سوڭعى ۋاقىتتا قوعامدا ورامال ماسەلەسى ۇلكەن تالقىعا اينالعانى بەلگىلى. ورامالدىڭ تۇرلىشە اتاۋى جانە وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى مەن شىعۋ تاريحى، ۇكىمى جايلى حالىقتىڭ ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس. «ادىرنا» ماتەريالىندا نيقابتىڭ تاريحى مەن ونى تاعۋدىڭ ۇكىمى جايلى تارقاتتىق.
نيقابتىڭ تاريحى عاسىرلارعا سوزىلادى جانە ءارتۇرلى مادەني جانە ءدىني داستۇرلەرمەن بايلانىستى. نيقاب – كەيبىر مۇسىلمان قوعامدارىندا ايەلدەردىڭ ءداستۇرلى تۇردە كيەتىن جامىلعى ءتۇرى.
نيقابتىڭ پايدا بولۋى يسلامنىڭ ۇياتتىلىق پەن ادەپتىلىك تۋرالى ەرەجەلەرىمەن جانە ايەلدەردىڭ جەكە اۋرەتىن جابۋ شارتىمەن بايلانىستى بولىپ كەلەدى.
حيدجاب پەن نيقاب ءبىر نارسە مە؟
حيدجاب پەن نيقاب يسلامدىق قوعامدارداعى كەيبىر ايەلدەر كيەتىن جامىلعىلاردىڭ ءبىر ءتۇرى، بىراق ولار بەتتى جابۋ تۋراسىنا كەلگەندە ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى.
حيدجاب - باس پەن مويىنعا تاعىلاتىن، بەتىن اشىق قالدىراتىن ورامال. ال نيقاب بەتتى تولىق جاۋىپ تۇراتىن، تەك كوزدى عانا قالدىراتىن كيىم ءتۇرى.
نيقابتى كىمدەر تاعادى؟
نيقاب كيۋدى ءارتۇرلى مۇسىلمان قاۋىمدارىندا جانە ءارتۇرلى مازحابتاردا (يسلامنىڭ قۇقىق مەكتەپتەرى) كەزدەستىرۋگە بولادى.
- حانافي مەكتەبى: حانافي مازحابى باسىم بولعان كەيبىر ەلدەردە، مىسالى، تۇركيادا نيقاب كيۋ تاريحي جانە مادەني فاكتورلارعا بايلانىستى از بولۋى مۇمكىن.
- ماليكي مەكتەبى: ماليكي مەكتەبى سولتۇستىك افريكا ەلدەرىندە كەڭ تارالعان، مىسالى، ماروككو، تۋنيس، نيقابتى مادەني داستۇرلەردىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە ەسەپتەيدى.
- شافي مازحابى: وڭتۇستىك-شىعىس ازيانىڭ يندونەزيا سياقتى ايماقتاردى ورانعان ايەلدەر كەزدەسەدى.
- حانبالي مەكتەبى: ساۋد ارابياسى سياقتى كوپتەگەن ادامدار حانبالي مازحابىن ۇستاناتىن ەلدەردە نيقاب كيگەندەر ءجيى جولىعۋ مۇمكىن.
نيقاب نە ءۇشىن تاعىلادى؟
يسلامداعى بەتپەردەنىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلاتىن نيقاب ادەتتە ايەل زاتىنىڭ اۋرەتىن جابۋ ماقساتىندا كيىلەدى. مازحابتارعا، ەرەجەلەردىڭ ارتۇرلىلىگىنە بايلانىستى ايەل ادامنىڭ اۋرەت تۇستارى ءار ءتۇرلى بولىپ سانالادى.
«نيقاب - قازاق سالتىنا، بولمىسىنا جات ۇعىم»
تاريحتان تاعىلىمىنان بەلگىلى قازاق حالقى بۇرىمدى قىزدارىنا قۇندىز بورىك، بويجەتكەندەرىنە تاقيا، كەلىنشەكتەرى ورامال، اپا-اجەلەرى كيمەشەك كيگەن قازاق قوعامىنا، قازاق بولمىسىنا نيقابتىڭ اسەر ەتۋى، تاعۋ ءۇردىسىنىڭ ەرەكشەلىگى جايلى ءدىنتانۋشى ايبار ايدارۇلى «جات ءۇردىس» دەپ جاۋاپ بەردى.
«ءداستۇرلى دىنىمىزدەگى حانافي مازحابىندا، ايەل ادامنىڭ دەنەسى تۇگەلدەي – اۋرەت بولىپ سانالادى. تەك قانا ءجۇزى، قولى مەن اياعى (تابانى) اۋرەت بولىپ سانالمايدى» دەپ جاۋاپ بەردى. ال ءسوز بولىپ وتىرعان نيقاب ماسەلەسى جونىندە:
«ال نيقاب ماسەلەسىنە كەلەتىن بولساق، قاسيەتتى قۇران مەن سۇننەتتە بۇل ماسەلەگە قاتىستى ناقتى بۇيرىقتى نۇسقاۋ جوق. كەرىسىنشە، شاريعات نورمالارىنا سايكەس، نيقابتى كيۋ مىندەتتى ەمەس بولىپ سانالادى. ال مۇسىلمان ايەل ءۇشىن بوتەن ادامداردىڭ الدىندا بەت پەن قولدى اشۋعا رۇقسات ەتىلەتىنىن اتاپ ءوتۋ وتە ماڭىزدى. تىپتەن نيقاب كيۋدى كوپشىلىك يسلام عالىمدارى كەيبىر ەلدەردىڭ ادەت-عۇرىپتارىنان شىققان ءداستۇر رەتىندە سانايدى. الايدا نيقاب كيۋ ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءداستۇرلى دىنىنە، سالتىمىزعا قايشى ەكەنى ايدان انىق. ءدىنى مەن داستۇرىنە بەرىك بولعان اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇستانىمى ەمەس. قازىرگى زاماناۋي، زايىرلى مەملەكەتتەر جاعدايىندا، مۇسىلماندار ازشىلىق بولىپ تابىلاتىن جەرلەردە، نيقابتى كيگەن دۇرىس ەمەس، اسىرەسە بۇل ادامداردى قورقىتاتىن بولسا. ويتكەنى، يسلام بويىنشا ادام بەيبىتشىلىككە، دوستىققا جانە يگىلىككە شاقىرۋى كەرەك»، - دەپ جاۋاپ بەردى مامان ايبار ايدارۇلى.
دينا ليتپين،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
