جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى 4 جىل ىشىندە تۇبەگەيلى وزگەردى. ەڭ ماڭىزدى وزگەرىستەر وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ ەڭبەك جاعدايىنا، اكادەميالىق ەركىندىككە قاتىستى جانە وقۋ ورىندارى بۇدان بىلاي ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ءوز بەتىنشە ازىرلەي الاتىن بولدى. ستۋدەنتتەردى قازىرگى زامان تالابىنا ساي ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەدە وقىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا باسا نازار اۋدارىلدى. كەشەندى تۇردە جۇرگىزىلگەن رەفورمالار ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. ەلىمىزدە ءبىلىم بەرۋ سەكتورىن جاڭعىرتۋعا، ونىڭ جۇمىس كۇشىنىڭ تالاپتارىنا ساي كەلۋىن قاداعالاۋعا، تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى وقۋ پروتسەسىنە ەنگىزۋگە باعىتتالعان ءتۇرلى باستامالار مەن باعدارلامالار ىسكە اسىرىلدى.
2020 جىلى كوروناۆيرۋستىق شەكتەۋلەرگە بايلانىستى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى بىرقاتار قيىندىقتارعا تاپ بولدى: شالعايداعى ەلدى مەكەندەردە ينتەرنەتتىڭ بولماۋى جانە تەحنيكالىق اقاۋلار وقۋ پروتسەسىن ايتارلىقتاي قيىنداتتى. ءبىلىم بەرۋ نەگىزىنەن قاشىقتىقتان جۇرگىزىلدى. ءدال مۇنداي جاعداي بۇرىن-سوڭدى بولماعاندىقتان، بىرقاتار نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر جاڭارتىلدى. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ جاڭا بىلىكتىلىك تالاپتارى، ۇلگى-ەرەجەلەرى قابىلداندى. 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ باعدارلاماسىندا تەحنولوگيالىق جابدىقتاۋعا ارنالعان جوعارى تالاپتار، ماماندىقتاردىڭ جاڭا اتلاسى جانە بولاشاق تۇلەكتەردىڭ قۇزىرەتتىلىك ۇلگىلەرى دە كورىنىس تاپتى.
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ ورتا جانە ورتا كاسىپتىك ءبىلىمنىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى جۇمىستارمەن قاتار، كوروناۆيرۋستىق شەكتەۋلەردەن تۋىنداعان قيىندىقتار ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ءالسىز تۇستاردى انىقتاعانىن، الداعى ۋاقىتتا وقىتۋشىلار دايارلايتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى قىسقاراتىنىن ايتتى. "قازىر بىزدە مۇعالىمدەر دايىندايتىن 85 جوو بار. بۇل كوپ دەگەن ءسوز ەمەس. ماسەلە مىنادا، ولاردىڭ بارلىعى ساپالى مامان دايىندايدى دەي المايمىز. سوندىقتان جوعارى وقۋ ورىندارىنا قويىلاتىن بىلىكتىلىك تالاپتارىن كۇشەيتۋ ارقىلى ءبىز ولاردىڭ سانىن قىسقارتاتىن بولامىز. بۇگىنگى تاڭدا بۇل تالاپتارعا تەك 25-27 جوو سايكەس كەلەدى».
مەملەكەتتىڭ مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرستارىنا قاراجات بولگەنىن جەكە اتاپ وتكەن ءجون، وسى شارانىڭ شەڭبەرىندە 18 مىڭنان استام مۇعالىم 12 ءپان بويىنشا تەگىن بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرستارىنان ءوتتى.
