ماۋسىم ايىنىڭ 28 جۇلدىزى -
«بايلانىس جانە اقپارات
قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇنى»
جۋرناليستەر قاۋىمى ءتول مەرەكەسىن "اياز اتا" كۇتكەندەي كۇتەتىنى جاسىرىن ەمەس. كاسىبي مەرەكەدە ەڭبەكتى باعالاپ، ماراپاتتاپ، سىي-قۇرمەت كورسەتكەندە بالاشا قۋاناتىنى دا وتىرىك ەمەس. وزگەلەر ىستىق ىقىلاستارىن ءبىلدىرىپ، لەبىزدەرىن جاۋدىرىپ جاتسا قاسيەتتى قالام يەلەرىنىڭ ءبىر جاساپ قالاتىنى انىق. ەندەشە، ءدال بۇگىن، ياعني 28 ماۋسىم-شەرحان مۇرتازانىڭ تىلىمەن ايتقاندا "جەگەنى - جانتاق، ارقالاعانى - التىن" جۋرناليستەر كۇنى. قالامدارى قارىمدى، جازعاندارى ماردىمدى، تىلدەرى جەتىك، اياعىن ۇزەڭگىگە سالىپ، ارعىماقتى جالىنان ۇستاپ، ءومىر جولىنداعى ءوز سوقپاعىن تاڭداۋعا تاۋەكەل ەتكەن ءتورتىنشى بيلىك وكىلدەرىن ءتول مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتاي كەلىپ، جۋرناليست شارحان قازىعۇلدىڭ "جۋرناليستكە 21 كەڭەس" اتتى اقىل-ەسكەرتپەلەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز!
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى!
جۋرناليسكە 21 كەڭەس
1. ەشقاشان ەشكىمگە ەلىكتەمە. ءوز ءستيلىڭدى سوندا عانا تابۋىڭ مۇمكىن. ونى تاپپاي سەن ءوزىڭدى ءجۋرناليسپىن دەپ ايتۋعا ءالى ەرتە.
2. كوزىڭە كورىنگەندى وقي بەرۋ – تالعامىڭا بالتا شاباتىن بىردەن-ءبىر فاكتور. از وقىساڭ دا ساز وقى. رۋحاني ازىق جەتىسپەۋشىلىگىنەن ولگەن ادامنىڭ مولاسىن كورگەن جوقپىن. تالعام قالىپتاسپاسا، تۇششىمدى دۇنيە جازامىن دەپ يەگىڭ قىشىماي-اق قويسىن.
3. بايقامپازدىق قاسيەتتى بارىنشا بويىڭا ءسىڭىرىپ ۇيرەن. شومەلەدەگى ينەنى تابۋ قيىن. سەن الدىمەن تۇيمەنى تابۋعا ماشىقتان.
4. وزەگىڭدى ورتەپ بارا جاتقان تاقىرىپتى دا وركەنيەتتى جازۋعا تىرىس. ەموتسيا مەن فانتازيا ەشقاشان وپا بەرمەيدى.
5. «قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىمەن» جۇمىس ىستە. بۇل شارۋامەن ولگەنشە اينالىسۋ كەرەك. ويتكەنى، باي ءتىلدىڭ ءبىرىنشى سوزىنەن سوڭعى سوزىنە دەيىن ءبىلىپ بولۋ استە مۇمكىن ەمەس.
6. قۇرمالاس سويلەم جازۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن ارالاس قۇرمالاس سويلەمنىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ ال. ارالاس قۇرمالاس سويلەمدى جازۋ ءۇشىن ساباقتاس قۇرمالاس سويلەمنىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ ال. ساباقتاس قۇرمالاس سويلەمدى جازۋ ءۇشىن ىڭعايلاس قۇرمالاس سويلەمنىڭ نە ەكەنىن ءبىلىپ ال! ءتىلدىڭ تەورياسى، تاريحى مەن تاجىريبەسىن بىلمەي تۇرىپ، ماقالا جازۋ – ادەبي قىلمىس.
