Köpten mazalap baryp qoiatyn oŋ qūlaǧym biyl küz äbden beimaza bolyp aldy. Bır esepten ony qyrküiekten kovidke qarsy ektırgen Vero Cell vaksinasymen de bailanystyramyn. Ektırgenderdıŋ aituynşa, kvi-ge qarsy vaksina boiyŋdaǧy jasyryn-jariia bütkıl auruyŋdy qozǧaidy eken. Mysaly, vaksina saldyrǧan künı keşkısın qyzuym säl köterılıp, mazasyzdandym. Şamalydan keiın tobyqtan joǧary qarai masa şaqqandai bolatyn qyzyl börtpe qaptady. Odan ärı onşaqty jyl būryn baspaldaqtan taiyp qūlap, qaiyryp alǧan oŋ aiaqtyŋ tobyǧy syzdap, belgı berdı.
Sosyn kezek ışkı aǧzaǧa, asqazan-büirek, eŋ soŋynda oŋ qūlaqqa kep jettı. Äiteuır ne kerek, özım tırkelgen №16 qalalyq emhana sodan bastap «ekınşı üiıme» ainaldy. Qaptaǧan analiz tapsyru, vrachtarǧa tausylmaityn talon. Bır esıkke kırseŋ, bırneşe esıkke buat-buat joldamamen şyǧasyŋ. Solardyŋ bırı – allergolog üstımdegı börtpelerdı körıp, vaksina maǧan qarsy körsetılım berıp tūrǧanyn, sondyqtan ekpenıŋ ekınşı dozasyn aluǧa bolmaitynyn kesıp aitty. Bıraq özge därıgerler allergolog ärıptesterı bergen qarsylyq qaǧazy menı vaksinalaudan bosatuǧa negız bola almaitynyn aityp, qalaida ekpe aluyŋ kerek dep otyr. Bır maman «Vaksina ömırıŋe qauıp» deidı, öŋgelerı ony terısteidı. Kımge senesıŋ? Kısını vaksinasiialauǧa jıberer aldynda tolyqqandy medisinalyq skrining nege ötkızılmeidı? Äŋgıme adamnyŋ ömırı turaly bolyp otyr ǧoi.
Osy tūrǧydan kelgende 16-şy emhananyŋ qūlaq-mūryn därıgerı Darhan Qanatūlyn Gippokrat antyna adal azdyŋ bırı me dep qaldym. Menıŋ qūlaqtaǧy dertımdı aina-qatesız anyqtaǧan ol ota jasamasa bolmaitynyn jetkızdı.
Endı ne ısteu kerek? Qaǧazdarymdy alyp, bızdegı qūlaq-mūryn aurularyna mamandanǧan bırden bır mekeme – № 5 klinikalyq auruhanaǧa keldım. Taŋǧy jetıde barsaŋ qaptaǧan kezek. Elektrondy talonmen kıru mūnda jetpegen – baiaǧy aiqai-şu, abai-qoqai. Eŋ qiyny, sifrly karton qaǧazymdy taŋǧy 7-de alyp, tüskı 2-de ölıp-talyp aldyna jetken därıgerlerım kezek-kezek qara aspandy suǧa aldyryp, şipa ızdep (odan da būryn sözben bolatyn däru ızdep) kelgen menıŋ küderımdı üze jazdady. Sözderın tyŋdasaŋ, qūddy menı otaǧa emes, ana düniege daiyndap jatqandai. Aitatyndary – «operasiiadan basqa jol joq – ne ota, ne meningit, al būl syrqattyŋ soŋy ömırmen qoştasu». Tek bıreuı oŋaşada portal boiynşa äste ota jasamaimyn dep, «stavkasyn» ap-aşyq aita salǧanda baryp qauaşaǧyma bırdeŋe barǧandai boldy: älgı «ömırden tüŋıldıru» operasiiasy kısını aqyly operasiiaǧa köndıru amaly eken ǧoi...