2021 جىلى پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ اياسىندا ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ كەلەسى رەفورمالار پاكەتىن ۇسىندى:
1. 2025 جىلعا دەيىن مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدى 71%-دان 95%-عا دەيىن ۇلعايتۋ;
2. مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن ۆاۋچەرلىك قارجىلاندىرۋدى جانە ۇيىمداردىڭ بالامالى نىساندارىن ەنگىزۋ;
3. وقۋلىقتاردىڭ مازمۇنىنا قويىلاتىن بىرىڭعاي تالاپتار ازىرلەۋ، وقۋلىقتاردى مىندەتتى ساراپتامادان وتكىزۋ;
4. 2025 جىلعا دەيىن 5000 مەكتەپتى جوندەۋدەن وتكىزۋ;
5. كوللەدجدەرگە وقىتۋدىڭ 2 جىلدىق جانە 1,5 جىلدىق فورماتتارىن ەنگىزۋ;
6. ءار ايماقتى 7 زاماناۋي كوللەدجبەن قامتاماسىز ەتۋ;
7. پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا قابىلداۋ ءۇشىن شەكتى بالدى 50 دەن 75 بالعا دەيىن كوتەرۋ;
8. جوعارى ءبىلىم بەرۋدى وڭتايلاندىرۋ;
9. 2025 جىلعا قاراي قازاقستان اۋماعىندا جەتەكشى شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كامپۋستارىن اشۋ;
10. QS رەيتينگىندە بەلگىلەنگەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانىن 2025 جىلعا قاراي 15-كە دەيىن جەتكىزۋ;
11. جاتاقحانالارداعى ورىن سانىن 2025 جىلعا قاراي 50 000-عا دەيىن ۇلعايتۋ.
2022 جىلى قۇرىلىمدىق رەفورمالاردىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋ ماقساتىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەكى ۆەدومستۆوعا ءبولىندى: عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى جانە ءبىلىم مينيسترلىگى. وسىلايشا، جوعارى وقۋ ورنىنا دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيلەرى ءۇشىن جەكە مينيسترلىك پايدا بولدى.
ءبىلىم بەرۋ تۋرالى دەرەكتەردى تسيفرلاندىرۋ جونىندەگى باستاما بۇكىل ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ءۇشىن جالپى اقپاراتتىق ءورىس قۇرۋعا تۇرتكى بولدى - ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ دەرەكتەر بازاسىنىڭ (ۇبدب) ارقاسىندا وعان ەنگىزىلگەن مالىمەتتەر ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى تولىق جاۋاپكەرشىلىك الدى. ۇبدب ءبىلىم بەرۋدىڭ بىرىڭعاي دەرەكقورى جانە اناليتيكالىق جۇيە رەتىندە ەنگىزىلدى. بۇل اقپاراتتىق جۇيەگە وقىتۋشىلاردىڭ كونتينگەنتى، شتات سانى جانە وزگە دە كادرلىق قۇرام، دايارلىقتىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندەگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ تەحنيكالىق جاراقتاندىرىلۋى تۋرالى مالىمەتتەر ەنگىزىلەدى، بۇل بەيىندى مينيسترلىكتەر مەن قاداعالاۋ ورگاندارىنىڭ ۋاقتىلى مونيتورينگ جۇرگىزۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى.
عىلىم
"عىلىم تۋرالى" زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى، سونىڭ ارقاسىندا ىرگەلى جانە قولدانبالى عىلىمي زەرتتەۋلەردى جۇزەگە اسىراتىن ينستيتۋتتاردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋ مەن قارجىلاندىرۋ ءىسى قايتا قارالدى.
3 جىل ىشىندە عىلىمدى قارجىلاندىرۋ كولەمى 70% - عا ۇلعايدى. عىلىمي قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسى دا 70% - عا ءوستى.
ۇمعتسو جانە ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، سوڭعى 5 جىلدا قازاقستان عىلىمىندا ارتىپ كەلە جاتقان باسەكەلەستىك ورتانىڭ 5 تەندەنتسياسىن سەنىمدى تۇردە اتاپ وتۋگە بولادى:
* جوو بازاسىندا تەحنوپاركتەر مەن عىلىمي ينستيتۋتتاردىڭ اشىلۋى. مەملەكەت ستارتاپتار ءۇشىن قوسىمشا گرانتتار بولەدى.
* قازاقستاندا عىلىم بىرتىندەپ كوممەرتسيالىق سيپاتقا يە بولۋدا. جەكە مەكەمەلەر قازاقستاندا عىلىمي زەرتتەۋلەرمەن 24,9%-عا ءجيى اينالىسا باستادى. كاسىپكەرلىك سەكتور تۋرالى دا ايتۋعا بولادى (+38,4%).
