جۋرناليستەردىڭ جۇمىسى جەڭىلدەدى. قازاق تىلىندەگى ۆيدەو مەن اۋديونى ماتىنگە اينالدىراتىن Transcribe.kz قوسىمشاسى پايدا بولدى. اقپارات تاراتۋشى مامانداردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەپ, وسىنداي جوبانى ىسكە اسىرعان كاسىبي پودكاستەر، ءىت مامانى - ەلدار قۇدايبەرگەنوۆ. «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى ستارتاپەرمەن سۇحباتتاسىپ، قوسىمشانىڭ قىر-سىرى تۋرالى سۇرادى.
«ونىمدىلىكتى ارتتىرادى»
- ەلدار مىرزا، Transcribe.kz جوباسىن جاساۋ يدەياسى قايدان كەلدى؟ ونى جاساۋعا نە سەبەپ بولدى؟
- بۇل جوبانى جاساۋ يدەياسى اياق استىنان تۋىنداعان جوق. بىرنەشە ەتاپتاردان تۇردى. ەڭ الدىمەن, مەنىڭ جۇبايىم – جۋرناليست، گازەتتە جۇمىس ىستەگەن. قازىر سايتتا قىزمەت ەتەدى. ەسىمى – روزا ارەن. مەن ونىڭ ءجيى اۋديومەن سۇحبات الىپ، سونى ماتىنگە اينالدىرىپ جۇرگەنىن كورەتىنمىن. ءوزىم باعدارلاماشى بولعان سوڭ ونى اۆتوماتتاندىرۋ جولدارىن ءبىلىپ, بۇل جوبانى اۋەلدە جۇبايىما ارناپ جاسادىم. بىراق ول كەزدەگى ناتيجەلەر ونشا ۇنامادى. كەيىن ءبىز مۇنى ساتا المايتىنىمىزدى تۇسىندىك.
مەن جارتى جىل بۇرىن اstana Hub-تا وتكەن Tech Orda دەگەن باعدارلاما بويىنشا وقۋعا ءتۇستىم. فرونتەند دەگەن ماماندىقتى التى اي بويى مەڭگەردىم. سول جەردە جوبالار جاسادىق. ءبىرىنشىجوبام ءساتتى بولمادى، ەكىنشى جوبام وسى بولدى. وسىدان 2-3 اي بۇرىن پروديۋسەرلىك ورتالىعىمداءبىر كليەنتىم, ياعني جۋرناليستءتىڭ اڭگىمەسىن تىڭدادىم. ول كىسى «ءبىرىنشى سۇحبات الىپ، ونى قاعازعا تۇسىرەمىن، سودان كەيىن بارىپ كومپيۋتەرگە تەرەمىن، ودان كەيىن رەداكتۋراسىنا كىرىسەمىن» دەءدى. مەن ءۇشىن سول كەزدەگى ءسات وتە قىزىق بولدى. ءويتكەنى, اناۋ ادام قانشالىقتى قينالىپ،قانشالىقتى بۇل نارسەنىڭ وڭاي ەمەستىگىن كورسەتتى. سول كەزدە مەن بۇل پروبلەمانىڭ شەشىمى بار ەكەنىن ءتۇسىندىم.
ماسەلەنىڭ شەشءىمىن ىزدەستىرىپ، قاراستىرىپ, تاپقان ناتيجەلەرىمدى ءبىرىنشى سول كىسىمەن جانە ايەلىممەن ءبولىستىم. باستاپقىدا ناتيجەلەر بىردەن ۇناعان جوق. سودان كەيىن وسى قۇرالدى جاسادىم. مىنە، يدەياسى وسىلاي تۋىندادى. اۆتوماتتى تۇردە اۋديو نەمەسە ۆيدەونى ماتىنگە اينالدىراتىن قىزمەتتەردى نەگە قازاقشالاماسقا دەگەن يدەيا وسىلاي كەلدى.
