قازاقستاندا كەستەدەن كارتينا جاسايتىن شەبەرلەر مەن زەرتتەۋشىلەر بۇل ونەردىڭ جاڭا كاسىبي دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىن ايتادى. ماقالا اۆتورى سيرەك ونەر يەلەرىمەن جانە ولاردىڭ تۇتىنۋشىلارىمەن تانىسىپ قايتتى.
ويۋ-ورنەك، كەستە دەسە، ويىمىزعا ەڭ ءبىرىنشى ورالاتىنى – تۇسكيىز. بىراق قازىرگى زاماناۋي ينتەرەردە تۇسكيىزدىڭ ورنىن باسقا دا بەينەلەۋ ونەرىنىڭ تۋىندىلارى باسىپ جاتىر. الايدا بۇل ويۋ-ورنەكتىڭ كونەرىپ، كەستەلەۋ ونەرىنىڭ ارتتا قالعانىن بىلدىرمەسە كەرەك. زەينەلحان مۇحامەدجانۇلىنىڭ قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى كەستەلەۋ ونەرىمەن اينالىسقانىنا 30 جىلدان استام ۋاقىت بولعان. ول ەر ادام ءۇشىن ءبىز ۇستاپ كەستە ۇيرەنۋدىڭ وڭاي بولماعانىن ايتادى.
كەستەدەن كارتينا جاساۋ
– جوعارى وقۋ ورنىندا وقىپ جۇرگەنىمدە قانى قىزۋ جاس ۇستازدارىم بولدى. ولار بەينەلەۋ ونەرىنە كەلگەن ادام ۇلتتىق قۇندىلىقتى زامان تالابىنا ساي ەتىپ ءوز قولتاڭباسىن قالدىرۋ كەرەكتىگىن قۇلاعىمىزعا قۇيىپ وقىتتى. سول كەزدەن ۇنەمى ىزدەنىستە جۇرەتىنمىن. ءبىر كەش كەلىنشەگىمنىڭ كەستە تىگىپ وتىرعانىن كورىپ، ءبىر وي ساناما ساپ ەتتى. نەگە كەستەنى كارتيناعا اينالدىرماسقا! قىل قالامدى قارماق ءبىز، مايلى بوياۋدى ءتۇرلى ءتۇستى ءجىپ الماستىردى. بىراق كەستەنى ۇيرەنۋ وڭاي بولمادى. قولىمنىڭ يكەمى كەلمەي ءبىراز قينادى، – دەيدى ول.
ءبىر قارىسقا جەتپەيتىن قارماق بىزبەن كەستەلەگەندە، قازىرگى زامان تالاپتارىنا ساي بەينەلەۋ ونەرىنىڭ قاي تۇرىمەن دە يىق تىرەسىپ تەڭ تۇراتىنداي تۋىندى جاساۋعا بولاتىنىن مويىنداتتىم. زەينەلحان مۇحامەدجانۇلىنىڭ بىرقاتار ەڭبەكتەرى اقش، گەرمانيا، وڭتۇستىك كورەيا، رەسەي مەن موڭعوليا ەلدەرىنىڭ جەكە كوللەكتسيالارىندا ساقتالعان. ونىڭ سوزىنشە، دۇنيە جۇزىنە تارالىپ كەلە جاتقان كەستەنى ونەر رەتىندە تانىستىرۋ وڭاي بولماعان.كونەدەن كەلە جاتقان ءداستۇرلى ونەردى قازىرگى زامانعى كاسىبي دەڭگەيگە شىعارۋدى ارمان ەتكەن سۋرەتشى كەستەنىڭ ءالى دە اشىلماعان مۇمكىندىكتەرى كوپ دەپ ەسەپتەيدى.
«كەستەلەۋ ونەرى ءتوزىمدى تالاپ ەتەدى»
ال «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى، سۋرەتشى گۇلنازىم ومىرزاققىزى استانا قالاسىنداعى مەنەدجمەنت جانە بيزنەس كوللەدجىنىڭ ديزاين فاكۋلتەتىندە ءبىز كەستە ونەرىنەن ساباق بەرەدى.
سۋرەتشى گۇلنازىم ومىرزاققىزى ءوز شەبەرحاناسىندا.
