وسىدان ەكى اي بۇرىن وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆ مەملەكەتتىك بالاباقشالاردى قازاق تىلىنە كوشىرۋ جوسپارى بارىن ايتقان بولاتىن. ءمينيستردىڭ بۇل مالىمدەمەسى كوپشىلىكتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ، الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىلانىپ ەدى. ايتسە دە مينيسترلىككە قاراستى ەرتە جاستاعى بالالاردى دامىتۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى مانارا اداموۆامۇنى «بءىر كۇندە ىسكە اسىرىلاتىن نارسە ەمەس»دەپ وتىر. بۇل ماسەلەگە بايلانىستى مينيسترگە سەنەمىز بە، جوق الدە ديرەكتوردىڭ دەگەنى ورىندى ما؟
«قازاق بالاباقشالارىنا سۇرانىس بار»
عاني بەكتايۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدەگى 11 مىڭنان اسا بالاباقشانىڭ تەڭ جارتىسى مەملەكەتتىك بالاباقشا.
«سوندىقتان جالپى اشىلاتىن ورىندى، قاجەتتىلىكتى دە كورىپ وتىرمىز. قازاق تىلىندەگى بالاباقشالارعا قاجەتتىلىك تە، سۇرانىس تا بار. جالپى، مەملەكەتتىك بالاباقشالاردىڭ بارلىعىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋ ماسەلەسىن تولىققاندى ىسكە اسىرۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيمىز», - دەدى ول.
بۇگىندە بۇل ماسەلەمەن مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ دەپارتامەنتى اينالىسىپ جاتقانىن ايتتى. سونداي-اق ول مەملەكەتتىك تىلدە بالاباقشالاردىۇيىمداستىرۋ ەشقانداي قيىندىق تۋعىزبايدى دەپەسەپتەيتىنىن جەتكىزدى.
«ويتكەنى تاربيەشىلەردىڭ جەتكىلىكتى سانى بار. سۇرانىس تا بار. مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىنەقاتىستى ايتساق, ولاردى وقىتۋدان وتكىزۋ, دايىنداۋ, قوسىمشا ماماندار, لوگوپەدتەر كەرەك. سولاردىڭءبارىن دايىنداۋ ماسەلەسى قازىر قوسىمشا قولعاالىنادى, - دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر.
باق وكىلدەرى بۇل جۇمىس قاشان اياقتالاتىنىن سۇرادى.
«ۇزدىكسىز جۇرەتىن دۇنيە عوي. بۇل جۇمىس باستالىپجاتىر. بالاباقشالار اشىلعان سايىن ونىڭ قازاقتىلىندە بولۋى قامتاماسىز ەتىلەدى», - دەپ تۇيىندەدى عاني بەيسەمباەۆ.
ديرەكتور نەگە سوزبۇيداعا سالدى؟
دۇيسەنبى كۇنى قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە «2023-2024 وقۋ جىلىندا مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ مازمۇنىن قامتاماسىز ەتۋ» تاقىرىبىندا بءاسپاسوز كونفەرەنتسياسى ءوتتى. اتالعان جيىندا قر وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنە قاراستى ەرتە جاستاعى بالالاردى دامىتۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى مانارا اداموۆاعا «مينيستر ايتقان 100 پايىز مەملەكەتتىك تىلدە تاربيە بەرەتىن بالاباقشا قاي جىلدان باستالادى؟» دەپ سۇراق قويدىق.
«بۇگىنگى تاڭدا 69 پايىز بالاباقشالارىمىز قازاق تىلىندە تاربيە بەرىپ جاتىر. بۇدان ەكى جىل بۇرىن مەملەكەتتىك تىلدە تاربيە بەرەتىن بالاباقشالاردىڭ ۇلەس سالماعى 65 پايىز بولعان. جالپى بۇگىنگى تاڭدا وسى باعىتتا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر. 2022-20323 جىلعى وقۋ جىلىندا قابىلدانعان ءبىزدىڭ نەگىزگى نورماتيۆتىك قۇجاتتارىمىزدىڭ نەگىزىندە باعدارلاماعا قوسىمشا سوزدىك مينيمۋمى ازىرلەنگەن. بۇل قازاق تىلىندەگى سوزدىك مينيمۋم قازىرگى تاڭدا پەداگوگتاردىڭ، جالپى بالاباقشاداعى بارلىق پەرسونالدىڭ تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن بالامەن سويلەسكەن ۋاقىتتا سوزدىك قورىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. بۇدان بولەك بالا تاربيەسىن قالىپتاستىرۋدا اتا-انالارمەن جۇمىس جۇرگىزىلەدى ياعني ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز بەن سالت-داستۇرىمىزگە نەگىزدەلگەن شارالاردى ۇيىمداستىرۋ قاراستىرىلعان. سونىمەن قاتار قازىر اشىلىپ جاتقان بالاباقشانىڭ بارلىعى ءوز تىلىمدە تاريبيەلەيتىن بالاباقشا بولۋىنا نازار اۋدارىلۋدا»، – دەپ جاۋاپ بەردى.