Söitıp, jazylam ba dep barǧan men ol jerden ömırden baz keşıp, qaptaǧan negativ arqalap şyqtym.
Endı ne ısteimın? Üi-ışı Özbekstannan maman ızdei bastady. Aqyly, edäuır aqyly, bıraq «garantiia» beredı eken, t.s.s. Sonda özımızde, megapoliste jıbı tüzu maman tabylmaǧany ma dep oiladym. Söitıp otyrǧanymda baiaǧy 16-daǧy Darhan därıgerım jazyp bergen qaladaǧy lor därıgerlerdıŋ tızımıne közım tüstı. Eŋ soŋy bolyp, Darhan ūstazym dep kädelep aitqan Mūhtar Sahiūlynyŋ telefon nömırı tūr eken. Därıger «Aqsai» balalar auruhanasyna bır saǧattan qalmai jetuımdı sūrap, äŋgımenı kelte qaiyrdy.
Qyzyǧy sol, Mūhtar aǧa 5-şı auruhanadaǧylar siiaqty qūlaǧymdy oŋdy-soldy jūlqylaǧan joq: otorinolaringologiialyq kabinette kompiuterge jalǧanǧan uzi siiaqty qūrylǧy arqyly qūlaq ışıne enıp, jaǧdaidy tekserdı. Özıme de körsetıp, tüsındırıp otyrdy. Söitsem, kelgen jerım S. Asfendiiarov atyndaǧy medisina universitetıne qarasty klinika eken de, universitettıŋ rezidenturasynda oqityndar osynda täjıribeden ötetın körınedı. Qalai bolǧanda da Mūhtar Jūmahmetov qoiǧan sūraqtaryma nyq, senımdı jauap berdı. «Jasap jürgen operasiiam ǧoi, bärı jaqsy bolady» dep, köŋılımdı demdep qoidy. «Meningit... auzyŋ qisaiady... qūrisyŋ...» dep, ainalasyn at tepkendei ürkıtıp, Beiımbettıŋ äŋgımesındegı Arystanbaidyŋ Mūqyşy siiaqty töndıre söileu būl jerde atymen joq. Sözben älden emdep otyrady. Jasyrmai, şyndyqty aitady. «Sız emdelmei ūzaq jürıp qalǧandyqtan aurudy asqyndyryp alǧansyz, – dedı maǧan. – Söitıp qūlaq quysynda bolatyn holesteatoma degen kesel qūlaq süiegın jei bergen. Bylai qaraǧanda, pälendei qauıptı de emes ol, al bıraq ūzaq uaqyt erkıne jıberse būl parazit qūlaq, samai süiegın keulep jep, aqyry kısı estuden qalady. Mikroskoppen jasalatyn ota arqyly älgı keseldı joiyp, qūlaq quysyn äbden tazalap, qūlaq quysyna jasandy jarǧaq ornatylady. Sätın salsa, operasiiadan keiın būrynǧydan jaqsyraq estitın bolasyz, bälki estu qabıletıŋız bırınşı därejege auysady. Odan ärı tömendemei, älgı därejede qaluynyŋ özı sızdıŋ jaǧdaiyŋyzǧa jeŋıspen para-par».
Osy sözderden keiın jaǧdaiym özıme aiqyndalyp, ota keruetıne bır küdık, bır ümıtpen jattym. Jaratuşyǧa da bır küdık, bır ümıttıŋ arasynda jalbaryndym. «Jalǧyzdyŋ jary – qūdai» demei me, közımnıŋ aǧy men qarasyndai bır tüiır ūlymnyŋ kemdık körmei, azamat bolyp jetıluı üşın de keselge şipa bere gör dep jatyp, narkozben kelgen ūiqyǧa bas qoiyppyn.