7. جۇرت كوپ جولاي بەرمەيتىن تاقىرىپتاردى جازۋعا ماشىقتان. جاۋىر بولعان تاقىرىپتى كىم بولسا، سول جازا الادى.
8. قازىرگى زامانعا لايىق ءسوز ساپتاۋدى ۇيرەن. «ءبيتتىڭ قابىعىنداي» دەگەننەن گورى «پاپيروستاي جۇقا» دەپ جازساڭ، وقىرماننىڭ ەسىندە كوبىرەك قالاسىڭ.
9. جىلتىر سوزگە كوپ جولاي بەرمە. ودان دا ءبىر ابزاتستا ءبىر وي ايتۋعا تىرىسىپ باق. ويتكەنى، سەنىڭ باستى مىندەتىڭ – ادامداردى ويلانۋعا ۇيرەتۋ. ءوزىڭ ويسىز بولساڭ، وقىرمانىم بولادى دەۋ – كورسوقىرلىق.
10. ماقالاڭا ترافارەت باس تاقىرىپ (زاگولوۆوك) قويۋشى بولما. جازعانىڭدى جۇرت وقىسىن دەسەڭ.
11. تسيفرلاردى سويلەتىپ ۇيرەن. ادىستەرى وتە كوپ. ىزدەنسەڭ، ءوزىڭ-اق تاۋىپ الاسىڭ.
12. ماقالاڭدا ماقال-ماتەلدەر مەن ۇلى ويشىلداردىڭ سوزدەرىن كوپ قولدانۋشى بولما. «جامان ەشكى ساقالشىل، جامان ادام ماقالشىل».
13. فرازەلوگيزمدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن ورنىمەن پايدالان. ءتىل ەۆوليۋتسياسىن جاساۋعا قاتىسىپ ءجۇر. ءدال وسى ارقىلى وقىرمانعا تەز تانىلاسىڭ.
14. بارىنشا قىسقا جازۋعا ماشىقتان. قىسقا جازۋعا ۇيرەنگەن سايىن سەنىڭ كاسىبي مۇمكىندىكتەرىڭ كوبەيە تۇسەدى.
15. سينونيم سوزدىكتەرىمەن جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەن. ءسوز قايتالاماۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى وسى.
16. ماقالانىڭ باستالۋى مەن اياقتالۋىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ وتىر. زاگولوۆوكتان كەيىن كوزگە ەڭ الدىمەن وسىلار تۇسەتىنىن ەسىڭنەن شىعارما.
17. جازاتىن تاقىرىبىڭنىڭ تابيعاتىن جىعا تۇسىنە الماساڭ، ول تاقىرىپتى اينالىپ ءوت. سەنىڭ ونىڭدى ەشكىم بايقاپ جاتقان جوق.
18. ساراپتاما مەن تالداۋ جاساپ ۇيرەن. ونسىز ويلى ماقالا جازامىن دەپ ويلاما.
19. ماقالانى باسىڭدا ءپىسىرىپ الماي، جازۋشى بولما. ءبارىبىر جاقسى دۇنيە شىعارا المايسىڭ.
20. جازعانىڭنان ءلاززات الۋعا تىرىس. بىراق ەشقاشان «كەرەمەت دۇنيە جازدىم» دەپ ويلاۋشى بولما. ەگەر ويلاساڭ، سەن توقىراۋدىڭ جولىنا ءتۇستىم دەي بەر.
21. قاتەلەسپەيتىن جۋرناليست بولمايدى. ودان تراگەديا جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. قاتەڭدى جوندەۋگە ارلانساڭ، سول – ناعىز تراگەديا.
شارحان قازىعۇل،
حالىقارالىق اقپاراتتاندىرۋ اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى ، جۋرناليست
26 ماۋسىم 2018 جىل
Adyrna.kz
