Erkebūlannyŋ bızdıŋ auylǧa köşıp kelgenıne köp uaqyt bolǧan joq. Qaşan körseŋ üi şaruasyna kömektesıp jüredı. Dostarymen qydyryp, bos jürgenın körmeisıŋ.
Ötkende jūmystan kele jatyp, Erkebūlandy kördım. Qolynda əppaq ekı kögerşını bar, «Aq kögerşın, kögerşın» dep əndetıp keledı eken. Menı baiqaityn emes.
– Səlem, Erkebūlan! Kögerşınıŋ de, ənıŋ de ədemı eken, – dep em, ūialyp qaldy. Ekeumız üige jetkenşe əŋgımelesıp bardyq. Onyŋ jiyrma kögerşını, tört jüzge juyq bödenesı bar ekenın sol kezde bıldım.
– Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ Ürjar audanyna qarasty Maqanşy auylynda düniege keldım. Almatyǧa 2014 jyly otbasymyzben köşıp keldık. Küzde aǧam bır jūp kögerşın alyp keldı. Qyzyǧuşylyq sodan bastaldy. Menıŋ qūstarǧa qamqor bolǧanyma riza boldy ma, qysta aǧam taǧy bır jūp kögerşın əkeldı. Köktemde balapandap, köbeie tüstı. Bırın syiǧa berıp, endı bırın satyp jıberdık. Tauyq siiaqty jem talǧamaidy, kez kelgen dəndı jei beredı. Kün jyly kezde dalaǧa şyǧaramyn.
Olar jūp bolyp ömır süredı, bır-bırın eş uaqytta auystyrmaidy. Eger analyǧy ölse, atalyq kögerşın basy auǧan jaqqa ūşyp, jūbyn ızdep ketedı. Ol da ūzamai auyryp, joq bolady. Ekı jūmyrtqa basyp, onysy ekı aptada jaryp şyǧady. Atalyq kögerşın erte jaryqqa şyǧady ərı ırıleu keledı. Analyq kögerşın səl keşteu, nəzık bolady. Ūiany adamnyŋ qoly jetpeitın, öte biık jerge salady. Mysaly, şatyrdyŋ töbesı. Ūia salatyn jerdı atalyq kögerşın taŋdaidy. Tūmsyqtaryna syiǧanşa şöp, taiaq, qamys tıstep, ūiaǧa tasidy. Bır jerden ekınşı jerge ūia salmaidy. Kün jyly bolsa, bərı toptasyp, ainalyp ūşyp jüredı. Jūmyrtqasyn eşuaqytta qarausyz qaldyrmaidy. Azyq jinauǧa, boi jazuǧa da kezek-kezek ūşady. Bıreuı azyq jinauǧa ketse, ekınşısı jūmyrtqany basyp otyrady. Balapandaryna jem bergenderı de qyzyq. Aldymen özderı jep, şainap beredı. Balapandaryna jem jeudı de özderı üiretedı. Qaşan ūşyp ketkenşe, bırge jüredı. Daiyn bolǧanda ūiadan iterıp jıberedı. Balapan jūmyrtqada jaily jatpasa, dūrys damymaidy, – dedı Erkebūlan.
Ol kögerşın turaly köp oqyǧanyn aitady. Spandiiar Köbeevtıŋ «Kögerşın men qūmyrsqa» əŋgımesın ınısıne jiı oqyp beredı eken. Inısı Ruslan synyptastaryna aǧasynyŋ qūmyrsqaǧa kömek bergen kögerşındı ösıretının aityp, jiı maqtanatyn körınedı.
– Kögerşınder ərtürlı bolady. Menıkı – pavlin. Asyl tūqymǧa jatady. Adamdar sən, ədemılık üşın asyraidy. Qūiryǧy jaiylyp, ədemı körınedı. Sol üşın pavlin dep ataǧan. Sorpasy suyq tiıp, auyrǧan adamǧa paidaly. Menı alystan tanidy. Ūiaǧa kırsem, quanyp, qanatyn qomdap, aldymnan şyǧady. Al basqa adam kırse, dybys şyǧaryp, ūşyp ketedı. Köŋıl-küilerı jaqsy bolsa, ysqyrsam bilep, joǧarydan tömenge qarai qūldilai ūşyp, özderınşe öner körsetedı. Keide jabaiy kögerşınder ūşyp keledı. Bıraq pavlin kögerşınder olarmen dos bolmaidy.