Äldebır beimälım älem... Oǧan aparatyn jol appaq bölme arqyly ötedı eken deimın. Kädımgı emhanalardaǧy tūzdy şahta siiaqty tüp-tügel aq şaŋyltaqqa oranǧan aralyq qylta. Odan ärı öttım be, joq pa, bılmeimın, äiteuır älgı «şahtany» tastap şyǧyp, közımdı aşsam... töbe tolǧan älemış-älemış, güldı sügıret, qyzyldy-jasyldy şar beinesı. Qūddy balalyq şaqqa saiahat jasaǧandai boldym. Söitsem, jatqan jerım balalar auruhanasy bolǧandyqtan kışkentai pasientterge arnap, ota bölmesın bala sügıretterımen bezendırıp tastaǧan eken ǧoi.
Reanimasiiadan soŋ bes saǧat aralatyp toǧyzynşa palatama oraldym. «Partizanmyn» – söilesem jaǧym qausaityndyqtan közben, ymmen ūqtyramyn aitarymdy. Ainala qūlaqtan, mūrynnan, kömeiden ketken bala-şaǧa, olardy öbektegen analary. Köbısı Qyzylorda, Aqtau, Atyraudan. Ekologiiasy naşar, tūzdy aimaqtardan. Qai-qaisymen söilesseŋ de Aigül Rahmanqyzy, Mūhtar Sahiūly, Samat Talǧatūly aitatyndary. Kezek-kezek alǧystaryn jaudyrady osy kısılerge. Soŋ bıldım, Aigül Rahmanqyzy auruhana direktorynyŋ emdeu jūmystary boiynşa orynbasary, Mūhtar Sahiūly lor bölımşesınıŋ meŋgeruşısı, al Samat bauyrymyz Mūhtar aǧanyŋ assistentı eken. Rezidenturada oqityn Samat Talǧatūly maǧan ota kezınde assistenttık etıp, soŋyra emdeuşı därıgerım mındetın atqardy, ūstazy sekıldı qazaqtyŋ atan jılık atpal azamaty, al aralasa kelgende sondai iman jüzdı, qoly da jeŋıl, qūlaǧymnyŋ orauyşyn qaiyra taŋyp bergen kezde sausaqtary sondai ūntap, «taŋa tüsse eken» dep, eltıp, mülgıp otyrǧanyŋ äşeiın...
Jazatyn adamnyŋ qolynan ne keledı? Sezımın, körıp-bılgenın, küiınışı men süiınışın aq qaǧazǧa örnektep, oqyrmanmen bölısu ǧoi. Şyǧarmaşylyqtyŋ osyndai tylsym qūpiiasy bar, ekınşı jaǧynan süiekke sıŋgen bılmekke qūmarlyq jetelep, oraiyn tauyp Mūhtar Sahiūlymen tıldestım. Mamandyǧynyŋ syryn, onyŋ qazırgı ahualyn sūradym.
- Bügınde bızdıŋ sala boiynşa trend retınde alda kele jatqan baǧyt – kosmetologiia. İä, däl solai, taŋdanbaŋyz, – dep aşy jymidy därıger. – Ädemılık üşın, imidj dep köz-mūryndaryn qalauyna qarai jöndegısı keletınderdıŋ qatary köbeiıp keledı. Sūranysqa orai blefoparoplastika, rinoplastika, liposaksiia, abdominoplastika otalaryn jasaityn jeke klinikalardyŋ da ülesı artty. Endı bız öz tarapymyzdan osy salany jetıldırıp, atalǧan operasiialardyŋ sapasyn jaqsartuǧa köbırek köŋıl bölsek deimız.