* عىلىمداعى شەتەلدىك مەنشىك ۇيىمدارىنىڭ ۇلەسى 38,5%-عا ءوستى، بۇل شەتەلدىك ۇيىمدار تاراپىنان عىلىمي زەرتتەۋلەرگە قىزىعۋشىلىقتى بايقاتادى.
* عىلىمي مەكەمەلەردەگى كادرلار قۇرامى وزگەردى. ەلدىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالپى سانى ازداپ ازايعانىمەن، جەكەمەنشىك ۇيىمداردا جۇمىس ىستەيتىن عالىمداردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى، بۇل عىلىمنىڭ بىرتىندەپ كوممەرتسيالىق جولعا ءتۇسۋىن بىلدىرەدى.
* عالىمنىڭ سوڭعى 5 جىلداعى ورتاشا جاسى جوعارى ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ جاس ارالىعىندا، ياعني 35-تەن 54-كە دەيىن (+5,7%).
* جوو عىلىمي پروتسەسكە قاتىسۋشى رەتىندە ەلدىڭ يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيەسىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا IT-زەرتتەمەلەرگە اتسالىسا باستادى.
جوعارى ءبىلىم
سونىمەن قاتار، جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى كوپتەگەن وڭ وزگەرىستەردى اتاپ وتكەن ءجون.
جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن وقىتۋ تراەكتوريالارىن ازىرلەۋدە وكىلەتتىلىگى زور. سونىمەن قاتار، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ارتتى. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى ەڭبەك نارىعىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس بولۋى كەرەك (ياعني جۇمىس بەرۋشىلەرمەن كەلىسىلۋى قاجەت).
"اتامەكەن" ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى مەن اككرەديتاتسيالىق اگەنتتىكتەر دايىندىق باعىتتارى بويىنشا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەيتينگتەرىن جاساي باستادى. جىل سايىنعى رەيتينگتى جاساۋ كەزىندە تۇلەكتەردىڭ ماماندىعى بويىنشا جۇمىسقا ورنالاسۋ دەڭگەيى نازارعا الىنادى. مۇنداي مەحانيزم ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ كۇشتى جانە ءالسىز جاقتارىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
تاۋەكەل دارەجەسىن باعالاۋدىڭ جاڭا ولشەمدەرى مەن بىلىكتىلىك تالاپتارى بۇگىنگى جوعارى بىلىمگە ەلەۋلى تۇزەتۋلەر ەنگىزدى جانە بىرقاتار ماسەلەلەردى جەڭىلدەتتى. مىسالى، ەندى كادرلىق قاجەتتىلىكتى قاناعاتتاندىرۋ جانە كوزدەگەن دارەجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىنا سالالىق ورتادان پراكتيك وقىتۋشىلاردى شاقىرۋ ۇسىنىلادى، بۇل رەتتە ولاردىڭ عىلىمي دارەجەسى بولۋى مىندەتتى ەمەس، ءتيىستى تاجىريبەسى بولسا، اسىرەسە باسقارۋشىلىق سالادا جۇمىس ىستەسە، سول جەتكىلىكتى. بۇل شارا ءىرى كومپانيانىڭ قارجى ديرەكتورىنا ستۋدەنتتەرگە ءوز ساباقتارىندا سالىق ەسەبىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىندىرۋگە، ال تاجىريبەلى ادۆوكاتقا قۇقىقتىق پاندەردىڭ پراكتيكالىق ەرەكشەلىكتەرىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جوعارى وقۋ ورىندارى بىرىڭعاي QR-كودپەن جانە اككرەديتاتسيالىق اگەنتتىكتەردىڭ لوگوتيپتەرىمەن قورعالعان جەكە ۇلگىدەگى ديپلومدار بەرۋگە مۇمكىندىك الدى. اكادەميالىق ەركىندىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەڭبەك نارىعىنا لايىقتى ماماندار دايارلاۋ جاۋاپكەرشىلىگىن جۇكتەيدى، بۇل قازىرگى زاماننىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەدى.
ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ ليتسەنزياسى بۇدان بىلاي مەرزىمسىز ەمەس جانە ۇنەمى راستاپ وتىرۋدى تالاپ ەتەدى. مۇنداي شارا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ نارىعىنداعى وزگەرىستەرگە دايىن بولۋى ءۇشىن، ءوز كورسەتكىشتەرىن جاقسارتۋعا ىنتالى بولۋى ءۇشىن قاجەت.
