تراديتسيوننو ك سەنتيابريۋ ۋ ناس پودنيماەتسيا پروبلەما نوشەنيا حيدجابا ۆ شكولاح. ەتوت گود – نە يسكليۋچەنيە.
ي ەتۋ ۆولنۋ ۆسكولىحنۋلا ستاتيا نا سايتە Adyrna.kz «ارمان اۋباكىر: زايىرلى مەملەكەتتىڭ بىلدەي وقۋ-اعارتۋ ءمينيسترى مۋفتياتپەن اقىلداسىپ، حيدجاب ماسەلەسىن شەشەتىندەي نە باسىمىزعا كۇن تۋدى؟»، 19.07.2023 (چتو سلۋچيلوس س نامي – تسەلىي مينيستر پروسۆەششەنيا سۆەتسكوگو گوسۋدارستۆا سوۆەتۋەتسيا س مۋفتياتوم دليا رەشەنيا پروبلەمى حيدجابا؟).
كاك مينيستر سوۆەتوۆالسيا س ناۋرىزباي كاجى
ۆكراتتسە: نا ونلاين-سوبراني ۆ پەرۆوي پولوۆينە اۆگۋستا س ۋچاستيەم مينيسترا پروسۆەششەنيا گاني بەيسەمباەۆا ودين چەلوۆەك (ۆوزموجنو، پرەدستاۆيتەل روديتەلەي) پودنيال پروبلەمۋ حيدجابا ي چيتايۋششيح ناماز شكولنيكوۆ.
نا چتو مينيستر وتۆەتيل: مى س ناۋرىزباي كاجى ۆسترەچاليس، رازگوۆاريۆالي، منوگيە ۆوپروسى نادو رەشات، ۆوپروسى كونكرەتنو وبوزناچيت. ۆو-پەرۆىح، ۆىياسنيت كوليچەستۆو دەتەي ي كاكيە ەست پرەپياتستۆيا. نادو رەشات پەرسونالنو – توگدا بۋدەت پونياتنىي پودحود. پورۋچيل كاجدوگو رەبەنكا پوفاميلنو – كاكيە ەست ۆوزموجنوستي وبەسپەچيت ماكسيمالنۋيۋ دوستۋپنوست ك زنانيام. نادو نايتي پراۆيلنىي كونسەنسۋس، چتوبى ۆسە ستورونى بىلي ۋدوۆلەتۆورەنى. دايتە سپيسوك، كوگو پرەدلاگاەتە.
اۆتور ۆيدەو پوسلە وكونچانيا رەچي مينيسترا وبياسنيل اۋديتوري، كاك زاپولنيت زاياۆكۋ نا سايتە (سايت وبراششەني ۆ گوسورگانى): «اللاعا سانسىز شۇكىر! قىزدارىمىز مەكتەپتە ورامالمەن جۇرە الادى. ول ءۇشىن تەز ارادا سوڭعى جاعىندا كورسەتىلگەن ءوتىنىشتى تولتىرۋ كەرەك. تاراتىڭىزدار» (سلاۆا اللاحۋ! ناشي دوچكي موگۋت نوسيت پلاتكي ۆ شكولە. دليا ەتوگو ۆام نەوبحوديمو كاك موجنو سكورەە زاپولنيت زاياۆكۋ، پوكازاننۋيۋ نا پوسلەدنەي سترانيتسە. راسپروسترانيتە ەتو ۆيدەو).
ي اۆتور ستاتي، ارمان اۋباكىر زاداەتسيا سلەدۋيۋششيمي ۆوپروسامي: ا مى دەيستۆيتەلنو جيۆەم ۆ سۆەتسكوي سترانە، كاك پروپيسانو ۆ كونستيتۋتسي؟ س كاكيح پور مۋفتيات رەشاەت تاكيە پروبلەمى ۆ سۆەتسكوي شكولە؟ ەسلي مينيستر سوۆەتۋەتسيا س رەليگيوزنىم يستەبليشمەنتوم ي وپرەدەلياەت پروگراممۋ-ناپراۆلەنيە، كاكايا جە مى سۆەتسكايا سترانا؟
ۆ ساموم دەلە، ۆ زاكوناح رك ۋتۆەرجدەننايا شكولنايا فورما – بەز گولوۆنوگو ۋبورا. زاكونى! ۆەد يح نيكتو نە وتمەنيال.
دەيستۆيتەلنو، بىلو ستراننو سلىشات وت مينيسترا و سوگلاسوۆاني ەتوي پروبلەمى س مۋفتياتوم.