Mūhtar Sahiūlynyŋ aituynşa, otorinolaringologiia boiynşa däl qazır bızge keregı şeteldık täjıribe eken. Sonyŋ ışınde Koreia, Türkiia men Reseiden arnaiy maman şaqyryp üirenu, täjıribe almasu. Mysaly, qazırde balalar arasynda kömei auruyna şaldyqqandar köbeiıp ketken. Tıptı osy keselmen şala tuylatyn näresteler az emes, al ökpe qabynuyna ūşyrap, tynys alu qūrylǧysyna qosylǧan balalar kömei stenozyna (kömeidıŋ taryluy) da şaldyǧady. Kömeide tyrtyq paida bolady. Bızde būǧan ota jasai almaidy. Şetten maman şaqyrady. Älgındei auruǧa şaldyǧyp, kömeiın tesıp, tütık qoiyp demalyp jürgen balaǧa İtaliiadan kelgen professor Roberto Pujedu jasaǧan ota – bızdegı osyndai alǧaşqy operasiia. Senor Roberto sondai on bes operasiia jasady, bärı de sättı, balalar tügel derlık auyzben dem ala alatyn boldy.
- Üşınşı trend kohlearlyq implantasiia boiynşa oryn alyp tūr, – dep oiyn sabaqtady doktor Jūmahmetov. – Otanyŋ būl türın tuabıttı ūluy (ulitkasy) bar balalarǧa jasauǧa bolady, al ūlu bolmasa aǧzaǧa elektrondy jolmen ene almaisyŋ. Batys neirohirurgterı aǧzaǧa midaǧy estu ortalyǧy arqyly elektrondy enudıŋ jolyn tapty. Alla qalasa, aldaǧy jyly osy täsıldı bız de engızemız. Äsırese ol täsıl qūlaq kınärattaryn emdeuge öte kerek, sebebı bügınde qūlaq qalqany, tıptı qūlaq tesıgı joq balalar bügınde köptep tuyluda. Būl oraida salaǧa qajettı qūral-jabdyqtardy satyp alu jaǧynan memlekettıŋ kömegı kerek...
«Aqsai» balalar auruhanasy elımızde balalar urologiiasy boiynşa joǧary daiyndyǧymen erekşelenedı eken. Sondai-aq mūnda ortopediia, jalpy ortopediialyq emdeu ısı küştı jolǧa qoiylǧan. Oblys ortalyqtaryndaǧy auruhanalar negızınen travmatologiiamen ainalysady da, ortopediialyq ota jasamaidy. Ota jasau ortalyǧy – «Aqsai» klinikalyq auruhanasy, sebebı mūnda ortopedist maman İsamdun Haramov, lor maman Aigül Rahmanqyzy tärızdı ǧylym kandidattary, Asfendiiarov universitetınıŋ oqytuşylary eŋbek etedı. Bälkım, ärine, auruhanalyq sapa keremet deuge bolmas, dese de emdeu sapasy europalyq deŋgeide deuge bolady. Tek būl mekemenıŋ jarnamasy azdau ma dep qaldyq, sol sebeptı ony bylaiǧy köpşılık bıle bermeidı. Būl jerdıŋ mamandarynyŋ äleujelıde kündelıktı akkaunt jürgızıp otyruǧa uaqyttary da joq: hirurgter aptasyna orta eseppen 20 ota jasaidy eken, būl künıge 5-6 operasiia degen söz. Onyŋ syrtynda keŋes beru, nauqastardy qadaǧalap otyru degen jäne bar. Sodan da nauqastar būl jerge «bır äjem aitty» degen eskı täsılmen keledı. Osy olqylyqtyŋ ornyn säl de bolsa toltyru maqsatynda üşbu jazbany jazdym, qarlyǧaştyŋ qanatymen su sepkenındei, «aq halatty abzal jandar» dep şyn köŋılmen aituǧa bolatyn öz ısınıŋ adal şeberlerı bar ekendıgın jūrtşylyq bıle jürsın degen nietpen.
