الماتى – ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى قالاسى، ءارى ەكونوميكالىق تىرەگى. قالا قارجى ورتالىعى رەتىندە ەلدىڭ بانك جۇيەسىنىڭ، ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنىڭ جانە ءىرى بيزنەس قۇرىلىمدارىنىڭ شوعىرلانعان ورنى سانالادى. بۇگىندە قازاقستاننىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ ء(جىو) شامامەن 20%-ى الماتىدان قۇرالىپ، قالانىڭ ەكونوميكاداعى ەرەكشە ورنىن كورسەتەدى. الماتىنىڭ ءجىو دەڭگەيى جىل سايىن 4-5%-عا ءوسىپ كەلەدى، بۇل ەلدەگى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
قالادا 100-دەن استام بانكتىك فيليال مەن قارجى ينستيتۋتتارى جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ باسىم بولىگى قازاقستان قور بيرجاسى (KASE) ارقىلى قىزمەت كورسەتەدى. الماتىداعى KASE ەلىمىزدەگى بارلىق نەگىزگى قارجى وپەراتسيالارىنىڭ 90%-دان استامىن قامتاماسىز ەتەدى، ال جىلدىق قارجى اينالىمىنىڭ كولەمى تريلليونداعان تەڭگەگە جەتىپ وتىر. بۇل قارجى سەكتورىنىڭ دامۋى قالا تۇرعىندارىنىڭ 20%-عا جۋىعىنىڭ تىكەلەي وسى سالادا جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرۋدە.
قارجى سەكتورىنىڭ ءوسۋى الماتىدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ دامۋىنا دا ىقپال ەتىپ وتىر. بۇگىندە قالاداعى كاسىپكەرلىكتىڭ 50%-دان استامى شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە تيەسىلى، ال ولاردىڭ ەلدەگى جالپى ونىمدەگى ۇلەسى 40%-دان اسىپ وتىر. قالادا 200 مىڭنان استام كاسىپورىن تىركەلگەن، بۇل الماتىنى شاعىن بيزنەسكە قولايلى ورتاعا اينالدىردى.
ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – تۋريزم. الماتىنىڭ تابيعي سۇلۋلىعى، مادەني جانە تاريحي ورىندارى تۋريستەردى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن تارتۋدا. شارىن شاتقالى، مەدەۋ مۇز ايدىنى، كوك-توبە سىندى تانىمال باعىتتار قالاعا كەلۋشىلەر سانىن ارتتىرىپ، تۋريزم ارقىلى ەكونوميكاعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسۋدا. تۋريزم جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشىپ، شاعىن بيزنەستىڭ دامۋىنا ىقپال ەتىپ، قالا ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋدا.
الماتىنىڭ ستراتەگيالىق ورنالاسۋى دا ونىڭ ەكونوميكاسىنا زور اسەر ەتەدى. قالا قازاقستاننىڭ ءىرى كولىك-لوگيستيكالىق تورابى رەتىندە ىشكى جانە حالىقارالىق جۇك تاسىمالداۋدىڭ نەگىزگى ورتالىقتارىنىڭ بىرىنە اينالدى. الماتى اۋەجايى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن ترانزيتتىك تاسىمالدار ەكسپورت پەن يمپورت مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتىپ، قالا ەكونوميكاسىنىڭ وسۋىنە سەرپىن بەرىپ وتىر.
سوڭعى جىلدارى الماتىدا قارجى تەحنولوگيالارى (fintech) مەن ستارتاپتار سالاسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. ساندىق بانك قىزمەتتەرى، تولەم جۇيەلەرى، كريپتوۆاليۋتا جوبالارى جانە باسقا دا يننوۆاتسيالىق قارجى قىزمەتتەرى حالىق اراسىندا كەڭىنەن تانىلىپ، الماتىنى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ورتالىعىنا اينالدىرۋدا.
الماتىنىڭ ەكونوميكالىق جەتىستىكتەرى تەك قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتىپ قانا قويماي، بۇكىل ەلگە وڭ اسەرىن تيگىزۋدە. تۋريستەردىڭ كەلۋى قالانىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن نىعايتىپ، ينۆەستيتسيا تارتۋعا ىقپال ەتۋدە. الماتىنىڭ قارقىندى دامۋى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعىنىڭ نەگىزىن قۇرايدى.
بولاشاقتا الماتى ءوزىنىڭ قارجى ورتالىعى رەتىندەگى مارتەبەسىن نىعايتىپ، جاڭا يننوۆاتسيالىق جوبالار مەن جاسىل ەكونوميكانى دامىتۋعا باعىتتالعان باستامالاردى ىسكە اسىرۋ ارقىلى زامان تالابىنا ساي ءوسىپ-وركەندەي بەرمەك. وسىلايشا، الماتىنىڭ قارجى، ەكونوميكا جانە تۋريزم سالالارىنداعى جەتىستىكتەرى تەك قالانىڭ عانا ەمەس، بۇكىل قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە جول اشىپ، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلىن نىعايتا تۇسەدى.
ۇقساس جاڭالىقتار