دەپۋتاتى پروتيۆ حيدجابا
ستاتيا ارمانا اۋباكىر نادەلالا منوگو شۋما ۆ سوتسيالنىح سەتياح، ۆ چاستنوستي ۆ facebook وپەراتيۆنو وترەاگيروۆالي دۆا دەپۋتاتا ماجيليسا – جۋلدىز سۋلەيمەنوۆا ي ەرمۋرات باپي، ا تاكجە جۋرناليست سىرىم يتكۋلوۆ.
جۋلدىز سۋلەيمەنوۆا ناپيسالا بولشوي پوست، وترىۆوك يز كوتوروگو زۆۋچيت تاك: «مەنىڭ ويىمشا، حيدجاب ساياسي يسلامنىڭ بەلگىسى. ال ساياسي يسلامنىڭ ماقساتى ءدىني ءومىردى راديكالدى نەگىزدە كۇن تارتىبىنە قويۋ. بۇل تۇرعىدان اقپاراتتىق جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى، ءدىن ىستەرى جونىندەگى كوميتەت ءوز ويلارىن ايتۋى كەرەك. سايكەسىنشە حيدجابتى دا ءبىلىم سالاسىنا ەنگىزە المايمىز. مەكتەپتە حيدجاب كيۋ كونستيتۋتسيامىزعا دا، زايىرلىق پرينتسيپتەرىنە دە قايشى» (يا سچيتايۋ، چتو حيدجاب – ەتو پريزناك پوليتيچەسكوگو يسلاما. ا تسەل پوليتيچەسكوگو يسلاما – پوستاۆيت رەليگيوزنۋيۋ جيزن نا پوۆەستكۋ دنيا نا راديكالنوي وسنوۆە. س ەتوي توچكي زرەنيا سۆويۋ مىسل دولجنى ۆىسكازات مينيستەرستۆو ينفورماتسي ي وبششەستۆەننوگو رازۆيتيا، كوميتەت پو دەلام رەليگي. سووتۆەتستۆەننو، مى نە موجەم ۆۆەستي حيدجاب ۆ سفەرۋ وبرازوۆانيا. نوشەنيە حيدجابا ۆ شكولە پروتيۆورەچيت ناشەي كونستيتۋتسي ي پرينتسيپام سۆەتسكوستي).
ا ەرمۋرات باپي بىل بولەە كاتەگوريچەن ي ۆ سوتسيالنوي سەتي ناپريامۋيۋ وبراتيلسيا ك مينيسترۋ: «گاني بەيسەمباەۆ مىرزا! ەل كونستيتۋتسياسى بويىنشا زايىرلى ەل سانالاتىن قازاقستاندى ورتاعاسىرلىق ماسقارا دەڭگەيگە تۇسىرەتىن مىنا باستامانى توقتاتىڭىز! ءسىزدىڭ بۇل «مامىلەگەرشىلىك» ارەكەتىڭىزدىڭ استارىندا قازاقتى قىرىققا بولگەن «ەسكى قازاقستاننىڭ» قيقۋى تۇر دەپ بىلەم! ۋاحابيزممەن «ورتاق مامىلە» ىزدەيتىن بولساڭىز، بۇكىل پارلامەنتتىڭ ءىسى سىزبەن بولارىنا سەنىمدىمىن! ءىس ناسىرعا شاپپاي تۇرعاندا، توقتاتىڭىز بۇل سوراقىلىقتى!» (گوسپودين گاني بەيسەمباەۆ! وستانوۆيتە ەتۋ ينيتسياتيۆۋ، كوتورايا وپۋسكاەت كازاحستان، سچيتايۋششيسيا پو كونستيتۋتسي سۆەتسكوي سترانوي، دو سرەدنەۆەكوۆوگو ۋروۆنيا! يا زنايۋ، چتو زا ەتوي ۆاشەي «پەرەگوۆورنوي» اكتسيەي ستويت «ستارىي كازاحستان»، رازدەليۆشي كازاحوۆ نا منوجەستۆو پروتيۆوستوياششيح گرۋپپ! ەسلي ۆى يششەتە «وبششەە سوگلاشەنيە» س ۆاححابيزموم، تو يا ۋۆەرەن، چتو ۆەس پارلامەنت بۋدەت زانيماتسيا ۆامي! وستانوۆيتە ەتو دەلو، پوكا ونو نە ۆىشلو يز-پود كونتروليا!).