2021 جىلدان باستاپ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرامى دا جوعارى جالاقى الا باستادى. وقىتۋشىنىڭ ەڭ تومەنگى جالاقىسى - 200 000 تەڭگە، اعا وقىتۋشىنىڭ ەڭبەكاقىسى – كەمىندە 230 000 تەڭگە، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور – 260 000 تەڭگە، پروفەسسور – 350 000 تەڭگە. ال، ۇلتتىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا پروفەسسوردىڭ جالاقىسى 400 000 تەڭگەدەن كەم بولماۋى ءتيىس.
جوو-داعى وقىتۋشىلاردىڭ جۇكتەمەسى قايتا قارالدى - 2021 جىلدان باستاپ ءبىر تولىق ستاۆكانىڭ ەڭ جوعارى كولەمى 680 ساعاتتان اسپايدى.
ستيپەنديالىق تولەمدەردىڭ مولشەرى 2021 جىلى 20% - عا جانە 2022 جىلى 20% - عا ۇلعايتىلدى. مىسالى، باكالاۆريات ستۋدەنتتەرى ءۇشىن 2022 جىلدان باستاپ ستيپەنديالىق تولەمدەردىڭ مولشەرى 36660 تەڭگەنى قۇرايدى (2021ج. 31423 تەڭگە، 2020 جىلى 26186تگ. بولعان), ماگيستراتۋرا ءۇشىن - 89 987 تەڭگە (2021ج. 76 950 تەڭگە، 2020 جىلى 66 913تگ. بولعان), دوكتورانتۋرا ءۇشىن - 195 500 تەڭگە (2021 جىلى 172 500 تەڭگە، 2020 جىلى 150 000 بولعان). ارينە، بۇل ەكونوميكالىق تۇرعىدان بەلسەندى حالىقتىڭ عىلىمعا كەلۋىنە اسەر ەتتى.
جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءوز ستۋدەنتتەرىن جاتاقحانامەن قامتاماسىز ەتۋ جاۋاپكەرشىلىگى جۇكتەلگەن. وسىلايشا، جاڭا ماماندىقتارعا ستۋدەنت قابىلداۋ ءۇشىن جوو جاتاقحانالارىندا سوعان ساي ورىنداردىڭ بولۋى مىندەتتى.
5 الەۋمەتتىك باستاما شەڭبەرىندە جاتاقحانالارداعى ورىن تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن ستۋدەنتتىك جاتاقحانالاردى قايتا قۇرۋ جانە جاڭادان سالۋ جونىندەگى باعدارلاما جۇزەگە اسۋدا، ونىڭ شەڭبەرىندە ينۆەستورلار ءۇشىن جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان. عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 4 جىل ىشىندە قازاقستاندا 50 جاڭا جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلىپ، 2025 جىلعا دەيىن 75 جاڭا جاتاقحانا سالۋ جوسپارلانۋدا.
ورتا ءبىلىم
2019 جىلى "پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى" زاڭ قابىلداندى، ول ەسەپ بەرۋ كولەمىن قىسقارتۋدى، جالپى ەڭبەك جۇكتەمەسىن ازايتۋدى جانە وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ ەڭبەك جاعدايىن جاقسارتۋدى كوزدەيدى. ماسەلەن، 2020 جىلدان باستاپ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا مەكتەپ، كوللەدج جانە بالاباقشا پەداگوگتارىنىڭ جالاقىسى جىل سايىن 25% - عا ارتىپ كەلەدى. "پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى" زاڭمەن بىرگە وقىتۋشىلار قوسىمشا الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەرگە يە بولدى جانە وزدەرىنە ءتان ەمەس قىزمەتتەردەن رەسمي تۇردە بوساتىلدى.