Kögerşındı tabys közıne ainaldyruǧa bolady. Ol üşın jaqsy kütım, erekşe yqylas kerek. Köbıne pavlin kögerşınder sirkte öner körsetedı. Sebebı ədemı ərı aqyldy. Sirk ərtısterı ıs-qimyldardy balapan kezınde üiretedı. Ekı jastyŋ şaŋyraq kötergen toiynda sən üşın tapsyrys beredı. Būl mahabbatqa, sezımge adalmyz degendı bıldırse kerek.
Bırde aǧam dosynyŋ toiyna ekı aq kögerşındı alyp ketken. Toi üstınde jastar kögerşındı tym alysqa ūşyrypty. Aǧam bolǧasyn, renjıgem joq. Bır aptadan keiın kögerşınderım üige qaityp keldı. Bərımız quandyq. Keiın eseptesek, qos kögerşın 20 şaqyrymdai joldy jürıp ötıptı. Qūs bolsa da, tuǧan jerıne degen qūrmetı, saǧynyşy öte küştı. Olar qyrǧidan qatty qorqady. Alystan tez tanidy. Qauıp tönse, ūiasyna tyǧylyp, köpke deiın şyqpai qoiady. Ūiany da kışkentai etıp, qyrǧi kıre almaityndai jasaidy. Kögerşın alǧaş balapan basqanda, köp nərsenı bılmeitınmın. Qyzyqtap, ūiasyna jiı qaraimyn. Bıraq ornynan jyljymaityn. Söitsem, balapany toŋyp qalmas üşın jylytyp otyrady eken. Ornynan qozǧamaq bolǧanymda, özıme qarsylyq körsetıp, şoqyp alǧany bar. Osydan keiın mazalamaityn boldym. Özderıne qauıp tönse de, balapandaryn qaldyrmaidy. Jylyna köktem-jaz ailarynda ekı jūptan alty balapan şyǧarady. Keibır əlsız balapandar ūiada ölıp qalady. Kögerşınge qyzyǧatyn balalarǧa osy pavlin dūrys. Öitkenı ösıru jeŋıl, tez üirenedı. Balapan qai ūiadan şyqty, sol jerdı eşqaşan ūmytpaidy, – dedı ol.
Alǧa qoiǧan jospary turaly da sūradym.
– Tuys əpkemız asqazany auyryp, jiı auruhanada jatatyn. Sol əpkemızdıŋ dertınen aiyǧuyna bödene kömektesıptı. Aǧam bödenenıŋ balapanyn alyp keldı. Bödenenıŋ bır aptalyq, on kündık jəne bır ailyq balapandary bar. Erekşelıgı köp eken. Özı kıp-kışkentai bolsa da etı, jūmyrtqasy qūnarly. Adamnyŋ densaulyǧyna paidaly. Basqa qūstar siiaqty asa qatty kütımdı qajet etpeidı. Bıraq jem talǧaityny bar. Türlı jūqpaly aurularmen küresuge qauqary küştı. Denesı ystyq, sol jyluyn jan-jaǧyna şaşyp tūrady. Qūstardy asyrap jürıp, köp nərsenı bıldım. Keibır nietı būzyq adamdar qūstardyŋ ettı boluy üşın türlı dərıler beredı eken. Būl dūrys emes. Jem-suyn uaqytynda berse, qūs ta erkın ösedı. Istegen ısıŋ, tapqan tabysyŋ adal bolsa, armanyŋa tez jetesıŋ. Marqūm əkem «adal bol» dep jiı aitatyn, – dep aiaqtady sözın Erkebūlan. Sabaqqa, üi şaruasyna da ülgerıp jürgen elgezek balaǧa riza boldym. Adal jolmen eŋbek etse, erınbese, oryndalmas arman joq.
Ol kögerşın turaly köp oqyǧanyn aitady. Spandiiar Köbeevtıŋ «Kögerşın men qūmyrsqa» əŋgımesın ınısıne jiı oqyp beredı eken. Inısı Ruslan synyptastaryna aǧasynyŋ qūmyrsqaǧa kömek bergen kögerşındı ösıretının aityp, jiı maqtanatyn körınedı.