- جوبانىڭ جاسالعانىنا قانشا ۋاقىت بولدى؟ وسى ۋاقىت ارالىعىندا قولدانۋشىلار سانى قانشاعا جەتتى؟
- بۇل جوبانىڭ يدەياسىنىڭ كەلگەنىنە 2-3 ايداي بولىپ قالدى. ءبىرىنشى اقىلى تۇردە قولدانعان تۇتىنۋشى 2023 جىلدىڭ 17 مامىرىندا كەلدى. وسى اقپاراتتى جاريالاپ، سالعاننان كەيىن جارتى ساعاتتان سوڭ ماعان ادامدار كەلە باستادى. سودان بەرى قىرىقتان استام ادام قولدانىپ ۇلگەردى. ءبىرتالاي ادام قايتادان قولدانۋ ۇستىندە. مەن ولاردى ساناپ وتىرعان جوقپىن. كوبىنە ادامدارعا ناتيجەلەرى ۇناۋدا.
«ۇنامادى، كومەكتەسپەدى» دەگەن قولدانۋشىلار دابار. ول جەردەگى ەرەكشەلىك: ول كىسىلەر جىبەرگەن اۋديونىڭ ساپاسى قيىنداۋ بولعاندىعىندا. سوندىقتان قۇرىلعىدا اۋديونىڭ ىشىندەگى سوزدەردى تانۋ دەڭگەيى تومەندەيدى. جىبەرىلگەن اۋديولار ەكى-ءۇش تىلدە بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن, قازاقشا-ورىسشاارالاسقان نەمەسە باسقا تىلدەر قوسىلسا, ونداي سوزدەردى قۇرىلعا تانىماۋى مۇمكىن. ودان بولەك شۋ, جاڭعىرىق تا ساپاسىن تۇسىرەدى. سول جاعىنان الىپ قاراعاندا كەيبىر ادامداردىڭ كوڭىلىنەن شىقپايدى. بۇل جەردە ساپالى ناتيجە الۋ ءۇشىن ءسىزدىڭ بەرىپ وتىرعان اۋديوڭىزدىن دا ساپاسى جاقسى بولۋ كەرەك. قازىر مەن قولدانۋشىلارعا وسىنى تۇسىندىرۋگە تىرىسىپ جاتىرمىن.
- جوبانىڭ بەرەتىن مۇمكىندىكتەرى قانداي؟
- بۇل جوبانىڭ يدەياسى وتە قاراپايىم. قازاق ءتىلىندەگى اۋديو نەمەسە ۆيدەونى سالىپ, سونىڭ ءماتىنىن الاسىڭ. الەمدىك دەڭگەيدە قارايتىن بولساق، بۇل ءبىرتالاي مۇمكىندىك بەرەدى. جۋرناليستەردىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىن جاقسارتادى. بۇرىن قينالىپ جاساعان جۇمىس قازىر جەڭىلدەي تۇسەدى. سەن سۇحبات العان سوڭ, ونى ماتىنگە ءتۇسىرۋ كەرەك دەپ قينالمايسىڭ. 90-95 پايىزدالدىكپەن جاسالعان ءماتىندى اۋديومەن بىرگە قاراپ وتىرىپ، تازالاپ وتە بەرەسىڭ. جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرادى. بۇل بىلىمگە دەگەن اقپاراتتىڭ تارالۋىنا ىقپال ەتەدى.
كوپ ادامدار اۋديو نەمەسە ۆيدەو تىڭداي بەرمەيدى. كەيبىر كىسىلەرگە ءماتىن كەرەك، سۋبتيتر شىعارۋ كەرەك. ويتكەنى, ول كىسىلەر دۇرىس ەستىمەۋى نەمەسە مۇلدە ەستىمەۋى ءمۇمكىن. كورمەيتىن ادامداردىڭ ساۋساقپەن وقيتىن تىلىنە اۋىستىرۋعا دا بولادى. سونىمەن قاتار, ادامدار كوبىرەك جۇمىس ىستەي الادى، جۇمىسى جەڭىلدەيدى. بۇل قۇرىلعىرەداكتسيالاردىڭ جۇمىسىنا يننوۆاتسيا بولىپ تۇر. ۋاقىتتى ۇنەمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەسەسىنە، اۋديونى ماتىنگە اينالدىراتىن ادامعا باسقا جۇمىس بەرە الاسىز. ءتىپتى، كەيبىر ادامدار اۋديونى ماتىندەۋ ءۇشىن قاعاز قولدانادى. قوسىمشانى پايدالانۋ ارقىلى قاعازدى دا ۇنەمدەۋگە بولادى.