ي پوسلە تاكوگو شۋما 22 اۆگۋستا مينيستر پروسۆەششەنيا گاني بەيسەمباەۆ پوستاۆيل توچكۋ ۆ ۆوپروسە نوشەنيا حيدجابا، سووبششاەت يا El.kz. ون زاياۆيل، چتو پريحوديت نا زانياتيا نۋجنو تولكو ۆ شكولنوي فورمە: «پو كونستيتۋتسي ناشا سترانا سچيتاەتسيا سۆەتسكوي سترانوي. شكولا توجە سۆەتسكايا. كرومە توگو، س 2016 گ. سۋششەستۆۋەت ۋتۆەرجدەننىي پوريادوك ۆ وتنوشەني شكولنوي فورمى. نە بىلو نيكاكيح يزمەنەني. پوەتومۋ، سوگلاسنو ترەبوۆانيۋ و شكولنوي فورمە، ۆسە ۋچەنيكي دولجنى پريحوديت ۆ شكولۋ تولكو ۆ شكولنوي فورمە. ۆسە دولجنو بىت ۆ رامكاح زاكونا ي سوگلاسنو ۋستانوۆلەننومۋ پوريادكۋ».
ۆ شكولۋ تولكو ۆ شكولنوي فورمە
ۆ پريكازە مينيسترا وت 2016 گ. № 26 «وب ۋتۆەرجدەني ترەبوۆاني ك وبيازاتەلنوي شكولنوي فورمە دليا ورگانيزاتسي سرەدنەگو وبرازوۆانيا» گوۆوريتسيا: «ۆكليۋچەنيە ەلەمەنتوۆ ودەجدى رەليگيوزنوي پرينادلەجنوستي رازليچنىح كونفەسسي ۆ شكولنۋيۋ فورمۋ نە دوپۋسكاەتسيا».
ەست زاكون رك وت 27 يۋليا 2007 گ. «وب وبرازوۆاني». ۆ سووتۆەتستۆي س پودپۋنكتوم 14-1 ستاتي 5 ەتوگو زاكونا ۋستاۆوم شكول ۆۆوديتسيا ەدينايا شكولنايا فورما دليا ۋچاششيحسيا 1-11 كلاسسوۆ، يمەەتسيا
پەرەچەن ۆەششەي ي حاراكتەريستيكي ك شكولنوي فورمە، ۆپلوت دو دلينى يۋبوك ي ت.د. ي ۆ ەتوم پەرەچنە گولوۆنوي ۋبور وتسۋتستۆۋەت. تاكجە ۆ نەم ناپيسانو: «پري ەتوم ۆكليۋچەنيە ەلەمەنتوۆ ودەجدى رەليگيوزنوي پرينادلەجنوستي رازليچنىح كونفەسسي ۆ شكولنۋيۋ فورمۋ نە دوپۋسكاەتسيا».
سوگلاسنو پراۆيلام، ۋستاۆۋ، شكولنايا فورما ۆكليۋچاەت ۆ سەبيا پيدجاك، جاكەت، بريۋكي، رۋباشكۋ، يۋبكۋ، كلاسسيچەسكۋيۋ بلۋزۋ (زيمني ۆاريانت فورمى: تريكوتاجنىي جيلەت، سارافان، ۆودولازكا). ت.ە. ۆ سۆەتسكوي شكولە نە پرەدۋسموترەن گولوۆنوي ۋبور ۆنۋتري پومەششەنيا: ني تاكيا، ني پلاتوك، ني حيدجاب ي در. كستاتي، وبيازاتەلنۋيۋ شكولنۋيۋ فورمۋ ۆۆەلي س 2003 گ.، نو كونفليكتى يدۋت ۆ پوسلەدنيە گودى.
پو كونستيتۋتسي رك – سۆەتسكوە گوسۋدارستۆو، ي رەليگيا ي رەليگيوزنىە وبەدينەنيا وتدەلەنى وت گوسۋدارستۆا. سيستەما وبرازوۆانيا ي ۆوسپيتانيا ۆ كازاحستانە، زا يسكليۋچەنيەم دۋحوۆنىح (رەليگيوزنىح) ورگانيزاتسي وبرازوۆانيا، وتدەلەنا وت رەليگي ي رەليگيوزنىح وبەدينەني ي نوسيت سۆەتسكي (نە رەليگيوزنىي) حاراكتەر.
دا، وسنوۆنوي زاكون نە رەگلامەنتيرۋەت شكولنۋيۋ فورمۋ، نو ەتو يمەەتسيا ۆ زاكوناح ۆ سووتۆەتستۆي س كونستيتۋتسيەي، ۆ كوتوروي وتمەچەنى وبششەوبيازاتەلنىە ستاندارتى وبرازوۆانيا.
