جامبىل وبلىسىنىڭ ورتالىعى تاراز قالاسىنىڭ اۋەجايى «اۋليەاتا» دەپ، نەگە ءوز اتىمەن اتالمايدى؟ بۇل ماسەلەنى ءماسليحات پەن ءماجىلىستىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتى، ارداگەر جۋرناليست مەيرامبەك تولەپبەرگەن كوتەردى. «ايدالادا اق وتاۋ، اۋزى مۇرنى جوق وتاۋ» دەمەكشى، ءاپ-ادەمى اتاۋدان جەرگىلىكتى بيلىك نەگە جەرىندى؟
قاعازدا بار، قولدانىستا جوق اتاۋ
مەيرامبەك تولەپبەرگەن الەۋمەتتىك جەلىدە ءوزى كوتەرگەن ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋ اسا قيىن ەمەس ەكەنىن ايتادى. ايتسە دە ول قاراپايىم ماسەلەنىڭ بىرنەشە جىلدان بەرى شەشىلمەي كەلە جاتقانىنا تاڭعالدى.
«2013 جىلدارى رەسمي قاعازدارعا «اۋليەاتا» حالىقارالىق اۋەجايى» دەپ جازىلىپ تۇراتىن. بىراق ەش ۋاقىتتا اۋەجايعا «اۋليەاتا» دەگەن جازۋ جازىلماعان ەدى. 2010 جىلدارى اتالعان اۋەجايدىڭ ابدەن ەسكىرىپ، توزعانى تۋرالى ەلدىڭ اراسىندا ءجيى ايتىلا باستادى. سول سەبەپتى 2015 جىلى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي اۋەجايدا كۇردەلى جوندەۋ جۇىستارى جۇرگىزىلدى. مەرەيتويدىڭ الدىندا ءبىر قوناقتى كۇتۋگە اۋەجايعا بارعاندا بيۋدجەتتىك مەكەمە قىزمەتكەرلەرى اۋەجايدىڭ اينەگىن جۋىپ جاتىر ەكەن. سول جەردە تۇنىمەن ۇيىقتاماعان وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىن كەزدەستىرىپ، «نە بولىپ جاتىر؟ ماڭدايشاسىنا «اۋليەاتا» دەپ جازبايسىزدار ما؟» دەپ ەدىم، «ۇلگەرە الماي جاتىرمىز» دەپ جاۋاپ بەردى. تەك قانا «تاراز» دەپ جازىپ قويىپتى. كەيىن وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى بولىپ جۇرگەندە بۇل ماسەلەنى قوزعادىم. بىراق اكىمدىك قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان ناقتى جاۋاپ بولمادى. سودان بۇل ماسەلە ۇمىتىلا باستادى. شىنى كەرەك مەن جەكەمەنشىككە ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن اۋەجايدىڭ اتىن «تاراز» دەپ وزگەرتىپ جىبەرگەن ەكەن دەپ ويلادىم. وسىدان ەكى-ءۇش كۇنى بۇرىن كوكشەتاۋ مەن تارازداعى حالىقارالىق اۋەجايلاردىڭ باسشىلارى اۋىستى. اتالعان اقپارات باق-دا «حالىقارالىق اۋليەاتا» اۋەجايىنىڭ ديرەكتورى تاعايىندالدى» دەپ بەرىلىپتى. ينتەرنەتتى اقتارىپ كورسەم، اۋەجايعا قاتىستى قۇجات شىعا كەلدى»، – دەيدى ول.
مەيرامبەك تولەپبەرگەن الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىن كوپشىلىك حالىق قولداپ جاتقانىن جەتكىزدى. سونداي-اق ول وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى حابارلاسقانىن ەسكەرتتى.