– Kögerşınder ərtürlı bolady. Menıkı – pavlin. Asyl tūqymǧa jatady. Adamdar sən, ədemılık üşın asyraidy. Qūiryǧy jaiylyp, ədemı körınedı. Sol üşın pavlin dep ataǧan. Sorpasy suyq tiıp, auyrǧan adamǧa paidaly. Menı alystan tanidy. Ūiaǧa kırsem, quanyp, qanatyn qomdap, aldymnan şyǧady. Al basqa adam kırse, dybys şyǧaryp, ūşyp ketedı. Köŋıl-küilerı jaqsy bolsa, ysqyrsam bilep, joǧarydan tömenge qarai qūldilai ūşyp, özderınşe öner körsetedı. Keide jabaiy kögerşınder ūşyp keledı. Bıraq pavlin kögerşınder olarmen dos bolmaidy.
Kögerşındı tabys közıne ainaldyruǧa bolady. Ol üşın jaqsy kütım, erekşe yqylas kerek. Köbıne pavlin kögerşınder sirkte öner körsetedı. Sebebı ədemı ərı aqyldy. Sirk ərtısterı ıs-qimyldardy balapan kezınde üiretedı. Ekı jastyŋ şaŋyraq kötergen toiynda sən üşın tapsyrys beredı. Būl mahabbatqa, sezımge adalmyz degendı bıldırse kerek.
Bırde aǧam dosynyŋ toiyna ekı aq kögerşındı alyp ketken. Toi üstınde jastar kögerşındı tym alysqa ūşyrypty. Aǧam bolǧasyn, renjıgem joq. Bır aptadan keiın kögerşınderım üige qaityp keldı. Bərımız quandyq. Keiın eseptesek, qos kögerşın 20 şaqyrymdai joldy jürıp ötıptı. Qūs bolsa da, tuǧan jerıne degen qūrmetı, saǧynyşy öte küştı. Olar qyrǧidan qatty qorqady. Alystan tez tanidy. Qauıp tönse, ūiasyna tyǧylyp, köpke deiın şyqpai qoiady. Ūiany da kışkentai etıp, qyrǧi kıre almaityndai jasaidy. Kögerşın alǧaş balapan basqanda, köp nərsenı bılmeitınmın. Qyzyqtap, ūiasyna jiı qaraimyn. Bıraq ornynan jyljymaityn. Söitsem, balapany toŋyp qalmas üşın jylytyp otyrady eken. Ornynan qozǧamaq bolǧanymda, özıme qarsylyq körsetıp, şoqyp alǧany bar. Osydan keiın mazalamaityn boldym. Özderıne qauıp tönse de, balapandaryn qaldyrmaidy. Jylyna köktem-jaz ailarynda ekı jūptan alty balapan şyǧarady. Keibır əlsız balapandar ūiada ölıp qalady. Kögerşınge qyzyǧatyn balalarǧa osy pavlin dūrys. Öitkenı ösıru jeŋıl, tez üirenedı. Balapan qai ūiadan şyqty, sol jerdı eşqaşan ūmytpaidy, – dedı ol.
Alǧa qoiǧan jospary turaly da sūradym.
– Tuys əpkemız asqazany auyryp, jiı auruhanada jatatyn. Sol əpkemızdıŋ dertınen aiyǧuyna bödene kömektesıptı. Aǧam bödenenıŋ balapanyn alyp keldı. Bödenenıŋ bır aptalyq, on kündık jəne bır ailyq balapandary bar. Erekşelıgı köp eken. Özı kıp-kışkentai bolsa da etı, jūmyrtqasy qūnarly. Adamnyŋ densaulyǧyna paidaly. Basqa qūstar siiaqty asa qatty kütımdı qajet etpeidı. Bıraq jem talǧaityny bar. Türlı jūqpaly aurularmen küresuge qauqary küştı. Denesı ystyq, sol jyluyn jan-jaǧyna şaşyp tūrady. Qūstardy asyrap jürıp, köp nərsenı bıldım. Keibır nietı būzyq adamdar qūstardyŋ ettı boluy üşın türlı dərıler beredı eken. Būl dūrys emes. Jem-suyn uaqytynda berse, qūs ta erkın ösedı. Istegen ısıŋ, tapqan tabysyŋ adal bolsa, armanyŋa tez jetesıŋ. Marqūm əkem «adal bol» dep jiı aitatyn, – dep aiaqtady sözın Erkebūlan. Sabaqqa, üi şaruasyna da ülgerıp jürgen elgezek balaǧa riza boldym. Adal jolmen eŋbek etse, erınbese, oryndalmas arman joq.
Gülfarida ZEINULLİNA,
«Ūlan» gazetı, №9 27 aqpan 2018 jyl
zhasorken.k