كونستيتۋتسيا رك، ست. 30. پ. 4. «گوسۋدارستۆو ۋستاناۆليۆاەت وبششەوبيازاتەلنىە ستاندارتى وبرازوۆانيا. دەياتەلنوست ليۋبىح ۋچەبنىح زاۆەدەني دولجنا سووتۆەتستۆوۆات ەتيم ستاندارتام». ۆوزموجنو، ۆ وبششەوبيازاتەلنىە ستاندارتى وبرازوۆانيا ۆحوديت ي شكولنايا فورما، كاك ي تيپوۆىە پروەكتى شكول، تيپوۆىە پراۆيلا ورگانيزاتسي دەياتەلنوستي ۋچەبنىح زاۆەدەني، شكولنايا پروگرامما ي ت.د. ۆ سووتۆەتستۆي س ەتوي ستاتەي كونستيتۋتسي ۋتۆەرجدەنا ستاندارتنايا شكولنايا فورما.
پوەتومۋ ۆ شكولە نەلزيا نوسيت كامزول، تيۋبەتەيكي، حيدجاب، كرەستيكي ي ت.د. – ەست ەدينايا شكولنايا فورما. كاك پيشەتسيا ۆ پريكازە مينيسترا، ۆىشەۋكازاننىە ترەبوۆانيا ناپراۆلەنى نا رەاليزاتسيۋ سۆەتسكوگو حاراكتەرا وبۋچەنيا ي ۋسترانەنيا پريزناكوۆ سوتسيالنوگو، يمۋششەستۆەننوگو ي ينىح رازليچي مەجدۋ وبۋچايۋششيميسيا ورگانيزاتسي سرەدنەگو وبرازوۆانيا.
كاجەتسيا، پوسلە سكاندالا ۆ تادجيكسكوم سەلە فەرداۋسي تۋركەستانسكوي وبلاستي ۆ 2018 گ. ۆ وبششەستۆە پريشلو پونيمانيە وپاسنوستي رەليگيوزنوگو (ي ەتنيچەسكوگو) انكلاۆا. ەسلي ۆ شكولاح رازرەشيت حيدجابى، تو ەتو وتكروەت پۋتي دليا پوياۆلەنيا رازليچنىح رەليگيوزنىح انكلاۆ، وتكرويۋتسيا شكولى پو رەليگيوزنىم ي ەتنيچەسكيم پريزناكام، ي سۆەتسكومۋ وبرازوۆانيۋ پريدەت كونەتس.
كاكوي يسلام ستويت زا حيدجابوم ۆ رك
ەسلي روديتەلي حوتيات وتپراۆليات دوچەرەي ۆ شكولى ۆ حيدجاباح، تو وني ۆپراۆە وتكرىت تاكجە چاستنىە شكولى، ساموورگانيزوۆاۆشيس ي زانياۆشيس پويسكوم سپونسوروۆ، نو ەتو بۋدەت نە گوسۋدارستۆەننايا شكولا ي ەتو پرەدلوجەنيە ترەبۋەت پرورابوتكي دليا سووتۆەتستۆيا شكولنومۋ ستاندارتۋ.
ودناكو ۆوزموجنوە وتكرىتيە «مۋسۋلمانسكيح» سپەتسشكول، پۋست داجە چاستنىح، پروتيۆورەچيت پولوجەنيۋ كونستيتۋتسي و سۆەتسكوستي ناشەگو گوسۋدارستۆا، پولوجەنيۋ وب وبششەوبيازاتەلنوم ستاندارتە وبرازوۆانيا، گەندەرنوم راۆەنستۆە. نادو رازليچات، چتو ەتو بۋدۋت نە جەنسكيە گيمنازي، ا شكولى، وتكرىتىە پو رەليگيوزنىم پريزناكام، بەز سوبليۋدەنيا شكولنوي فورمى، س مولەلنىمي كومناتامي.
كاك تولكو گوسۋدارستۆو پويدەت ناۆسترەچۋ ەتوي ينيتسياتيۆە، پولۋچيت نوۆۋيۋ پروبلەمۋ – رازلوم شكولنوگو وبرازوۆانيا ي نارۋشەنيە وبششەوبيازاتەلنوگو ستاندارتا وبرازوۆانيا. سپەتسشكولى دليا دەۆوچەك ۆ حيدجاباح بۋدۋت ارگۋمەنتوم دليا ترەبوۆاني وتكرىت سپەتسشكولى ي دليا پرەدستاۆيتەلەي درۋگيح كونفەسسي.