مانارا ەلەنكەنقىزى ناقتى سۇراققا اشىق جاۋاپ بەرمەگەن سوڭ «مينيستر ايتقان 100 پايىز مەملەكەتتتىك تىلدە تاربيە بەرۋگە قاشان كوشەمىز؟ 2025 جىلى كوشەمىز بە، جوق الدە 2030 جىلى كوشەمىز بە؟ مينيستر ايتقان ۋادەنىڭ مەرىزىمىن ايتىڭىزدارشى...», دەپ ايتۋعا تۋرا كەلدى.
«ەندى ءسىزدىڭ ايتىپ وتىرعان 100 پايىز دەگەن نارسە... ونىڭ ارتىڭدا ءار ءبىر بالانىڭ تاعدىرى بار، ءار ءبىر وتباسىنىڭ سۇرانىسى بار. سوندىقتان ول ءبىر كۇندە ىسكە اسىرىلاتىن نارسە ەمەس شىعار. الداعى ۋاقىتتا وسى اتا-انالاردىڭ تاراپىنان مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا قاي تىلدە ولاردىڭ بالاسىنا تاربيە قاجەت؟ وسىعان بايلانىستى بۇل سۇرانىستىڭ بارلىعى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى»، – دەدى ول.
«بالا مەن اتا-انا پسيحولوگيالىق سترەسس الادى»
وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى مەن ەرتە جاستاعى بالالاردى دامىتۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورىنىڭ پىكىرى مۇلدە باسقا بولىپ تۇرعانى قالاي؟ سوندا عانيبەيسەمباەۆتىڭ «بالاباقشالار اشىلعان سايىن ونىڭ قازاق تىلىندە بولۋى قامتاماسىز ەتىلەدى»دەگەن مالىمدەمەسى جوسپارلانباي ايتىلعان پىكىر مە؟ بۇل سۇراقتى مانارا اداموۆانىڭ وزىنە قويدىق.
«نەگە ويلاسپاي، جوسپارلانباي ايتىلعان نارسە؟ ولاي دەپ ايتا المايسىز. سەبەبى ءبىز ءوزىمىزدىڭ تاراپىمىزدان ىسكە اسىرىلىپ جاتقان قادامداردى تۋرالى ايتىپ وتىرمىز جانە سىزگە قازىر مەن ساندىق مالىمەتتەردى كەلتىرىپ وتىرىپ، بۇل باعىتتا جۇمىستار ءجۇرىپ جاتقاندىعىن ايتىپ وتىرمىن. سوندىقتان 100 پايىزعا جەتەتىن ۋاقىتتا كەلەدى. ول ەندى الداعى 3 جىل بولا ما، 5 جىل بولا ما، ونىڭ ءبارى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندەگى نارسە. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ جانە اتا-انالاردىڭ ءوزىنىڭ دايىندىعىنا دا بايلانىستى. سەبەبى قازىرگى كەزدە باسقا تىلدە تاربيەلەيتىن بالاباقشا بارىپ جاتقان بالاعا دا، اتا-اناعا دا پسيحولوگيالىق سترەسس نەمەسە ءبىر قولمەن الىپ، بۇگىن جاۋىپ تاستايتىن نارسە ەمەس. سوندىقتان بۇلاردىڭ بارلىعى كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن نارسە. الدىمەن ءبىرىنشى قادام جاڭادان اشىلىپ جاتقان بالاباقشالار مەملەكەتتىك تىلدە بولۋى جانە ەكىنشى قادام بىزدە ارالاس تىلدە تاربيەلەيتىن مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا اۋەلى قازاق ءتىلدى توپتىڭ اتا-انالاردىڭ سۇرانىسىنا سايكەس كوبەيتۋ، نەگىزگى تىلدىك ورتانى قازاق ءتىلدى ەتىپ قالىپتاستىرۋ كەرەك. ءدال وسىلاي كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا اتقارىلاتىن نارسە»، – دەپ جاۋاپ بەردى.
سەرىك جولداسباي
