atqaru - kündelıktı ölımge täuekel etumen teŋ. Būl problemalar bır künde qalyptasqan joq. «Arselor Mittal» basşylyǧy şahtalardy modernizasiialauǧa qanşa qarjy jūmsady? Ne tehnika alypty, osy uaqqa deiın? Älde Sovettık qūraldardy tozǧanşa qoldanyp qaluǧa tyrysyp jatyr ma, älı künge?!
Şahterdıŋ jaǧdaiy qalai?
Kenşılerdıŋ ailyqtarynyŋ ortaşa körsetkışı 150 myŋ teŋgenıŋ ainalasynda. Mūndai qarajatqa şahter qalai kün körmek?
Būny az körgendei, şahterlerdı zeinetke 63 jasynan şyǧaramyz. Odan erterek şyǧuyna mümkındık joq. Osy şeşımge qol qoiǧandardyŋ özderın 63 jasynda şahtanyŋ jūmysyna salyp köru kerek edı... Qalai bolar eken. Adam ömırıne sonşalyqty selqos qarady dep jürgen Keŋes ökımetınıŋ özı mūndai qadamǧa barmaǧan.
Kelesı maŋyzdy mäsele - şahterlerdıŋ qūqyqtyq tūrǧydan qorǧalmauy. Qazırgı jaǧdai boiynşa, jūmys beruşı jūmystan şyǧara saluy op-oŋai. The Sunday gazetı tıptı, qazaq şahterlerınıŋ jūmysyn qūldardyŋ eŋbegımen teŋegenı bar.
Olardyŋ jūmystary densaulyqqa asa ziian. Bıraq, Keŋes bilıgı kezındegıdei demalysqa jıberu, arnaiy emhananyŋ boluy syndy jüie tolyǧymen qiraǧan.
Qysqasy, qazaq şahterınıŋ bügıngı beinesı – ailyǧy az, jūmysyna barsa, aman-esen kele me belgısız, jūmystan şyǧara saluy oŋai, eskı tehnologiiamen jūmys ısteuımen qatar, qaitys bola qalǧan jaǧdaida otbasyna bolmasyz järdemaqy berıledı.
Qaitpek kerek?
Bırınşıden, Germaniianyŋ, AQŞ-tyŋ üzdık jüielerın özımızdıŋ memleketke laiyqty köşıru qajet. Laiyqty qarajat tölenuı men qatar zeinet jasy qaita qarastyryluy tiıs. Şahter qaitys bolǧany üşın jūmys beruşı ülken qarajat töleu jüiesın endıru qajet. Būl arqyly şahta basşylyǧyn tehnologiialardy jaŋartuǧa mäjbürleitın bolamyz.
Ekınşıden, tekseretın ūiymdar qataŋ pozisiiaǧa ötuı tiıs. Şahtaǧa tekserıske baratyn inspektorlar 60-70-şy jyldardaǧy instruksiiamen jūmys jasauǧa mäjbür. Bügınde osyndai 230-ǧa juyq qūjat qaita qaraudy talap etedı.
Üşınşıden, bolaşaqta memlekettegı şahtalardy otandyq kompaniialarǧa qaitaru mäselesın köteru qajet. Qysqasy, elımızdı asyrap otyrǧan eŋbek adamdarynyŋ eŋbegı laiyqty baǧalanuy tiıs.
Nūrbek Bekbau,
"Adyrna" ūlttyq portaly