Sızderge syr qylyp aitaiyn. Bılesız be, «Aqsaida» bolyp kelgelı menıŋ qūlaq, mūryn deitın närselerge qūrmetım artty. Şyny kerek, bız köbınese jürek, mi, bauyr-büirektı köbırek aityp, qūlaq-mūryndy ekınşı kezekke qoiyp jatamyz ǧoi. Al men körgen, äŋgımesın estıgen Samat Talǧatūly därıgerım bolsa, osy bır sözderdı köl jaǧasynyŋ qyzǧyş qūsynyŋ kelte qaiyrǧan äsem änındei sozyp, mahabbat sezımın qosyp aitady. Qazır jazyp otyrǧanymda onyŋ sol bır dauysy jasandy jarǧaqty jaŋa qūlaǧymnyŋ ışınde küŋgır-küŋgır kümbırleidı.
- Bılesız be, mūrynnan kırgen aua miǧa ottegı bop jetedı. Jüregımız, ökpemız, jalpy bükıl aǧzamyz bızge ömır syilaityn sol ottegıne däl mūryn kömegımen qanyǧady. Syrttai jai tesık bolyp körıngenımen, mūryn, sol siiaqty qūlaǧymyz da qūm jolyndai bytpyldyq, şyrǧalaŋ. Adam balasy üşın asa maŋyzdy labirint.
Qūlaǧyŋyz ben mūrnyŋyzdy kütıp, kütınıp jürıŋız, aǧaiyn...
Endı ne ısteu kerek? Qaǧazdarymdy alyp, bızdegı qūlaq-mūryn aurularyna mamandanǧan bırden bır mekeme – № 5 klinikalyq auruhanaǧa keldım. Taŋǧy jetıde barsaŋ qaptaǧan kezek. Elektrondy talonmen kıru mūnda jetpegen – baiaǧy aiqai-şu, abai-qoqai. Eŋ qiyny, sifrly karton qaǧazymdy taŋǧy 7-de alyp, tüskı 2-de ölıp-talyp aldyna jetken därıgerlerım kezek-kezek qara aspandy suǧa aldyryp, şipa ızdep (odan da būryn sözben bolatyn däru ızdep) kelgen menıŋ küderımdı üze jazdady. Sözderın tyŋdasaŋ, qūddy menı otaǧa emes, ana düniege daiyndap jatqandai. Aitatyndary – «operasiiadan basqa jol joq – ne ota, ne meningit, al būl syrqattyŋ soŋy ömırmen qoştasu». Tek bıreuı oŋaşada portal boiynşa äste ota jasamaimyn dep, «stavkasyn» ap-aşyq aita salǧanda baryp qauaşaǧyma bırdeŋe barǧandai boldy: älgı «ömırden tüŋıldıru» operasiiasy kısını aqyly operasiiaǧa köndıru amaly eken ǧoi...
Söitıp, jazylam ba dep barǧan men ol jerden ömırden baz keşıp, qaptaǧan negativ arqalap şyqtym.
Endı ne ısteimın? Üi-ışı Özbekstannan maman ızdei bastady. Aqyly, edäuır aqyly, bıraq «garantiia» beredı eken, t.s.s. Sonda özımızde, megapoliste jıbı tüzu maman tabylmaǧany ma dep oiladym. Söitıp otyrǧanymda baiaǧy 16-daǧy Darhan därıgerım jazyp bergen qaladaǧy lor därıgerlerdıŋ tızımıne közım tüstı. Eŋ soŋy bolyp, Darhan ūstazym dep kädelep aitqan Mūhtar Sahiūlynyŋ telefon nömırı tūr eken. Därıger «Aqsai» balalar auruhanasyna bır saǧattan qalmai jetuımdı sūrap, äŋgımenı kelte qaiyrdy.