ك تومۋ جە توگدا نادو رازرەشيت رەليگيوزنۋيۋ اتريبۋتيكۋ پرەدستاۆيتەليام ي درۋگيح كونفەسسي، چتو چرەۆاتو ي مەجدۋنارودنىمي كونفليكتامي، – وتدەلنىە سترانى بۋدۋت زاستۋپاتسيا زا «سۆويح». ۆەد س تادجيكسكيم سەلوم «پوۆەزلو» – ۆ ساموم تادجيكيستانە پود زاپرەتوم نە تولكو حيدجابى، نو ي «سالافيتسكيە» بورودى.
دا، ەتو ۋجە سوتسيالنايا پروبلەما، كوتورۋيۋ نەوبحوديمو كاكيم-تو وبرازوم رەشيت. ي دليا ناچالا نەوبحوديمو وپرەدەليت نازۆانيا ناسەلەننىح پۋنكتوۆ ي كوليچەستۆو شكولنيتس، نە پوسەششايۋششيح زانياتيا يز-زا حيدجابوۆ (گولوۆنىح ۋبوروۆ), چتوبى يمەت پرەدستاۆلەنيە وب ەتوي پروبلەمە.
ەسلي سۆەتسكايا شكولا نە ۋسترايۆاەت، تو روديتەلي دەۆوچەك ۆ حيدجاباح موگۋت وبراتيتسيا ۆ دۋحوۆنوە ۋپراۆلەنيە مۋسۋلمان كازاحستانا دليا وتكرىتيا مەدرەسە دليا دەۆوچەك ۆ گوروداح. تاكيە مەدرەسە يمەيۋتسيا ۆ الماتى، استانە، شىمكەنتە.
ۆوزموجنو، ونلاين-وبۋچەنيە پوسلە پاندەمي – ۆ رامكاح پراۆوگو ي اپروبيروۆاننوگو پوليا، ي ەتو بۋدەت ۆرەمەننىم كومپروميسسوم ي ۆىحودوم.
پوتومۋ چتو، ەسلي گوۆوريت و ديستانتسيوننوم وبرازوۆاني، تو زاكونوم وب وبرازوۆاني ەتو نە پرەدۋسموترەنو. ديستانتسيوننوە وبرازوۆانيە، ەكستەرنات – ۆسە ەتو پريمەنيمو ۆ وتنوشەني بولنىح دەتەي يلي دەتەي، ناحودياششيحسيا پو كاكيم-ليبو پريچينام زا رۋبەجوم. تولكو ۆ ەتيح سلۋچاياح داەتسيا رازرەشەنيە نا ديستانتسيوننوە وبۋچەنيە. درۋگيم رازرەشەنيە نە داەتسيا.
پوەتومۋ پولۋچەنيە وتدەلنىمي ناشيمي شكولنيتسامي ۆ پلاتكاح ديستانتسيوننوگو وبرازوۆانيا ۆ روسسي ياۆلياەتسيا نارۋشەنيەم دەيستۆۋيۋششەگو زاكونوداتەلستۆا.
پريشلو ۆرەميا بولەە ستروگو وريەنتيروۆاتسيا نا كونستيتۋتسيۋ سترانى س وپوروي نا سۆەتسكي حاراكتەر گوسۋدارستۆا، ستەپنىە تراديتسي ي ناتسيونالنۋيۋ كۋلتۋرۋ. يلي مى سوحرانيم تراديتسيوننىي يسلام س ەلەمەنتامي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى، يلي جە سترانا وكاجەتسيا رازدەلەننوي نا «وستروۆكي»، ناسەلەننىە ستوروننيكامي رازليچنىح يسلامسكيح تەچەني.
ەست منەنيا و توم، چتو ۆو منوگيح رازۆيتىح ستراناح دەۆوچكي پوسەششايۋت شكولى ۆ حيدجاباح، ي نەت نيكاكيح پروبلەم. ۆوزموجنو. نو مى دولجنى ۋچيتىۆات، كاكوي يسلام ستويت زا حيدجابوم ۆ كازاحستانە. ەسلي ەتو پوليتيچەسكي، راديكالنىي يسلام، تو ەتو ۋگروزا سۆەتسكومۋ وبرازوۆانيۋ ي گوسۋدارستۆۋ. نەداروم ۆ زاپادنىح وبلاستياح سترانى پودنيمايۋت پروبلەمۋ حيدجابا، گدە نەمالو ستوروننيكوۆ سالافيزما.
داستان ەلدەسوۆ
باسقالارمەن بولىسە
وتىرىڭىز