كوللەدجدەرگە ەرەكشە توقتالعىمىز كەلىپ وتىر. 2021 جىلدان باستاپ تالىمگەرگە وندىرىستەن ەڭبەكاقى تولەۋ، ماتەريالداردىڭ شىعىنىن وتەۋ، ستۋدەنتتەر مەن ارنايى كيىمدەردى ساقتاندىرۋ قاراستىرىلعان. مۇنداي شارا وقىتۋدىڭ دۋالدى ۇلگىسىن دامىتۋعا جانە تۇلەكتەردىڭ جۇمىس بەرۋشىلەرىمەن ىقپالداسۋنا اسەر ەتەدى. كوللەدجدەردەگى وقىتۋ تراەكتوريالارى وسىلايشا ەڭبەك نارىعىنىڭ تالاپتارىنا بەيىمدەلەدى، ال كوللەدجدەردىڭ وزدەرى، جوعارى وقۋ ورىندارى سياقتى، دايىندىق باعىتتارى بويىنشا رەيتينگكە يە بولدى. دۋالدى وقىتۋ 5,5 مىڭنان استام كاسىپورىننىڭ قاتىسۋىمەن 535 كوللەدجدە ەنگىزىلدى.
دەگەنمەن، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ءالى دە شەشىلمەگەن كۇردەلى ماسەلەلەر بار: كەيبىر ەلدى مەكەندەردە 3 اۋىسىمدىق مەكتەپتەر جانە كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەتىن مەكتەپتەر جۇمىس ىستەپ تۇر. 2026 جىلعا دەيىنگى بالا تۋ قارقىنىن ەسكەرە وتىرىپ، وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعى ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن، بۇل سونىمەن قاتار پەداگوگيكالىق كادرلاردى دايارلاۋ بويىنشا قوسىمشا مىندەتتەر تۋعىزادى، 2022 جىلى 277 مەكتەپ سالىندى جانە "جايلى مەكتەپ" ۇلتتىق جوباسىنا سايكەس تاعى 840 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانۋدا.
بۇگىنگى تاڭدا مەكتەپ پەن كوللەدج تۇلەكتەرى ۇبت-نى 5 رەتكە دەيىن تاپسىرۋعا، سونداي-اق وقۋ جىلى بارىسىندا 3 رەت گرانتتارعا قاتىسۋعا ۇمىتكەر بولا الادى. وسىعان قاراماستان، كوروناۆيرۋستىق پاندەميانىڭ سالدارى ءالى دە بىلىمگە اسەر ەتۋدە. 2022 جىلى ناۋرىزدا ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ (ۇبت) ناتيجەلەرى جاريالاندى، ورتاشا بالل جوعارعى بالدىڭ (140) 69,08% -ىن قۇرادى، وقۋشىلاردىڭ شامامەن 40%-ى ەڭ تومەنگى بالدى جيناي المادى.
ءبىلىم الۋشىلاردىڭ تەستىلەۋدەن وتۋىنە ەكى مۇمكىندىك ۇسىنىلعانمەن، ەلەۋلى وزگەرىستەر بولعان جوق. ۇبت ناتيجەلەرى ءبىلىم بەرۋدى ودان ءارى رەفورمالاۋ قاجەتتىلىگىن كورسەتىپ بەردى.
ۇبت ناتيجەلەرىنىڭ ساراپتاماسى
|
ۇبت ناتيجەلەرى |
2019 جىل |
2020 جىل |
2021 جىل |
2022 جىل |
|
ورتاشا بالل |
65,5 |
64,06 |
69,08 |
66 |
|
140 ۇپايدىڭ 50-ءىن جيناي العان جوق |
25,2% |
32% |
39,4% |
33% |
دەرەككوزدەر بويىنشا قۇراستىرىلعان: ،،،
قورىتىندى
سوڭعى جىلدارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جۇرگىزىلگەن ءىرى رەفورمالاردىڭ ءبىرى - وقۋ پروتسەسىندە تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن قولدانۋعا باعىتتالعان باستامالار بولدى.
جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ جۇرگىزىلدى - جوعارى وقۋ ورىندارى ازايدى، بىراق ولار اكادەميالىق ەركىندىككە يە بولدى. جوعارى وقۋ ورىندارى تۇلەكتەرىنىڭ قۇزىرەتتىلىگى زامان اعىمىنا ساي بولۋعا ءتيىس، وسىعان بايلانىستى جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ۋاقتىلى جاڭارتۋعا جانە ولاردىڭ مازمۇنىنا تولىق جاۋاپتى بولادى. ستۋدەنتتىك ورتالىقتاندىرىلعان ءتاسىل بولون پروتسەسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتى رەتىندە، ەكونوميكا مەن ءبىلىم بەرۋدى ىقپالداستىرۋمەن قاتار، الداعى ۋاقىتتا ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
قازاقستان ۇكىمەتى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا وزىق تاجىريبەلەرمەن الماسۋ ءۇشىن حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جانە شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىمەن ارىپتەستىك ورناتتى. بۇل قاتىناستار ءبىلىم بەرۋ رەفورمالارىن قولداۋ جانە قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ سەكتورىنىڭ جاھاندىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى جانە جوعارى ساپالى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قۇرىلدى.
مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەك جاعدايلارى مەن جالاقىسىن جاقسارتۋ ءۇشىن ءتۇرلى قادامدار جاسالدى. مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى كوتەرىلدى، ولار ءۇشىن جاقسى ەڭبەك جاعدايىن جاساۋ جانە مۇعالىم ماماندىعىنىڭ جالپى مارتەبەسىن كوتەرۋ قاراستىرىلدى. بۇل شارالاردىڭ ماقساتى - ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا جوعارى بىلىكتى وقىتۋشىلاردى تارتۋ جانە ولاردىڭ وقۋشىلارعا ساپالى ءبىلىم بەرۋىن قامتاماسىز ەتۋ.
جالپى تسيفرلاندىرۋدىڭ ارقاسىندا تۇلەكتەردىڭ قۇزىرەتتىلىك ۇلگىسى، سونداي-اق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا قويىلاتىن بىلىكتىلىك جانە تەحنيكالىق تالاپتار تۇبەگەيلى قايتا قۇرىلدى، بۇل ودان ءارى دامۋدىڭ نەگىزىن قالادى.
وسىعان قاراماستان، ءبىلىم بەرۋ سالاسى ءالى دە جاڭا مەكتەپتەر سالۋدى، قولدا بار ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋدى، ۇلتتىق جانە PISA, PIAAC سياقتى حالىقارالىق تەستىلەۋ ناتيجەلەرىن جاقسارتۋدى تالاپ ەتەدى.
سونداي-اق، روبوتوتەحنيكا، تسيفرلىق قاۋىپسىزدىك، باعدارلامالاۋ، ينجەنەريا جانە ت.ب. سالالارداعى زاماناۋي ماماندىقتارعا كوپ كوڭىل ءبولىنۋى كەرەك.
دەگەنمەن، وقىتۋشىلىق الەۋەتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، كادرلاردىڭ قارتايۋى، تەحنيكالىق جانە كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى ءالى دە بايقالادى. بۇل ماسەلەلەردىڭ بارلىعى ۋاقىتتى جانە بىلىمگە قوسىمشا ينۆەستيتسيالاردى قاجەت ەتەدى.
تۇراقتى ارتىقشىلىقتارعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن مىنا ۇسىنىستاردى اتاپ وتكەن ءجون:
1. تەحنولوگيا مەن زاماناۋي جابدىققا ينۆەستيتسيا سالۋ ستۋدەنتتەرگە تسيفرلىق ەكونوميكادا تابىسقا جەتۋ ءۇشىن قاجەتتى ەڭ جاڭا قۇرالدار مەن رەسۋرستار ۇسىنادى.
2. جاڭا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ: ەڭبەك نارىعىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە سايكەس جاڭا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋدى جالعاستىرۋ ستۋدەنتتەردى بولاشاقتىڭ سىن-قاتەرلەرىنە دايىنداۋعا كومەكتەسەدى.
3. وقىتۋدىڭ ءارتۇرلى كەزەڭدەرىندە ۇزدىكسىز وقىتۋ قاعيداتتارىن ساقتاۋ مامانداردى دايارلاۋدىڭ جوعارى ساپاسىن قامتاماسىز ەتەدى.
4. ءبىلىم الۋشىلار مەن ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرىنە قامقورلىق جاساۋ دا وڭ ناتيجە بەرەدى.
ستەپان شرامكو