Qyzyǧy sol, Mūhtar aǧa 5-şı auruhanadaǧylar siiaqty qūlaǧymdy oŋdy-soldy jūlqylaǧan joq: otorinolaringologiialyq kabinette kompiuterge jalǧanǧan uzi siiaqty qūrylǧy arqyly qūlaq ışıne enıp, jaǧdaidy tekserdı. Özıme de körsetıp, tüsındırıp otyrdy. Söitsem, kelgen jerım S. Asfendiiarov atyndaǧy medisina universitetıne qarasty klinika eken de, universitettıŋ rezidenturasynda oqityndar osynda täjıribeden ötetın körınedı. Qalai bolǧanda da Mūhtar Jūmahmetov qoiǧan sūraqtaryma nyq, senımdı jauap berdı. «Jasap jürgen operasiiam ǧoi, bärı jaqsy bolady» dep, köŋılımdı demdep qoidy. «Meningit... auzyŋ qisaiady... qūrisyŋ...» dep, ainalasyn at tepkendei ürkıtıp, Beiımbettıŋ äŋgımesındegı Arystanbaidyŋ Mūqyşy siiaqty töndıre söileu būl jerde atymen joq. Sözben älden emdep otyrady. Jasyrmai, şyndyqty aitady. «Sız emdelmei ūzaq jürıp qalǧandyqtan aurudy asqyndyryp alǧansyz, – dedı maǧan. – Söitıp qūlaq quysynda bolatyn holesteatoma degen kesel qūlaq süiegın jei bergen. Bylai qaraǧanda, pälendei qauıptı de emes ol, al bıraq ūzaq uaqyt erkıne jıberse būl parazit qūlaq, samai süiegın keulep jep, aqyry kısı estuden qalady. Mikroskoppen jasalatyn ota arqyly älgı keseldı joiyp, qūlaq quysyn äbden tazalap, qūlaq quysyna jasandy jarǧaq ornatylady. Sätın salsa, operasiiadan keiın būrynǧydan jaqsyraq estitın bolasyz, bälki estu qabıletıŋız bırınşı därejege auysady. Odan ärı tömendemei, älgı därejede qaluynyŋ özı sızdıŋ jaǧdaiyŋyzǧa jeŋıspen para-par».
Osy sözderden keiın jaǧdaiym özıme aiqyndalyp, ota keruetıne bır küdık, bır ümıtpen jattym. Jaratuşyǧa da bır küdık, bır ümıttıŋ arasynda jalbaryndym. «Jalǧyzdyŋ jary – qūdai» demei me, közımnıŋ aǧy men qarasyndai bır tüiır ūlymnyŋ kemdık körmei, azamat bolyp jetıluı üşın de keselge şipa bere gör dep jatyp, narkozben kelgen ūiqyǧa bas qoiyppyn.
Äldebır beimälım älem... Oǧan aparatyn jol appaq bölme arqyly ötedı eken deimın. Kädımgı emhanalardaǧy tūzdy şahta siiaqty tüp-tügel aq şaŋyltaqqa oranǧan aralyq qylta. Odan ärı öttım be, joq pa, bılmeimın, äiteuır älgı «şahtany» tastap şyǧyp, közımdı aşsam... töbe tolǧan älemış-älemış, güldı sügıret, qyzyldy-jasyldy şar beinesı. Qūddy balalyq şaqqa saiahat jasaǧandai boldym. Söitsem, jatqan jerım balalar auruhanasy bolǧandyqtan kışkentai pasientterge arnap, ota bölmesın bala sügıretterımen bezendırıp tastaǧan eken ǧoi.
