Mausym aiynyŋ 28 jūldyzy -
«Bailanys jäne aqparat
qyzmetkerlerınıŋ künı»
Jurnalister qauymy töl merekesın "Aiaz ata" kütkendei kütetını jasyryn emes. Käsıbi merekede eŋbektı baǧalap, marapattap, syi-qūrmet körsetkende balaşa quanatyny da ötırık emes. Özgeler ystyq yqylastaryn bıldırıp, lebızderın jaudyryp jatsa qasiettı qalam ielerınıŋ bır jasap qalatyny anyq. Endeşe, däl bügın, iaǧni 28 mausym-Şerhan Mūrtazanyŋ tılımen aitqanda "jegenı - jantaq, arqalaǧany - altyn" jurnalister künı. Qalamdary qarymdy, jazǧandary mardymdy, tılderı jetık, aiaǧyn üzeŋgıge salyp, arǧymaqty jalynan ūstap, ömır jolyndaǧy öz soqpaǧyn taŋdauǧa täuekel etken törtınşı bilık ökılderın töl merekelerımen qūttyqtai kelıp, jurnalist Şarhan Qazyǧūldyŋ "Jurnalistke 21 keŋes" atty aqyl-eskertpelerın nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz!"Adyrna" ūlttyq portaly!
JURNALİSKE 21 KEŊES
1. Eşqaşan eşkımge elıkteme. Öz stilıŋdı sonda ǧana tabuyŋ mümkın. Ony tappai sen özıŋdı jurnalispın dep aituǧa älı erte. 2. Közıŋe körıngendı oqi beru – talǧamyŋa balta şabatyn bırden-bır faktor. Az oqysaŋ da saz oqy. Ruhani azyq jetıspeuşılıgınen ölgen adamnyŋ molasyn körgen joqpyn. Talǧam qalyptaspasa, tūşymdy dünie jazamyn dep iegıŋ qyşymai-aq qoisyn. 3. Baiqampazdyq qasiettı barynşa boiyŋa sıŋırıp üiren. Şömeledegı inenı tabu qiyn. Sen aldymen tüimenı tabuǧa maşyqtan. 4. Özegıŋdı örtep bara jatqan taqyrypty da örkeniettı jazuǧa tyrys. Emosiia men fantaziia eşqaşan opa bermeidı. 5. «Qazaq tılınıŋ tüsındırme sözdıgımen» jūmys ıste. Būl şaruamen ölgenşe ainalysu kerek. Öitkenı, bai tıldıŋ bırınşı sözınen soŋǧy sözıne deiın bılıp bolu äste mümkın emes. 6. Qūrmalas söilem jazu üşın eŋ aldymen aralas qūrmalas söilemnıŋ ne ekenın bılıp al. Aralas qūrmalas söilemdı jazu üşın sabaqtas qūrmalas söilemnıŋ ne ekenın bılıp al. Sabaqtas qūrmalas söilemdı jazu üşın yŋǧailas qūrmalas söilemnıŋ ne ekenın bılıp al! Tıldıŋ teoriiasy, tarihy men täjıribesın bılmei tūryp, maqala jazu – ädebi qylmys. 7. Jūrt köp jolai bermeitın taqyryptardy jazuǧa maşyqtan. Jauyr bolǧan taqyrypty kım bolsa, sol jaza alady. 8. Qazırgı zamanǧa laiyq söz saptaudy üiren. «Bittıŋ qabyǧyndai» degennen görı «papirostai jūqa» dep jazsaŋ, oqyrmannyŋ esınde köbırek qalasyŋ. 9. Jyltyr sözge köp jolai berme. Odan da bır abzasta bır oi aituǧa tyrysyp baq. Öitkenı, senıŋ basty mındetıŋ – adamdardy oilanuǧa üiretu. Özıŋ oisyz bolsaŋ, oqyrmanym bolady deu – körsoqyrlyq. 10. Maqalaŋa trafaret bas taqyryp (zagolovok) qoiuşy bolma. Jazǧanyŋdy jūrt oqysyn deseŋ. 11. Sifrlardy söiletıp üiren. Ädısterı öte köp. Izdenseŋ, özıŋ-aq tauyp alasyŋ. 12. Maqalaŋda maqal-mätelder men ūly oişyldardyŋ sözderın köp qoldanuşy bolma. «Jaman eşkı saqalşyl, Jaman adam maqalşyl». 13. Frazelogizmder men söz tırkesterın ornymen paidalan. Tıl evoliusiiasyn jasauǧa qatysyp jür. Däl osy arqyly oqyrmanǧa tez tanylasyŋ. 14. Barynşa qysqa jazuǧa maşyqtan. Qysqa jazuǧa üirengen saiyn senıŋ käsıbi mümkındıkterıŋ köbeie tüsedı. 15. Sinonim sözdıkterımen jūmys ısteudı üiren. Söz qaitalamaudyŋ bırden-bır joly osy. 16. Maqalanyŋ bastaluy men aiaqtaluyna erekşe män berıp otyr. Zagolovoktan keiın közge eŋ aldymen osylar tüsetının esıŋnen şyǧarma. 17. Jazatyn taqyrybyŋnyŋ tabiǧatyn jyǧa tüsıne almasaŋ, ol taqyrypty ainalyp öt. Senıŋ onyŋdy eşkım baiqap jatqan joq. 18. Saraptama men taldau jasap üiren. Onsyz oily maqala jazamyn dep oilama. 19. Maqalany basyŋda pısırıp almai, jazuşy bolma. Bärıbır jaqsy dünie şyǧara almaisyŋ. 20. Jazǧanyŋnan läzzat aluǧa tyrys. Bıraq eşqaşan «keremet dünie jazdym» dep oilauşy bolma. Eger oilasaŋ, sen toqyraudyŋ jolyna tüstım dei ber. 21. Qatelespeitın jurnalist bolmaidy. Odan tragediia jasaudyŋ qajetı joq. Qateŋdı jöndeuge arlansaŋ, sol – naǧyz tragediia.Şarhan Qazyǧūl,
Halyqaralyq Aqparattandyru akademiiasynyŋ akademigı , jurnalist
26 mausym 2018 jyl
Adyrna.kz