«بۇگىن وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى راحيا سەيىتبەكقىزى «ءسىزدىڭ كوتەرگەن ماسەلەسىڭىزدى نازارعا الدىق. بۇگىن كومپانيا باسشىلارىمەن سويلەسەمىز» دەپ ايتتى. بۇل – ارينە، قۋانىشتى جاڭالىق. بىزگە اۋليەاتا دەگەن اتاۋدى جوعالتپاۋ كەرەك. سوندىقتان دا مەن اۋليەاتا دەگەن اتاۋ ءۇشىن كۇرەسىپ ءجۇرمىن. ءبىر كەزدە تارازدا «اۋليەاتا» دەگەن ۋنيۆەرسيەت بولىپ، كەيىن ول جابىلىپ قالدى. قازىرگى تاڭدا اتالعان اتاۋدا كوكپارشىلار كلۋبى بار جانە ءبىر اۆتوپاركتىڭ رەسمي اتاۋى بولىپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا تاراز قالاسىنان سالىناتىن شاعىن اۋدانعا «اۋليەاتا» دەگەن ات بەرىلەدى دەپ ءجۇر. بىراق ونىڭ قاشان پايدالانۋعا بەرىلەتىنىن بىلمەيمىن. مىسالى، قىزىلوردا اۋەجايى «قورقىت اتا»، اتىراۋ مەن ورال اۋەجايى حيۋاز دوسپانوۆا مەن مانشۇك مامەتوۆانىڭ اتىمەن اتالادى. ال ءبىزدىڭ ءوزىنىڭ تاريحي اتاۋى بار اۋەجايدى «اۋليەاتا» دەپ جازباۋدى سالعىرتتىق جانە تاريحي اتاۋعا قيانات دەپ بىلەمىن. قازىرگى قوعامنىڭ وزىنە ءتان دەرت نەمقۇرايلىلىق، سالعىرتتىق بولىپ وتىر»، – دەدى ەكس-دەپۋتات.
وبلىستى اۋليەاتا دەپ اتاۋ دۇرىس پا؟
مەيرامبەك تولەپبەرگەننىڭ جازباسىنا مۇراتحان ەستاەۆ دەگەن ازامات «ەگەر مۇمكىندىك بولسا جامبىل وبلىسى اتاۋىن اۋليە اتا وبلىسى (كەزىندە اۋليەاتا ۋەزدى اتالعان) دەگەن تاريحي اتاۋى بەرىلسە، ءتىپتى ورىندى بولار ەدى!» دەپ پىكىر قالدىرىپتى. الايدا ەكس-دەپۋتات بۇل ۇسىنىستى قولداپ وتىرعان جوق.
«ءار ادامنىڭ پىكىرىن قۇرمەتتەيمىن. بىراق ءوز باسىم جامبىل وبلىسىن اۋليەاتا دەپ اتاۋعا كەلىسپەيمىن. جامبىل دەگەن اتاۋ ءبىر عاسىر جاساعان جاكەڭنىڭ رۋحى عانا ەمەس، ول مويىنقۇم اۋدانىنداعى ەرەكشە تاۋدىڭ اتى. سوندىقتان دا مەن جامبىل اتاۋى رۋحاني قۇندىلىق بولىپ قالادى دەپ ويلايمىن. ياعني وبلىستىڭ اتاۋىن اۋليەاتا دەپ اتايىق دەگەن ۇسىنىس نەگىزسىز دەپ سانايمىن. ءبىز رۋحاني قۇندىلىق دەگەنگە ەرەكشە قاراۋىمىز كەرەك. ارينە بۇل ماسەلەگە بايلانىستى ءار ازامات ءوز پىكىرىن ايتار، وعان ەشكىمدى ايىپتاۋعا بولمايتىن شىعار. بىراق وعان مەن كەلىسپەيمىن. جامبىل، جامبىل بولىپ قالۋى كەرەك. جامبىل تەك قانا جىرىمەن عانا ەمەس، ءوزىنىڭ ۇزاق جاساعان دانالىعىمەن ەل جۇرەگىندە قالدى»، – دەدى ول.
جالپى قوعامدا جامبىل شىعارماشىلىعىنا قاتىستى ءار ءتۇرلى كوزقاراس بار. مىسالى 1932 جىلعى اشارشىلىق پەن 1937-1938 جىلعى قىرعىننان كەيىن اقىننىڭ ستالين مەن ەجوۆتى ماقتاپ ولەڭ شىعارۋىن كەيبىر ادامدار سىناپ جاتادى.
«بۇعان ءبىر ادامنىڭ ومىرىمەن ەمەس، تۇتاس ءداۋىردىڭ جاعدايىمەن قاراۋ كەرەك. وتكەن داۋىردە ءومىر سۇرگەن قانشاما اتاقتى ادامدار – عالىم، اقىن-جازۋشىلار بار. ءبىز سولاردان ءار تۇلعانى ىرىكتەپ الامىز. مىسالى، تەك قانا جامبىل ەمەس، باسقا دا تۇلعالار ولەڭ ارناعان. بىراق جاكەڭنىڭ ارەكەتىن تەرەڭ تۇسىنىستىكپەن قابىلدايمىن. ياعني، جاكەڭنىڭ اتى ۇلتتىق، رۋحاني قۇندىلىق رەتىندە قالادى دەپ ويلايمىن»، – دەدى ول.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
