ءاربىر قازاققا انا ءتىلدى ءبىلۋدى مىندەتتەپ، زاڭمەن قاتال بەكىتۋ كەرەك

(باقىتجان مومىشۇلىنىڭ زەينەپ احمەتوۆاعا  ايتقانى)

– اتا بولعان جەردە انا دا بولۋى كەرەك. قازاققا اتا زاڭ مەن قوسا انا زاڭ قاجەت.

– و، توبا! ول قانداي زاڭ؟

– ول – سەنىڭ تاقىلداعان تاقپاعىڭداعىداي ەمەس، ناعىز التىن زاڭ.

– تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن، جۇمباقتاماي ءجونىن ايتشى.

– اتا زاڭعا قازاقستاندا تىرشىلىك ەتىپ، ءوسىپ-ءونىپ وتىرعان بارلىق حالىق باعىنۋى كەرەك. ويتكەنى ول – مەملەكەتتىك زاڭ. وسى ەلدىڭ نانىن جەپ، سۋىن ءىشىپ وتىرعان تەڭ قۇقىلى ازاماتى ەكەنسىڭ وندا زاڭدى سىيلاپ، مويىنداپ، ورىنداۋعا مىندەتتىسىڭ. قوش دەيىك. ەندى ءاربىر ۇلتتىڭ اتا-باباسىنان كەلە جاتقان، عاسىرلار سۇزگىسىنەن وتكەن، تەك وزىنە عانا ءتان رۋحاني قازىنا-بايلىقتارى بار ەمەس پە، مىنە، بۇل – انا زاڭ. وزگە ۇلتتا شارۋام جوق، ال قازاققا ۇلتتىق رۋحتى سىڭىرەتىن زاڭ اۋاداي قاجەت. بۇل دەگەن انا ءتىلدى، سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرىپتى، ۇلتتىق بولمىستى قورعاپ، ساقتاپ، زامانعا ساي دامىتىپ جەتىلدىرەتىن زاڭ بولۋى كەرەك. ءۇش عاسىرعا جۋىق سانامىزعا ءسىڭىپ، سۇيەگىمىزگە ءوتىپ كەتكەن بوداندىق پسيحولوگيانى، جىگەردى جاسىتقان بوداندىق زارداپتاردى جويۋ ءۇشىن، شىنايى مانىندە رۋحاني تاۋەلسىز بولۋ ءۇشىن قاجەت زاڭ. ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ءبىلىم رەتىندە اينالىمعا تۇسىرەتىن تەتىك، ەرەجە قالىپتاستىرۋدى ەندى كەشىكتىرۋگە بولمايدى. ونسىز ۇلتتىق مۇراتتارعا باعىتتالعان ۇلتتىق مەملەكەت قۇرىلمايدى. زاڭ دەگەن ۇلتتىڭ ءتىلى مەن داستۇرىنە نەگىزدەلمەسە، ۇلت ساقتالمايدى. ۇلتتىڭ ەڭ باستى دا نەگىزگى بەلگىسى – ءتىلى. ءتىلسىز ۇلت جوق. سوندىقتان، ەڭ الدىمەن، ءاربىر قازاققا انا ءتىلدى ءبىلۋدى مىندەتتەپ، زاڭمەن قاتال بەكىتۋ كەرەك. ەركىن ەلدىڭ تىزگىنىن ۇستايتىن جەتەكشى ۇلتتىڭ تىلدىك باسىمدىلىقتان باستاۋى قاجەتتىككە اينالۋى كەرەك. «كوش جۇرە تۇزەلەدى» دەگەن شىعارىپسالما كوڭىل الداۋدىڭ بۇل جەردە بولماعانى ءجون.

– اتا زاڭىمىزدا ءتىل تۋرالى باپ قابىلداندى عوي، – دەپ ورتادان سوزگە ادەيى كىرىستىم.

– قابىلداندى. «مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى، ورىس ءتىلى – ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى» دەگەن جاناپ وتكەن سولقىلداق زاڭ قازاق ءتىلىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتىپ، كورپەسىن ۇلعايتپايدى، كەرى كەتىرەدى. ءوز ەلىندە ءوز تورىنە شىعا الماي، بوساعادان سىعالاعان كۇيى قالادى. تاۋەلسىز مەملەكەت ەكەنىڭ راس بولسا، باسقا مەملەكەتتىڭ ءتىلىن اكەلىپ نەمەنەگە تىقپاشتايسىڭ؟ بىزدەن باسقا بىردە-ءبىر ەلدە مۇنداي زاڭ جوق.

– ءبىز – كوپۇلتتى مەملەكەتپىز، – دەپ تاعى قىستىرىلدىم.

– قازاقستاندا مەملەكەت قۇرۋشى، تاريحي وتانىندا وتىرعان جالعىز ۇلت بار. ول – قازاق. ەلدىڭ دە، جەردىڭ دە يەسى – قازاق، قالعاندارى – كىرمەلەر. «بىزدە 130 ۇلت بار»، – دەپ داراقىلانىپ ماقتانۋ، ونى جەتىستىك رەتىندە دارىپتەۋ ءتۇبى شي شىعارماي قويمايدى. مىڭ جەردەن «دوسپىز» دەپ وزەۋرەسەك تە ءار قول ءوز قارىنا تارتادى. ءيى جۇمساق، قۇشاعى كەڭ، اقكوڭىل قازاقتىڭ مۇددەسىنە باسقالار باس قاتىرادى دەگەنگە سەنۋ قيىن. ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ اتاجۇرتى، وتانى بار، كەز كەلگەن ۋاقىتتا بۇل جەردى تاستاپ كەتە بەرەدى. بىراق مۇنداي جايلى ەلدەن، قولتىعىنا قىسىپ وتىرعان قامقور ۇكىمەتى بار مەملەكەتتەن كىم كەتەدى دەيسىڭ

زەينەپ احمەتوۆانىڭ «تەڭبىل تىرشىلىك» كىتابىنان ءۇزىندى