– جۇمىستارىما قاراپ ستۋدەنتتەرىم قاتتى قىزىعادى. ۇيرەنۋگە تالپىنادى. بىراق ارى قاراي الىپ كەتۋگە كوپ جاستارىمىزدىڭ شىدامدىلىعى جەتپەي جاتادى. بۇل تالانتتىڭ سىرتىندا ءتوزىمدى قاتتى قاجەت ەتەتىن ونەر عوي. بىراق تالانتتى دا ءتوزىمدى، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتەتىن بايقاۋلاردا گران-پري الىپ، جەڭىسپەن ورالاتىن ستۋدەنتتەرىم دە بار. ولاردى ماقتان تۇتامىن، – دەيدى ول.ءبىز كەستەنى اناسىنان ۇيرەنگەن گۇلنازىم ومىرزاققىزى «ۇلتتىق برەند جات ەلدىڭ قولىندا كەتە مە» دەپ قاۋىپتەنەدى.– ۇلتتىق برەند بولاتىنداي قۇندىلىقتارىمىز باسقا ەلدەردىڭ ەنشىسىندە كەتىپ جاتقانىن كورىپ ءجۇرمىز. ەندى كەستەدەن ايىرىلىپ قالمايىق دەپ بارىمدى سالىپ جۇمىس جاسايمىن. ونى زامان تالابىنا قاراي ابستراكتسيا مەن ويۋ-ورنەكتى ۇشتاستىرىپ كارتينا ەتىپ كەستەلەيمىن. كەستە ونەرى مەن ءۇشىن تەڭدەسى جوق كەرەمەت ونەر. سوندىقتان دا قولىم قالت ەتسە ىشكى دۇنيەمدى كەستەگە تۇسىرۋگە تىرىسامىن، — دەيدى ول.وتباسىلىق جوبابەلگىلى ونەرتانۋشىلار «قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ جاڭا اعىمىن قالىپتاستىرۋشى» دەپ باعالاعان سۋرەتشى ومىرزاق رىستانۇلى «ءداستۇرلى ونەر – جاھاندانۋ زامانىندا ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى ساقتاپ قالۋدىڭ كەپىلى» دەپ ويلايدى.– «اتا-بابامىزدان قالعان ونەردى قازىرگى زامانعا لايىقتاپ، قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ جاڭا اعىمىن قالىپتاستىرۋ كەرەك» دەگەن ويعا كەلدىم. سوندىقتان ءوز ونەرىمدە قازاق ويۋ-ورنەكتەرىن پايدالاندىم. ورنەكتەردى قاز قالپىندا ەمەس ولاردى كلاسسيكالىق-رەاليستىك ونەردىڭ سالاسىنا كىرگىزىپ تۋىندىلار جاسادىم.
قىلقالام شەبەرى ومىرزاق رىستانۇلى.
ءوزىم كەستە تىگە المايمىن عوي. سوندىقتان سۋرەتىن سالىپ بەرىپ، جۇبايىم كەستەلەي باستادى. بۇنى ەكەۋىمىزدىڭ بىرىككەن شىعارمامىز دەۋگە دە بولادى. ال ايەلىم ەكى قىزىما ۇيرەتتى. وسىلاي وتباسىمىزبەن كەستەلەپ سۋرەت سالاتىن بولدىق، – دەيدى ول. ومىرزاق رىستانۇلى كەستە ونەرىن مەڭگەرگەن ادامنىڭ ازدىعىنان ونەردىڭ شارىقتاپ كەتە الماي تۇرعانىن ايتادى.
– ونەردە اركىمنىڭ ءوز ءۇنى بولادى. ءوڭ تاڭداۋداعى ستيل دەگەن بار. مىسالعا، بىرەۋىمىز جۇمساق ءتۇستى ۇناتساق، ەكىنشىمىز اشىق تۇستەردى جاقسى كورەمىز. سىزۋ ءستيلى، ونى تىگۋ ءستيلى ءار ءتۇرلى. بۇل ونەرمەن اينالىساتىن ادام از بولعاندىقتان ءتۇرلى ستيلمەن كورىنە الماي جاتىر. سوندىقتان دا كەستە ونەرىنىڭ دامۋى ءالى بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلە قويعان جوق. مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن شاكىرت تاربيەلەۋ ءىسىن قولعا الاتىن بولساق، ءالى باعىندىرار شىڭىمىز بيىك، – دەيدى سۋرەتشى. كەستە ونەرىنە وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن رىستانۇلى اۋلەتى 10-عا جۋىق جەكە كورمە ۇيىمداستىرعان. سونىمەن بىرگە وتباسى كوممەرتسيالىق ماقساتتا حالىققا قول جەتىمدى باعاداعى سۋرەتتەردى جارمەڭكەلەرگە شىعارىپ ساتىپ تۇرادى.