Reanimasiiadan soŋ bes saǧat aralatyp toǧyzynşa palatama oraldym. «Partizanmyn» – söilesem jaǧym qausaityndyqtan közben, ymmen ūqtyramyn aitarymdy. Ainala qūlaqtan, mūrynnan, kömeiden ketken bala-şaǧa, olardy öbektegen analary. Köbısı Qyzylorda, Aqtau, Atyraudan. Ekologiiasy naşar, tūzdy aimaqtardan. Qai-qaisymen söilesseŋ de Aigül Rahmanqyzy, Mūhtar Sahiūly, Samat Talǧatūly aitatyndary. Kezek-kezek alǧystaryn jaudyrady osy kısılerge. Soŋ bıldım, Aigül Rahmanqyzy auruhana direktorynyŋ emdeu jūmystary boiynşa orynbasary, Mūhtar Sahiūly lor bölımşesınıŋ meŋgeruşısı, al Samat bauyrymyz Mūhtar aǧanyŋ assistentı eken. Rezidenturada oqityn Samat Talǧatūly maǧan ota kezınde assistenttık etıp, soŋyra emdeuşı därıgerım mındetın atqardy, ūstazy sekıldı qazaqtyŋ atan jılık atpal azamaty, al aralasa kelgende sondai iman jüzdı, qoly da jeŋıl, qūlaǧymnyŋ orauyşyn qaiyra taŋyp bergen kezde sausaqtary sondai ūntap, «taŋa tüsse eken» dep, eltıp, mülgıp otyrǧanyŋ äşeiın...
Jazatyn adamnyŋ qolynan ne keledı? Sezımın, körıp-bılgenın, küiınışı men süiınışın aq qaǧazǧa örnektep, oqyrmanmen bölısu ǧoi. Şyǧarmaşylyqtyŋ osyndai tylsym qūpiiasy bar, ekınşı jaǧynan süiekke sıŋgen bılmekke qūmarlyq jetelep, oraiyn tauyp Mūhtar Sahiūlymen tıldestım. Mamandyǧynyŋ syryn, onyŋ qazırgı ahualyn sūradym.
- Bügınde bızdıŋ sala boiynşa trend retınde alda kele jatqan baǧyt – kosmetologiia. İä, däl solai, taŋdanbaŋyz, – dep aşy jymidy därıger. – Ädemılık üşın, imidj dep köz-mūryndaryn qalauyna qarai jöndegısı keletınderdıŋ qatary köbeiıp keledı. Sūranysqa orai blefoparoplastika, rinoplastika, liposaksiia, abdominoplastika otalaryn jasaityn jeke klinikalardyŋ da ülesı artty. Endı bız öz tarapymyzdan osy salany jetıldırıp, atalǧan operasiialardyŋ sapasyn jaqsartuǧa köbırek köŋıl bölsek deimız.
Mūhtar Sahiūlynyŋ aituynşa, otorinolaringologiia boiynşa däl qazır bızge keregı şeteldık täjıribe eken. Sonyŋ ışınde Koreia, Türkiia men Reseiden arnaiy maman şaqyryp üirenu, täjıribe almasu. Mysaly, qazırde balalar arasynda kömei auruyna şaldyqqandar köbeiıp ketken. Tıptı osy keselmen şala tuylatyn näresteler az emes, al ökpe qabynuyna ūşyrap, tynys alu qūrylǧysyna qosylǧan balalar kömei stenozyna (kömeidıŋ taryluy) da şaldyǧady. Kömeide tyrtyq paida bolady. Bızde būǧan ota jasai almaidy. Şetten maman şaqyrady. Älgındei auruǧa şaldyǧyp, kömeiın tesıp, tütık qoiyp demalyp jürgen balaǧa İtaliiadan kelgen professor Roberto Pujedu jasaǧan ota – bızdegı osyndai alǧaşqy operasiia. Senor Roberto sondai on bes operasiia jasady, bärı de sättı, balalar tügel derlık auyzben dem ala alatyn boldy.
- Üşınşı trend kohlearlyq implantasiia boiynşa oryn alyp tūr, – dep oiyn sabaqtady doktor Jūmahmetov. – Otanyŋ būl türın tuabıttı ūluy (ulitkasy) bar balalarǧa jasauǧa bolady, al ūlu bolmasa aǧzaǧa elektrondy jolmen ene almaisyŋ. Batys neirohirurgterı aǧzaǧa midaǧy estu ortalyǧy arqyly elektrondy enudıŋ jolyn tapty. Alla qalasa, aldaǧy jyly osy täsıldı bız de engızemız. Äsırese ol täsıl qūlaq kınärattaryn emdeuge öte kerek, sebebı bügınde qūlaq qalqany, tıptı qūlaq tesıgı joq balalar bügınde köptep tuyluda. Būl oraida salaǧa qajettı qūral-jabdyqtardy satyp alu jaǧynan memlekettıŋ kömegı kerek...