«اقىلى قىزمەت – تۇراقتىلىقتىڭ بەلگىسى»
- قوسىمشانى پايدالانۋ ءۇشىن اقى تولەنەدى. ياعني، 1 مينۋتتىق اۋديونىڭ باعاسى 33 تەڭگە ەكەن. نەلىكتەن اقىلى؟
- مۇنداي سايتتى جاساۋ ءبىرتالاي قاراجاتتى تالاپ ەتەدى. قاراجات بولماسا جۇمىس توقتايدى جانە بۇل قۇرىلعى دامىمايدى. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، بۇلقىزمەتتى ارى قاراي شىڭداۋ كەرەك، وعان دا قاراجات كەرەك. بۇل تەك قانا پروگراميستەردىڭ جۇمىسى ەمەس. بۇل زەرتتەۋلەر قازاق ءتىلىنىڭ تانۋىن جاقسارتۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى. وسى جۇمىستار دا قارجىنى تالاپ ەتەدى.
ودان بولەك، بۇل جەردە بيزنەس وپەراتسيالار دا بار. ياعني، ماركەتينگ، ساتۋ، اكىمشىلىك، جۇمىسشىلارعا اقىسىن تولەۋ دەگەندەر بار. سول ءۇشىن بۇل قوسىمشا اقىلى.
اقىلى قىزمەت – تۇراقتىلىقتىڭ بەلگىسى. ەگەر ادامدار اقىسىن تولەسە, دەمەك, ول قۇرالدىڭ پايداسى ءتيىپ جاتىر دەگەن ءسوز. قولدانعانى ءۇشىن عانا تولەمەيدى, بۇل قىزمەتتىڭ دامۋىنا ينۆەستيتسيا قۇيىپ جاتىر دەۋگە بولادى.
- الدا Transcribe.kz جوباسىندا قانداي وزگەرىستەر بولماق؟ بولجام-جوسپارىڭىزدى ايتا كەتسەڭىز؟
- بىزدە الدا كوپ جوسپار بار. بارلىعى دۇرىس بولىپ جاتسا، ۇلكەن الەمدىك دەڭگەيدەگى ستارتاپقا اينالادى. وسى ماقساتتارعا جەتكىزۋ ءۇشىن مەن قازىر شەتەلدىك اكادەميادا وقۋىمدى باستاپ كەتتىم.فۋنكتسيونال جاعىنان بىزدە تەك قازاق تىلىندە ەمەس، باسقا تىلدەردە دە ترانسكريپتسيا جاسايتىن قىزمەتتەر جوق. بىراق، قولدانۋشىلارعا وتە ىڭعايلى ءارى پايدالى نارسەلەر ويلاپ تاۋىپ قويدىق. ولاردى جاساپ ىسكە اسىرعان كەزدە, كورسەتەمىز.
Transcribe.kz دەگەن اتاۋ ۇزاق. مەن قازىر باسقا اتاۋ ويلاپ تاۋىپ قويدىم. الەمدىك دەڭگەيگە شىعادى دەگەندە، بۇنىڭ اتاۋى ينتەرنەتتەگى ادرەسى وتە قىسقا، تۇسىنىكتى، ىڭعايلى بولۋى كەرەك. الايدا، ناقتى يدەيالارمەن ءبولىسى المايمىن. ويتكەنى، ونى الدىمەن جاساۋ كەرەك، ادامدار كورۋى كەرەك.