«بەينەلەۋ ءان مەن ءبيدىڭ تاساسىندا قالدى»
وسى جولداردىڭ اۆتورى ونەرتانۋشى جاستاردىڭ پىكىرىن بىلمەك ماقساتپەن قاستەەۆ اتىنداعى مۇراجايعا بارعان ەدى. ءداستۇرلى قول ونەرى كوركەم ونەر دەڭگەيىنە كوتەرىلۋگە تالپىنىپ، شەتەلدەرگە تانىلىپ جاتسا دا، قازاق جاستارىنىڭ ىشىندە بۇل ونەردى العاش كورىپ تۇرعاندار دا كەزدەستى. الماتى يندۋستريالدىق كوللەدجىنىڭ ستۋدەنتى ەرتۋعان:– كەستەمەن سالعان سۋرەتتى العاش كورىپ تۇرمىن. ءبىز بەن ءجىپتى وسىنداي ونەر تۋىندىسىنا اينالدىرۋ دەگەن مۇمكىن ەمەس سياقتى بوپ تاڭىرقاپ تۇرمىن. ەگەر بۇل ونەردى مەملەكەت جاقسىلاپ قولداسا، ۇلتتىق برەند بولارىنا سەنىمدىمىن، — دەيدى.ال اقمونشاق ەسىمدى ستۋدەنت قىز قولونەر جارمەڭكەلەرىنەن كەستەلەنگەن سۋرەتتى كورگەنىن ايتادى.– قولونەر جارمەڭكەسىنەن وسى كەستەلەنگەن سۋرەتتىڭ داپتەردەي پىشىندەگىسىن كوردىم. باعاسىن قىزىعىپ سۇراعانىمدا 10-15 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا بولعان. ال وسىنداي ۇلكەن كولەمدەگى كاسىبي ونەر تۋىندىسىن كورىپ تۇرعانىم وسى.
ونەرتانۋشى گۇلنار جۇمانيازوۆا.
اپا-اجەلەرىمىزدىڭ تىگىپ جۇرگەن تۇسكيىزدىڭ وسىنداي ونەرگە اينالعانىنا قاراپ اڭ-تاڭ بوپ تۇرمىن، – دەدى ول. ونەرتانۋشى گۇلنار جۇمانيازوۆا كەستەلەنگەن سۋرەت ارقىلى قازاق بەينەلەۋ ونەرىنىڭ جاڭا اعىمى، جاڭا مەكتەبى قالىپتاستى دەپ سانايدى.
– قازىر نەگىزى قازاق ءداستۇرلى قولونەرىنىڭ حالىق ونەرىنەن كوركەم شىعارماشىلىق دارەجەگە دەيىن كوتەرىلەتىن ۋاقىت جەتتى دەپ ايتساق بولادى. سونىڭ ىشىندە كەستەلەۋ ونەرىنىڭ وزىندىك جەكە مەكتەبى قالىپتاستى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ءبىزدىڭ قاستەەۆ اتىنداعى مۇراجايعا كەلۋشىلەردىڭ ىشىندە «كەستەدەن كارتينا سالعان با؟» دەپ تاڭ قالاتىندار كوپ بولادى. بۇل ءالى دە بولسا كەستە ونەردىڭ ناسيحاتىنىڭ ازدىعىن كورسەتسە كەرەك. جالپى بەينەلەۋ ونەرى ءان-بي ونەرىنىڭ تاساسىندا قالىپ بارا جاتىر. سوندىقتان ونەرتانۋشىلار ىزدەنۋىمىز كەرەك. جاس تالانتتار مەن جاڭا قالىپتاسىپ جاتقان مەكتەپتەردى كورە ءبىلۋىمىز كەرەك، – دەدى ونەرتانۋشى.