«Aqsai» balalar auruhanasy elımızde balalar urologiiasy boiynşa joǧary daiyndyǧymen erekşelenedı eken. Sondai-aq mūnda ortopediia, jalpy ortopediialyq emdeu ısı küştı jolǧa qoiylǧan. Oblys ortalyqtaryndaǧy auruhanalar negızınen travmatologiiamen ainalysady da, ortopediialyq ota jasamaidy. Ota jasau ortalyǧy – «Aqsai» klinikalyq auruhanasy, sebebı mūnda ortopedist maman İsamdun Haramov, lor maman Aigül Rahmanqyzy tärızdı ǧylym kandidattary, Asfendiiarov universitetınıŋ oqytuşylary eŋbek etedı. Bälkım, ärine, auruhanalyq sapa keremet deuge bolmas, dese de emdeu sapasy europalyq deŋgeide deuge bolady. Tek būl mekemenıŋ jarnamasy azdau ma dep qaldyq, sol sebeptı ony bylaiǧy köpşılık bıle bermeidı. Būl jerdıŋ mamandarynyŋ äleujelıde kündelıktı akkaunt jürgızıp otyruǧa uaqyttary da joq: hirurgter aptasyna orta eseppen 20 ota jasaidy eken, būl künıge 5-6 operasiia degen söz. Onyŋ syrtynda keŋes beru, nauqastardy qadaǧalap otyru degen jäne bar. Sodan da nauqastar būl jerge «bır äjem aitty» degen eskı täsılmen keledı. Osy olqylyqtyŋ ornyn säl de bolsa toltyru maqsatynda üşbu jazbany jazdym, qarlyǧaştyŋ qanatymen su sepkenındei, «aq halatty abzal jandar» dep şyn köŋılmen aituǧa bolatyn öz ısınıŋ adal şeberlerı bar ekendıgın jūrtşylyq bıle jürsın degen nietpen.
Sızderge syr qylyp aitaiyn. Bılesız be, «Aqsaida» bolyp kelgelı menıŋ qūlaq, mūryn deitın närselerge qūrmetım artty. Şyny kerek, bız köbınese jürek, mi, bauyr-büirektı köbırek aityp, qūlaq-mūryndy ekınşı kezekke qoiyp jatamyz ǧoi. Al men körgen, äŋgımesın estıgen Samat Talǧatūly därıgerım bolsa, osy bır sözderdı köl jaǧasynyŋ qyzǧyş qūsynyŋ kelte qaiyrǧan äsem änındei sozyp, mahabbat sezımın qosyp aitady. Qazır jazyp otyrǧanymda onyŋ sol bır dauysy jasandy jarǧaqty jaŋa qūlaǧymnyŋ ışınde küŋgır-küŋgır kümbırleidı.
- Bılesız be, mūrynnan kırgen aua miǧa ottegı bop jetedı. Jüregımız, ökpemız, jalpy bükıl aǧzamyz bızge ömır syilaityn sol ottegıne däl mūryn kömegımen qanyǧady. Syrttai jai tesık bolyp körıngenımen, mūryn, sol siiaqty qūlaǧymyz da qūm jolyndai bytpyldyq, şyrǧalaŋ. Adam balasy üşın asa maŋyzdy labirint.
Qūlaǧyŋyz ben mūrnyŋyzdy kütıp, kütınıp jürıŋız, aǧaiyn...
Gülmira ASYLBEKQYZY,
"Adyrna" ūlttyq portaly