«قازاق ءتىلى تەحنولوگيالىق تىلگە اينالىپ كەلەدى»
- جوبا مەملەكەت تاراپىنان نەمەسە دەمەۋشىلەردەن قولداۋ تاۋىپ جاتىر ما؟
- ازىرگە ءبىرىنشى قادامدى ەندى باستادىق. سوندىقتانبءىزدى مەملەكەت بايقاپ جاتىر دەپ ويلامايمىن. دەمەۋشىلەرگە دە مەن ءالى بارمادىم، ايتپادىم. بيزنەستە تۇسىنگەنىم، ەگەر ىڭعايى كەلسە، ءبارى جاقسى بولسا ءبىر تال ۇلكەن كليەنتكە قاراعاندا، سەنىڭ كىشكەنتاي كوپ كليەنتىڭ بولعانى دۇرىسىراق سياقتى. ءبىر تال سپونسورعا قاراعاندا كىشى-كىشى سەرىكتەستەر, مەكەمەلەر، رەداكتسيالار بولسا سول الدە قايدا دۇرىسىراق دەپ ويلايمىن. مەن ءالى ستارتاپ اكادەمياسىندا وقيمىن، سونى بىتىرگەنشە ءبىرتالاي نارسە تۇسىنىكتى بولادى. ءبىز مونەتيزاتسيا مودەلىن دەوزگەرتءۋىمىز مۇمكىن. جالپى ەگەر ۇسىنىس بولىپ جاتىرسا، ول ۇسىنىستاردى تالقىلاۋعا، سۇحباتتاسىپ سويلەسۋگە دايىنبىز.
- ءىت مامانى رەتىندە بولاشاقتا قازاق ءتىلىن دامىتۋعا ارنالعان وسىنداي جوبالار جاساۋ ويدا بار ما؟
- ءىت مامانى رەتىندە بۇل مەنىڭ العاشقى جۇمىسىمەمەس. بۇعان دەيىن دە مەنىڭ ءبىرتالاي جوبالارىم بولعان. سوڭعى بىرەۋى پودكاستقا قاتىستى. ول جەردە قازاقستاندىق پودكاستتار جينالعان جانە اۆتوماتتى تۇردە جاڭا ەپيزودتتار جينالىپ تۇرادى.
جارىققا شىعۋى كەرەك قانشاما يدەيالار بار. كومپيۋتەردە عانا ساقتالىپ قالعان، دامىماي قالعان نەمەسە دامىپ بارىپ قىرشىنان قيىلىپ ۇزىلگەن جوبالار كوپ.
قازاق ءتىلى باسقا الەمدىك تىلدەر سياقتى تەحنولوگيالىق تىلگە اينالىپ كەلەدى. بولاشاقتا ءبىر ءتىل مىنانداي، ءبىر ءتىل انانداي دەپ ءبولۋدىڭ دە قاجەتى بولمايدى. قازاق ءتىلى ازىرگە شەتتە قالعان ءتىل دەپ ايتا المايمىز. ول وتە دامىعان ءتىل، تەحنولوگيالاردى دا ءبىز قازاق تىلىمەن ۇشتاستىرىپ جاتىرمىز. اۋديونى، ۆيدەونى ماتىنگە اينالدىرساق بولاشاقتا ءماتءىندى اۋديوعا نەگە اينالدىرماسقا؟!
اليسا، سيري سىندى قۇرىلعىلاردى نەگە قازاقشا سويلەتپەسكە؟! مۇنىڭ بارلىعىن جاساي بەرۋگە بولادى. دەگەنمەن، تالاپ ەتەتىنى – ۋاقىت جانە قاراجات. قاراجات بولسا ۋاقىت تا بولادى. قاراجاتتان كەيىن رەاليزاتسيا دەگەن بار. يدەيا تەگىن. ەگەر ماعان ءسىز كەلەتىن بولساڭىز، مەن سىزگە بىردەن ستارتاپتىڭ 10 يدەياسىن بەرە الامىن. الايدا، ەڭ قىزىعى سول يدەيانى ىسكە اسىرۋ. قالاي ىسكە اسىرادى؟ كىمنىڭ پايداسى جوعارى بولادى؟ كءىمنىڭ يدەيانى ىسكە اسىرۋى ىڭعايلى بولا الادى؟ بارلىعى وسىعان بايلانىستى.
- سۇحبات بەرگەنىڭىزگە راحمەت!
دانا نۇرمۇحانبەت
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
